TJONÏK 18
BʼIX 65 Lucha por progresar
Kʼojolaʼ, tikʼamaʼ inaʼoj chrij Marcos chqä chrij Timoteo
«Takʼamaʼ pä Marcos taq xkapë, rma kan nkʼatzin rtoʼik chwä» (2 TIM. 4:11).
RI XTQATZʼËT
Xtqatzʼët achkë xkiʼän Marcos y Timoteo ri xkertoʼ ri kʼojolaʼ rchë xkejeʼ naʼoj kikʼë rchë xtkiyaʼ más rqʼij Jehová chqä rchë xkekitoʼ más qachʼalal.
1, 2. ¿Achkë ta xbʼanö chë Marcos chqä Timoteo ma ta xkiyaʼ más rqʼij Jehová?
SI RÏT kʼa yït kʼajol na, rkʼë jbʼaʼ nawajoʼ nayaʼ más rqʼij Jehová chqä yatoʼon más pa congregación. Röj kan ntel qakʼuʼx taq nqatzʼët chë ye kʼo ye kʼïy kʼojolaʼ ri nkajoʼ nkiyaʼ rqʼij Dios chqä yekitoʼ nkʼaj chik (Sal. 110:3). Ye kʼa ma ronojel ta mul chaq bʼaʼ naʼän riʼ. Rkʼë jbʼaʼ ma nawajoʼ ta naʼän más samaj chpan rtinamit Jehová rma ma ataman ta achkë xtbʼanatäj awkʼë chqawäch apü. O rkʼë jbʼaʼ ma xakʼän ta jun samaj ri xyaʼöx chawä rma xanaʼ chë ma xkakowin ta xtaʼän ri samaj riʼ. Si ke riʼ najin nbʼanatäj awkʼë, ma kabʼison ta, ma xa xuʼ ta rït ke riʼ nanaʼ.
2 Marcos y Timoteo xkiqʼaxaj chqä ri najin naqʼaxaj rït. Tapeʼ ryeʼ xkinaʼ chë ma xkekowin ta xtkiʼän ri samaj xyaʼöx chkë o ma kitaman ta wä achkë xtbʼanatäj pa kikʼaslemal, ma xkiyaʼ ta qʼij chë ya riʼ xeqʼatö rchë xekitoʼ nkʼaj chik. Taq Pablo y Bernabé xkiʼij che rä Marcos chë tbʼä kikʼë rchë nkibʼechʼaʼej naʼäy mul ri congregaciones, rkʼë jbʼaʼ ryä kʼo na wä rkʼë chqä kʼo wä jun jaʼäl kachoch (Hech. 12:12, 13, 25). Ye kʼa Marcos ma xkʼewaj ta xyaʼ qa rachoch rchë xyaʼ más rqʼij Jehová. Ryä xbʼä naʼäy Antioquía y chrij riʼ xbʼä rkʼë Pablo chqä Bernabé chpan nkʼaj chik tinamït ri kʼa näj ye kʼo wä (Hech. 13:1-5). Ke riʼ chqä jbʼaʼ xbʼanatäj rkʼë Timoteo. Rkʼë jbʼaʼ kʼa kʼo na wä kikʼë rteʼ rtat taq Pablo xuʼij che rä chë tbʼä rkʼë rchë nkibʼetzjoj rchʼaʼäl Dios. Timoteo xkowin ta xuʼij che rä chë kʼa kʼajol na o chë ma xtkowin ta xtuʼän ri samaj riʼ (tajnamaj rkʼë 1 Corintios 16:10, 11 y 1 Timoteo 4:12). Tapeʼ ke riʼ, xrajoʼ xbʼä rkʼë Pablo, y kan kʼïy utzil xrïl rma xuʼän riʼ (Hech. 16:3-5).
3. a) ¿Achkë rma qataman chë Marcos y Timoteo kowan xeloqʼoqʼëx rma Pablo? (2 Timoteo 4:6, 9, 11; keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl). b) ¿Achkë kʼutunïk xkeqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?
3 Taq kʼa ye kʼojolaʼ na, Marcos chqä Timoteo xkitamaj xkiʼän kʼïy samaj pa congregación. Ryeʼ kan kowan xeloqʼoqʼëx rma Pablo, rma riʼ taq jbʼaʼ wä chik nrajoʼ rchë nkäm, ryä xrajoʼ chë Marcos chqä Timoteo yejeʼ rkʼë (taskʼij 2 Timoteo 4:6, 9, 11). ¿Achkë kinaʼoj xkikʼüt Marcos chqä Timoteo rma riʼ kowan xejowäx rma Pablo? ¿Achkë rbʼanik nkikʼän kinaʼoj ri kʼojolaʼ chkij? ¿Y achkë naʼoj xyaʼ Pablo che rä Timoteo ri xkertoʼ chqä ri kʼojolaʼ?
Marcos chqä Timoteo kowan xejowäx rma Pablo rma xekiʼän jalajöj samaj taq kʼa ye kʼojolaʼ na. (Tatzʼetaʼ ri peraj 3).c
TAKʼAMAʼ ANAʼOJ CHRIJ MARCOS Y MA TAKʼEWAJ TA YEʼATOʼ NKʼAJ CHIK
4, 5. ¿Achkë rbʼanik xkʼüt Marcos chë ma xkʼewaj ta xertoʼ nkʼaj chik?
4 Kʼo jun libro nuʼij chë taq le Biblia nuʼij chë nkʼatzin «yeqatoʼ nkʼaj chik», ya reʼ chqä ntel chë tzij nqatäj qaqʼij rchë «ronojel mul» yeqatoʼ chqä «ma nqayaʼ ta qa rbʼanik riʼ». Kan ya riʼ xuʼän Marcos. Taq Pablo ma xrajoʼ ta xkʼwaj äl rkʼë rchë nkibʼetzʼetaʼ pa rkaʼn mul ri congregaciones, Marcos rkʼë jbʼaʼ poqän xnaʼ ran chqä xbʼison (Hech. 15:37, 38). Ye kʼa, ¿xyaʼ qa riʼ pa bʼis chqä ma xertoʼ ta chik ri nkʼaj chik? ¡Manä, ryä ma xuʼän ta riʼ!
5 Marcos xbʼä rkʼë Bernabé, ri rprimo, rchë xebʼetoʼon chpan jun chik tinamït. Jun 11 jnaʼ chrij riʼ, taq Pablo xyaʼöx pacheʼ chlaʼ Roma, Marcos xapon rkʼë rchë xyaʼ rtoʼik (Filem. 23, 24). Ri apóstol Pablo kan kowan xtyoxij ri toʼïk riʼ, rma riʼ xuʼij chë Marcos xok jun chkë ri xkʼuqbʼan rkʼuʼx (Col. 4:10, 11).
6. ¿Achkë rbʼanik xtoʼ Marcos ri xkʼwaj riʼ kikʼë cristianos ri kikʼuqbʼan wä kikʼuʼx chrij Jehová? (Tatzʼetaʼ ri nota).
6 Jun ri xtoʼö rchë Marcos ya riʼ xkʼwaj riʼ kikʼë cristianos ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Jehová. Taq xbʼertzʼetaʼ yän qa Pablo chlaʼ Roma, ryä xbʼä rkʼë ri apóstol Pedro, ri kʼo wä Babilonia. Che kaʼiʼ kan ütz xkikʼwaj kiʼ, rma riʼ Pedro xuʼij «nkʼajol» che rä (1 Ped. 5:13). Rkʼë jbʼaʼ taq ye kʼo wä jnan, Pedro kan kʼïy xtzjoj che rä Marcos chrij ri xqʼaxaj Jesús pa rkʼaslemal chqä chrij ri xeruʼän, y chrij riʼ Marcos xtzʼibʼaj qa ya riʼ chpan rEvangelio.a
7. ¿Achkë rbʼanik xkʼän rnaʼoj jun kʼajol chrij Marcos? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).
7 Marcos xyaʼ ran chrij rsamaj Jehová y xkʼwaj riʼ kikʼë cristianos ri kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios. ¿Achkë rbʼanik nakʼän anaʼoj rït chrij ryä? Si rït ayaʼon chawäch nabʼeqʼiʼ jun samaj pa congregación y majanä nyaʼöx chawä, ma tikʼo ta akʼuʼx y takanuj nkʼaj chik rbʼanik rchë nayaʼ rqʼij Jehová chqä rchë yeʼatoʼ qachʼalal. Tatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Elihú,b ri komä ukʼwäy bʼey chik. Taq kʼa kʼajol na, ryä nujnamaj wä riʼ kikʼë nkʼaj chik kʼojolaʼ ri jnan kijnaʼ rkʼë. Taq xtzʼët chë jojun chkë ryeʼ nyaʼöx wä kisamaj pa congregación y ryä manä, kan poqän xnaʼ ran chqä xbʼison. Ye kʼa xtzjoj chkë ri ukʼwäy taq bʼey achkë rnaʼon, y jun chkë ryeʼ xuʼij che rä chë ttjaʼ rqʼij rchë yertoʼ nkʼaj chik tapeʼ kʼo mul ma xtkitzʼët ta qachʼalal taq xtuʼän riʼ. Rma riʼ, xtzüj riʼ rchë yertoʼ qachʼalal ri ya kʼo chik kijnaʼ chqä rchë yerkʼwaj pa qamoloj ri qachʼalal ri nkʼatzin yekʼwäx pa chʼichʼ. Elihú nuʼij ya reʼ chrij ri xqʼaxaj chpan ri tiempo riʼ: «Xintamaj achkë qäs ntel chë tzij yeʼatoʼ nkʼaj chik, y xqʼax chi nwäch chë taq yentoʼ qachʼalal, rïn kan kiʼ nkʼuʼx nbʼän».
¿Achkë rma ütz chë ri kʼojolaʼ yeʼok kamigos qachʼalal ri kʼo chik kʼïy kexperiencia? (Tatzʼetaʼ ri peraj 7).
TAKʼAMAʼ ANAʼOJ CHRIJ TIMOTEO Y TAKʼUTUʼ CHË NAWAJOʼ YEʼATOʼ NKʼAJ CHIK
8. ¿Achkë rma Pablo xrajoʼ chë Timoteo nbʼä rkʼë rchë yerbʼetzʼetaʼ ri congregaciones? (Filipenses 2:19-22).
8 Taq Pablo xkʼatzin xtzolin chkipan tinamït akuchï xyaʼöx kʼayewal pa rwiʼ, ryä xkʼatzin chë jojun cristianos ri ma nkixiʼij ta kiʼ yebʼä rkʼë. Naʼäy xchaʼ Silas, jun cristiano ri kʼo kʼïy rexperiencia (Hech. 15:22, 40). Y chrij riʼ, xchaʼ Timoteo. ¿Achkë rma ryä xrajoʼ chë re kʼajol reʼ nbʼä rkʼë? Jun rma, ya riʼ chë Timoteo kan ütz wä yetzjon jontir chrij (Hech. 16:1, 2). Y jun chik rma, ya riʼ chë Pablo rtaman wä chë Timoteo kan nrajoʼ wä yertoʼ nkʼaj chik (taskʼij Filipenses 2:19-22).
9. ¿Achkë rbʼanik xkʼüt Timoteo chë kan nrajoʼ wä yertoʼ ri cristianos?
9 Kan xa xuʼ xbʼä rkʼë Pablo rchë xekibʼechʼaʼej ri congregaciones, Timoteo xkʼüt chë nuquʼ wä más kij nkʼaj chik chwäch nuquʼ qa riʼ ryä. Rma riʼ, Pablo kan xkʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij y xyaʼ qa Berea rchë nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri cristianos ri kʼa xeʼok chpan ri congregación (Hech. 17:13, 14). Chpan ri tiempo riʼ, Timoteo rkʼë jbʼaʼ kan kʼïy xtamaj qa chrij Silas, rma ryä chqä xkanaj qa chpan ri tinamït riʼ. Ye kʼa taq xqʼax ri tiempo, Pablo xa xuʼ chik Timoteo xtäq äl Tesalónica rchë nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri cristianos (1 Tes. 3:2, nota). Chpan chik ri 15 jnaʼ ri xeqʼax, Timoteo xkʼüt chë kan kowan xerajoʼ ri cristianos, rma riʼ kʼo mul kan xoqʼ kikʼë ri najin wä yeʼoqʼ (Rom. 12:15; 2 Tim. 1:4). ¿Achkë ütz nkiʼän ri kʼojolaʼ rchë nkikʼän kinaʼoj chrij ryä?
10. ¿Achkë xuʼän jun qachʼalal rchë xquʼ más kij ri nkʼaj chik?
10 Jun qachʼalal, ri Walter rbʼiʼ, xtamaj nuquʼ kij nkʼaj chik. Taq kʼa kʼajol na, kwest wä nuʼän chwäch ntzjon kikʼë qachʼalal ri kʼo más kijnaʼ chwäch ryä. Rma riʼ, taq yerïl pa Salón del Reino, xa xuʼ yerchʼaʼej qa jbʼaʼ. Ye kʼa kʼo jun ukʼwäy bʼey xyaʼ jun rnaʼoj. Ryä xuʼij che rä chë tuʼij chkë qachʼalal achkë ütz rtzʼeton chkij, rchë ke riʼ nuchäp tzij kikʼë. Chqä xuʼij che rä chë tquʼ achkë rkʼë jbʼaʼ nqä chkiwäch nkitzjoj ri qachʼalal riʼ. Walter kan xuʼän ri xbʼix che rä. Komä ryä ukʼwäy bʼey y nuʼij ya reʼ: «Komä ma kwest ta nuʼän chi nwäch yitzjon kikʼë winäq ri xa bʼa achkë kijnaʼ. Kan jaʼäl nnaʼ rma nqʼax más chi nwäch achkë nkiqʼaxaj nkʼaj chik, y ya riʼ yirtoʼ rïn rchë nyaʼ ri toʼïk ri nkʼatzin chkë qachʼalal».
11. ¿Achkë ütz nkiʼän ri kʼojolaʼ rchë nkiquʼ más kij qachʼalal pa congregación? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).
11 Rït ri yït kʼajol na, yakowin chqä nakʼüt chë naquʼ kij nkʼaj chik. Taq yït kʼo pa reunión, katzjon kikʼë jontir tapeʼ xa bʼa achkë na kijnaʼ. Takʼutuj chkë achkë kibʼanon y takʼoxaj ri nkiʼij chawä. Taq xtqʼax ri tiempo, ya riʼ xtkʼatzin chawä rchë xtatzʼët achkë rbʼanik xkeʼatoʼ. Rkʼë jbʼaʼ natamaj chë jun kʼlaj qachʼalal ri ya kʼo chik kijnaʼ nkʼatzin kitoʼik rkʼë ri aplicación JW Library® o nkʼatzin kichiʼil rchë yebʼä pa predicación. ¿Ütz nuʼän chawäch rït yeʼatoʼ rkʼë kidispositivos electrónicos o rchë yatel kikʼë pa predicación? Si rït naʼäy yachapö tzij kikʼë nkʼaj chik chqä yeʼatoʼ, ri nkʼaj chik pa congregación kan xtkajoʼ chqä xtkikʼän kinaʼoj chawij.
Ri kʼojolaʼ kan kʼïy rbʼanik yekowin nkitoʼ ri congregación. (Tatzʼetaʼ ri peraj 11).
RI NAʼOJ XERYAʼ PABLO KAN XKATKITOʼ
12. ¿Achkë ütz nkiʼän ri kʼojolaʼ rchë xkertoʼ ri naʼoj xyaʼ Pablo che rä Timoteo?
12 Pablo xtzʼët Timoteo kan achiʼel ta jun rkʼajol, rma riʼ xyaʼ rnaʼoj rchë ütz nbʼä pa rkʼaslemal chqä rchë ütz nuʼän che rä rsamaj Jehová (1 Tim. 1:18; 2 Tim. 4:5). ¿Achkë ütz naʼän rchë xkaturtoʼ chqä rït ri naʼoj xeryaʼ Pablo? Taskʼij ri kaʼiʼ cartas xtäq Pablo che rä Timoteo, y taq xtaʼän riʼ, tabʼanaʼ che rä chë kan achiʼel ta chawä rït xtzʼibʼaj wä chqä tatjaʼ aqʼij rchë natzʼët achkë rbʼanik nasmajij ri naʼoj xeryaʼ ryä. Tqatzʼetaʼ jojun chkë ri naʼoj riʼ.
13. ¿Achkë xkatoʼö rchë xtakʼüt chë nayaʼ rqʼij Dios?
13 «Tatjoj awiʼ rchë nayaʼ rqʼij Dios» (1 Tim. 4:7b). Nayaʼ rqʼij Dios ntel chë tzij ma nayaʼ ta qa Jehová chqä narayij naʼän ri nqä chwäch ryä. Röj ma nqachäp ta rbʼanik riʼ kan xa xuʼ nqaläx, ya riʼ nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän. Ye kʼa ¿achkë rbʼanik nqaʼän riʼ? Pablo xuʼij: «Tatjoj awiʼ». Pa chʼaʼäl griego, re tzij reʼ nksäx wä taq ntzjöx achkë rbʼanik nkitjoj kiʼ ri winäq ri yekʼaqö anin. Ryeʼ kan kowan wä nkitjoj kiʼ chqä nkitäj wä kiqʼij rchë nkiʼän riʼ rchë yechʼakon. Röj chqä nkʼatzin achiʼel ta nqatjoj qiʼ rchë nqatzʼët achkë ütz nqaʼän rchë más jnan nuʼän qawäch rkʼë Jehová.
14. ¿Achkë nqajoʼ röj taq nqaskʼij rwäch qaBiblia? Tayaʼ jun ejemplo.
14 Jun ri ütz naʼän ya riʼ naskʼij rwäch aBiblia ronojel qʼij. Tnatäj chawä chë ri nawajoʼ rït ya riʼ yatok más ramigo Jehová. Tqatzʼetaʼ achkë rbʼanik yakowin naʼän riʼ. Tqabʼanaʼ che rä chë najin naskʼij ri xuʼij Jesús che rä jun qʼatöy tzij ri kʼa kʼajol na chqä kowan rbʼeyomal (Mar. 10:17-22). Ri kʼajol riʼ rtaman wä chë Jesús ya riʼ ri Mesías, ye kʼa ma kan ta nrajoʼ wä ntok rtzeqelbʼëy Jesús. Tapeʼ ke riʼ, le Biblia nuʼij chë ryä kan xajowäx rma Jesús. Rkʼë jbʼaʼ kan ntel akʼuʼx naskʼij chë Jesús kan jaʼäl rbʼanik xtzjon rkʼë. Kan xqʼalajin chë ryä xrajoʼ chë ri kʼajol nuchaʼ nuʼän ri ütz pa rkʼaslemal. ¿Achkë natamaj qa rït chrij Jehová rkʼë re relato reʼ? Rma Jesús kan xqʼalajin rnaʼoj Rtat chrij, re relato reʼ nukʼüt chë Jehová chqä kan xrajoʼ ri kʼajol riʼ (Juan 14:9). Chqä, taq xkachʼobʼon chrij ri kʼajol riʼ chqä chrij ri najin naqʼaxaj rït pan akʼaslemal, ütz naquʼ rij ya reʼ: «¿Achkë ütz nbʼän rïn rchë yijelun más rkʼë Jehová chqä rchë yentoʼ más nkʼaj chik?».
15. ¿Achkë rma nkʼatzin chë ri kʼojolaʼ nkitäj kiqʼij rchë nkikʼüt chkiwäch qachʼalal chë ütz nkikʼän kinaʼoj chkij? (1 Timoteo 4:12, 13).
15 «Takʼutuʼ chkiwäch qachʼalal chë ütz nkikʼän kinaʼoj chawij» (taskʼij 1 Timoteo 4:12, 13). Pablo xuʼij che rä Timoteo chë nkʼatzin kan ütz nuskʼij rwäch wuj chqä kan ütz nukʼüt rchʼaʼäl Dios chkiwäch nkʼaj chik. Ye kʼa xuʼij chqä che rä chë nkʼatzin yejeʼ ütz taq naʼoj rkʼë, achiʼel ri najowan, nukʼuqbʼaʼ rkʼuʼx chrij Dios chqä nukʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslemal. ¿Achkë rma? Rma ri yeqaʼän más yertoʼ nkʼaj chik chwäch ri nqaʼij chkë. Tqabʼanaʼ che rä chë nyaʼöx jun adiscurso y nkʼatzin yatzjon chrij ri achkë ütz nqaʼän rchë nqatzjoj más le Biblia chkë ri winäq. Ma kwest ta xtuʼän chawäch xkatzjon chrij riʼ si najin naʼän jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë natzjoj le Biblia. Ri najin naʼän kan xkertoʼ nkʼaj chik rchë xtkismajij ri xtaʼij chkë (1 Tim. 3:13).
16. a) ¿Achkë 5 naʼoj xkertoʼ ri kʼojolaʼ rchë yeʼok jun ütz ejemplo chkiwäch qachʼalal? b) ¿Achkë ütz nuʼän jun kʼajol rchë ntok jun ütz ejemplo rkʼë rbʼanik ntzjon?
16 Chpan 1 Timoteo 4:12, Pablo xertzjoj 5 naʼoj ri xttoʼ jun kʼajol rchë xttok jun ütz ejemplo chkiwäch nkʼaj chik. ¿Ütz nuʼän chawäch rït yeʼatzʼët ri naʼoj riʼ taq xtatjoj awiʼ chrij le Biblia? Tqabʼanaʼ che rä chë nawajoʼ nasmajij más ri naʼäy naʼoj, ntel chë tzij ri «rbʼanik yatzjon». Taquʼ apü achkë ütz naʼij chkë nkʼaj chik rchë nakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. Si yït kʼo kikʼë ateʼ atat pa kachoch, ¿ütz nuʼän chawäch yatyoxin más chkë rma jontir ri nkiʼän awmä rït? Pa qareuniones, ¿ütz nuʼän chawäch natäj aqʼij rchë taq nayaʼ acomentarios ma xa xuʼ ta naskʼij ri kʼo chpan ri peraj najin ntzʼet? Y taq xtkʼis ri reunión, rkʼë jbʼaʼ ütz chqä naʼij che rä jun qachʼalal achkë xqä chawäch chrij rasignación. Si natäj aqʼij rchë yatok jun ütz ejemplo rkʼë rbʼanik yatzjon, ri nkʼaj chik kan xtkitzʼët chë najin yatok jun más ütz cristiano (1 Tim. 4:15).
17. ¿Achkë xttoʼö rchë jun kʼajol rchë xtbʼerqʼiʼ ri ryaʼon chwäch chpan rtinamit Jehová? (2 Timoteo 2:22).
17 «Katanmäj chwäch ri nkirayij ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ, y [...] tabʼanaʼ ri ütz» (taskʼij 2 Timoteo 2:22). Pablo xuʼij che rä Timoteo chë ma trayij ta ri xa xtuʼän che rä chë xtyaʼ qa rbʼanik ri rchʼobʼon nuʼän o xtyaʼ qa Jehová. Rkʼë jbʼaʼ rït kʼo abʼanon pan akʼaslemal ri, tapeʼ ma xajan ta, resan kowan atiempo rchë nayaʼ rqʼij Jehová. Tachʼobʼoʼ na peʼ rij ya reʼ. ¿Jaruʼ (jampeʼ) tiempo naksaj rït rchë yatetzʼan, rchë kʼo natzuʼ pa internet o rchë yatetzʼan videojuegos? ¿Ütz nuʼän chawäch naksaj jbʼaʼ che rä ri tiempo riʼ rchë nayaʼ más rqʼij Jehová chqä rchë yeʼatoʼ más qachʼalal? Rkʼë jbʼaʼ ütz natzüj awiʼ pan acongregación rchë yatoʼon taq nbʼan rbʼanik ri Salón del Reino o rchë natzjoj le Biblia chrij exhibidor. Ya riʼ xkaturtoʼ rchë xkatok kamigos qachʼalal ri xkatkitoʼ rchë xtayaʼ ametas chqä xtabʼeqʼiʼ.
RI UTZIL NAWÏL TAQ YEʼATOʼ NKʼAJ CHIK
18. ¿Achkë rma nqaʼij chë Marcos y Timoteo kan kiʼ kikʼuʼx xkiʼän chqä kʼo kʼïy ütz taq experiencias xkiqʼaxaj?
18 Marcos chqä Timoteo kʼo xkʼatzin xkiyaʼ qa rchë xekitoʼ nkʼaj chik. Rma ryeʼ xkiʼän riʼ, kan kiʼ kikʼuʼx xkiʼän pa kikʼaslemal chqä kan kʼïy ütz taq experiencias xkiqʼaxaj (Hech. 20:35). Marcos xbʼä chpan jalajöj tinamït rma xrajoʼ xyaʼ kitoʼik nkʼaj chik. Chqä, ri rbʼanik xtzjoj rkʼaslemal Jesús chpan rEvangelio kan ntel akʼuʼx naskʼij. Y Timoteo xtoʼ Pablo rchë xeruʼän congregaciones chqä rchë xkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri cristianos. Kan xqʼalajin chë Jehová kan kiʼ rkʼuʼx xuʼän rkʼë Marcos chqä rkʼë Timoteo rma ma xkikʼewaj ta xkiyaʼ qa ri nkʼatzin rchë xkiyaʼ rqʼij ryä.
19. ¿Achkë rma kan kowan nkʼatzin chë ri kʼojolaʼ nkismajij ri naʼoj xeryaʼ Pablo, y achkë utzil xtkïl si xtkiʼän riʼ?
19 ¿Achkë nqatamaj qa chkij ri cartas ri xtzʼibʼaj äl Pablo che rä Timoteo rkʼë toʼïk Dios? Jun ri nqatamaj qa, ya riʼ chë ri apóstol Pablo kan kowan xrajoʼ Timoteo. Y nqatamaj qa chqä chë Jehová kowan yatrajoʼ rït, nrajoʼ chë ütz yabʼä pan akʼaslemal chqä chë kiʼ akʼuʼx naʼän. Rma riʼ, kan kowan nkʼatzin yeʼasmajij ri naʼoj xeryaʼ Pablo y nayaʼ chwäch awan yeʼatoʼ más qachʼalal. Si xtaʼän riʼ, kan kiʼ akʼuʼx xtaʼän komä y, chqawäch apü, xkakowin xtawïl «ri kʼaslemal ri kantzij chë kʼaslemal» (1 Tim. 6:18, 19).
BʼIX 80 “Prueben y vean que Jehová es bueno”
b Ye jalon jojun bʼiʼaj.
c RI KʼO CHKIWÄCH RI ACHBʼÄL: Marcos najin nuyaʼ ri nkʼatzin chkë Pablo chqä Bernabé taq ye bʼenäq rchë nkibʼetzʼetaʼ ri congregaciones. Timoteo kʼo chpan jun congregación chqä najin nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri cristianos.