RI QʼOPOJIʼ KʼOJOLAʼ NKIKʼUTUJ QA REʼ CHKIWÄCH

¿Kan kʼo komä ruqʼij ntamäx nwäch chpan ri redes sociales?

Ya Elaine nuʼij: «Taq xintzʼët chë ri wachiʼil pan escuela kan kʼïy ki-seguidores ye kʼo, rïn xinquʼ: ‹¡Kan ye kʼïy winäq kitaman kiwäch!›. Rïn kan itzel jbʼaʼ xinnaʼ chkë rma ryeʼ kan ye kʼïy kichiʼil».

¿Kʼo komä jmul anaʼon rït riʼ? We ke riʼ, re tjonïk reʼ xkaturtoʼ rchë ma kan ta xtchʼpü akʼuʼx rchë xtetamäx awäch chpan ri redes sociales.

¿Achkë kʼayewal xtawïl?

Chpan Proverbios 22:1 nuʼij chë «más ütz yetzjon ütz chawij chwäch ri njeʼ abʼeyomal». Rma riʼ ma xajan ta we nawajoʼ chë ri nkʼaj chik ütz yetzjon chawij o nawajoʼ chë ryeʼ nkikʼwaj kiʼ awkʼë.

Ye kʼa, kʼo mul xa xuʼ chik xtatäj aqʼij rchë ri nkʼaj chik nkitamaj awäch. ¿Kʼo komä kʼayewal xtawïl we xtaʼän riʼ? Ya Onya, ri kʼo 16 rujunaʼ, nuʼij chë kan kʼo kʼayewal xtawïl:

«Yentzʼeton jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ ri ma nkiquʼ ta na ri yekiʼän. Ye kʼo jojun kan nkikʼäq pä kiʼ pa rukaʼn nivel rchë ri escuela xa xuʼ rchë ntamäx kiwäch».

Ye kʼo jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ yekijotobʼaʼ videos pa Internet xa xuʼ rchë ntamäx kiwäch. Chpan ri videos riʼ, ryeʼ yekiʼän jojun bʼanobʼäl ri akuchï kan nxiʼin rij kikʼaslemal. Jun tzʼetbʼäl. Ye kʼo jojun kʼojolaʼ xkijtobʼaʼ jun video ri akuchï nqʼalajin taq ryeʼ najin nkitäj jojun cápsulas ri kʼo xabʼon chpan. ¡Ya riʼ kan ma ütz ta nbʼan!

Le Biblia nuʼij: «Majun ta jun tiʼän xa xuʼ rchë ninaʼ iwiʼ» (Filipenses 2:3, Biblia en Lenguaje Sencillo).

Taquʼ rij reʼ:

¿Kʼo komä ruqʼij chwäch rït ntamäx awäch chpan ri redes sociales?
¿Nawajoʼ rït nawïl ayabʼil o kamïk xa xuʼ rchë ntamäx awäch kimä ri nkʼaj chik?

Ri nkiʼij jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ

«Ri nawajoʼ chë ntamäx awäch rkʼë jbʼaʼ xtkʼäm pä kʼayewal chawij we xa xuʼ chik chrij riʼ xtayaʼ wä awan. Ye kʼo jojun nkijäl rubʼanik yetzjon chqä ri rubʼanik nkiwäq kiʼ xa xuʼ chë yejeʼ más kichiʼil. Ye kʼa majun ta utzil nukʼäm pä pan awiʼ najäl anaʼoj o ri nanmaj xa rma nawajoʼ chë ntamäx awäch kimä ri nkʼaj chik» (Leianna).

«Ryeʼ nkajoʼ chë rït nanmaj chë tamatäl kiwäch kimä ye kʼïy winäq»

Kantzij na wä chë ma jontir ta winäq xtkikanuj achkë xtkiʼän xa xuʼ rchë xtetamäx kiwäch kimä ri nkʼaj chik. Ya Erika, ri kʼo 22 rujunaʼ, nuʼij achkë nkiʼän nkʼaj chik:

«Ye kʼo jojun kan nkesaj ki-foto jontir ri nkiʼän y nkijtobʼaʼ pa internet; ke riʼ nkikʼüt chë kʼo kʼïy kichiʼil chqä chë ronojel mul ye kʼo kikʼë. Ryeʼ nkajoʼ chë rït nanmaj chë kowan tamatäl kiwäch».

Ya Cara, ri kʼo 15 rujunaʼ, nuʼij chë ye kʼo jojun xa nkiʼän rubʼanik ki-fotos rchë yatkiqʼöl:

«Ye kʼo winäq nkiʼän rubʼanik ki-fotos rchë nqʼalajin chë achiʼel ta pa jun nmaqʼij ye kʼo wä, ye kʼa xa chkachoch ye kʼo wä».

Matthew, ri kʼo 22 rujunaʼ, nuʼij chë ryä chqä xuʼän riʼ:

«Xinjtobʼaʼ jun foto, y xinbʼij chë yïn kʼo pa ruwiʼ ri juyuʼ Everest, ye kʼa rïn majun bʼëy yïn bʼenäq ta Asia».

Le Biblia nuʼij: «Ma nqajoʼ ta nqatzʼük tzij rkʼë xa bʼa achkë nqaʼän» (Hebreos 13:18).

Taquʼ rij reʼ:

¿Kʼo komä jmul kʼo jun ajtobʼan pa redes sociales xa xuʼ rchë ntamäx más awäch?
¿Nkikʼüt komä a-fotos chqä a-comentarios achkë anaʼoj rït?

Ri nkiʼij jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ

«Ye kʼïy nkikanuj rubʼanik rchë nyaʼöx kʼïy ‹me gusta› chkë. ¿Ye kʼa achkë nawajoʼ rït: chë ri nkʼaj nkitamaj awäch rma ri kʼo awkʼë, rma rubʼanik yatzjon chqä rma rubʼanik nawäq awiʼ, o nawajoʼ chë nkitamaj awäch rma kan ütz anaʼoj chqä rma yeʼatoʼ ri nkʼaj chik? Jontir kan jaʼäl nqanaʼ taq nq-ok kichiʼil ri nkʼaj chik, ye kʼa tatzʼetaʼ na we ri xtaʼän kimä ryeʼ nuʼän chawä chë kiʼ akʼuʼx nanaʼ» (Hannah).

¿Kan kʼo komä ruqʼij yejeʼ kʼïy a-seguidores o nyaʼöx kʼïy «me gusta» chawä?

Ye kʼïy nkiʼij chë, rchë ntamäx awäch pa Internet, nkʼatzin yejeʼ kʼïy a-seguidores chqä nyaʼöx kʼïy «me gusta» chawä. Matthew, ri xqatzjoj qa chkipan ri nkʼaj chik peraj, nuʼij chë ryä chqä ke riʼ xquʼ:

«Nkʼutuj wä chkë ri nkʼaj chik ‹¿Jaruʼ a-seguidores ye kʼo?› o ‹¿Jaruʼ «me gusta» más kʼïy kiyaʼon chawä?›. Rchë yejeʼ más n-seguidores, yinok wä ki-seguidor nkʼaj chik winäq ri ma ntaman ta kiwäch rchë kʼo jun qʼij yë chik ryeʼ xkeʼok n-seguidores rïn. Kan xinrayij wä chë ye kʼïy winäq nkitamaj nwäch, y ri redes sociales xkiʼän chwä chë xa xuʼ chik chrij riʼ xinyaʼ wä wan».

Jalajöj achbʼäl: 1. Jun qʼopoj ntzeʼen taq nutzʼët jaruʼ «me gusta» xyaʼöx che rä chpan jun red social. 2. Ri qʼopoj riʼ najin nutäj chocolate ri kʼo chpan jun läq ri kʼo kabʼ chpan. 3. Ri qʼopoj ntoʼon rupan. — Ri nakanuj rubʼanik rchë ntamäx awäch chpan ri redes sociales achiʼel ri jeqʼul: rkʼë jbʼaʼ nqä chawäch pa naʼäy, ye kʼa xa xkaturtzʼlaʼ we kan nqʼax ruwiʼ xtatäj.

Ya María, ri kʼo 25 rujunaʼ, nuʼij chë ye kʼo jojun nkiquʼ chë, rchë nkitamaj achkë rubʼanik yetzʼet kimä ri nkʼaj chik, nkitzʼët jaruʼ ki-seguidores ye kʼo chqä jaruʼ «me gusta» yaʼon chkë.

«We kʼo jun qʼopoj nresaj jun ru-foto y ma kʼïy ta ‹me gusta› nyaʼöx che rä, ryä nuquʼ chë ma jaʼäl ta. Tapeʼ ma ütz ta ke riʼ naquʼ, kan ye kʼïy winäq nkiʼän riʼ. Taq ryeʼ nkiʼän riʼ, xa ryeʼ najin yeqasan qa kiqʼij».

Le Biblia nuʼij: «Ma xa xuʼ ta röj tqaquʼ qa qij, rma xa nuʼän chqë chë xtqajoʼ xtq-ok naʼäy chkiwäch ri nkʼaj chik chqä xa xtuʼän chë xtqatzelaj qiʼ» (Gálatas 5:26).

Taquʼ rij reʼ:

Taq naksaj ri redes sociales, ¿rukʼulun chawä najnamaj awiʼ kikʼë ri nkʼaj chik?
¿Nawajoʼ yejeʼ más a-seguidores chwäch ri yejeʼ awachiʼil ri kantzij yatkajoʼ?

Ri nkiʼij jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ

«Rchë ntamäx awäch chpan ri redes sociales, nkʼatzin naʼän chë ri nkʼaj chik nkajoʼ nkikʼän kinaʼoj chawij, ntel chë tzij, nkʼatzin naʼän ri nkiʼän ryeʼ. Ya riʼ xa xtuʼän chë xa xuʼ chik xtaquʼ achkë nkiquʼ ri nkʼaj chik chawij rït chqä achkë nkʼatzin naʼän rchë ütz yatzʼet kimä ryeʼ. Majun ta rubʼanon we nawajoʼ yatok kichiʼil ri nkʼaj chik, ye kʼa ri narayij chë más winäq nkitamaj awäch, rkʼë jbʼaʼ xa xkaturtzʼlaʼ» (Joshua).

Tachajij awiʼ chkiwäch ri nkajoʼ nkikʼüt chë ma nkinaʼ ta kiʼ

¿Atzʼeton rït chë ye kʼo winäq nkikʼüt chë najin nkinaʼ kiʼ tapeʼ nkiʼij chë ma ütz ta ri najin nbʼanatäj kikʼë?

«Ya xikos chë ri winäq nkiʼij chwä chë kenkʼwaj chpan ri nchʼichʼ kʼakʼakʼ».
«Ya xikʼo nkʼuʼx chë ri winäq nkiʼij chwä chë xiqä de peso».

Ye kʼïy nkiʼän riʼ xa xuʼ rchë ri nkʼaj chik nkiquʼ chë ma nkinaʼ ta kiʼ, ye kʼa ma ke riʼ ta, xa najin nkinaʼ kiʼ.

¡Tachajij awiʼ! Ri winäq ri nbʼanö riʼ majun ütz ta ntel chwäch, rma ri nkʼaj chik kan nqʼalajin chkiwäch achkë nrajoʼ nuʼän. Rma re winäq reʼ nrajoʼ yeruqʼöl ri nkʼaj chik, ryeʼ más itzel nkinaʼ che rä ryä ke chkiwäch ri kan nkikʼüt chë nkinaʼ kiʼ.

Taq rït xtajtobʼaʼ chik jun a-foto o xtayaʼ jun a-comentario chpan ri redes sociales, tachajij awiʼ rchë ma nakʼüt ta chë xa najin nanaʼ awiʼ. Tasmajij re naʼoj reʼ ri nuyaʼ le Biblia: «Más ütz chë jun chik winäq nyaʼö aqʼij chwäch xa rït yabʼanö riʼ» (Proverbios 27:2).