¿Achkë rma röj ma nqbʼä ta pa chʼaʼoj, achiʼel wä xkiʼän ri israelitas?
TAQ najin ri Segunda Guerra Mundial, jun soldado nazi kan rkʼë ruyowal xuʼij reʼ che rä jun molaj testigos de Jehová: «¡We jun chiwä rïx ma nrajoʼ ta nbʼerubʼanaʼ chʼaʼoj kikʼë aj Francia chqä aj Inglaterra, xkixqakamsaj jontir!». Tapeʼ naqaj chë chriʼ kʼo wä jun molaj soldados nazis ri kan kʼïy kiqʼaqʼ kikʼwan, majun ta jun qachʼalal xqʼäj rutzij Jehová. ¡Ryeʼ kan ma xkixiʼij ta kiʼ! Ri xkiʼän re qachʼalal reʼ nkikʼüt achkë nqaʼän jontir röj, ri testigos de Jehová. Röj ma nqbʼä ta pa chʼaʼoj tapeʼ ri winäq nkiʼij chqë chë xkojkikamsaj.
Ye kʼa ma jontir ta winäq ri nkiʼij chë ye cristianos ke riʼ nkiquʼ. Ye kʼïy nkiquʼ chë ma itzel ta chë ri cristianos yebʼä pa chʼaʼoj rchë nkitoʼ kitinamit, chqä chë kʼo chë nkiʼän riʼ. Ryeʼ rkʼë jbʼaʼ nkiquʼ: «Ri israelitas ye rutinamit wä Dios, ye kʼa xebʼä pa chʼaʼoj, ¿achkë ta rma ri cristianos komä ma ta ütz nkiʼän riʼ?». ¿Achkë ta xtqaʼij che rä jun winäq we nuʼij riʼ chqë? Rkʼë jbʼaʼ ütz nqaʼij che rä chë ri xbʼanatäj kikʼë ri israelitas ojer ma junan ta rkʼë ri nbʼanatäj rkʼë rutinamit Dios komä. Tqatzʼetaʼ cinco rma ri nqaʼij riʼ.
1. JONTIR RUSAMAJELAʼ DIOS XA JUN TINAMÏT XEʼEL WÄ
Ojer qa, Jehová xchaʼ jun tinamït rchë xok rutinamit: Israel. Ryä xuʼij chë ri israelitas ya riʼ ri nimaläj rutinamit chkikojöl ri nkʼaj chik tinamït (Éx. 19:5). Ryä chqä xuʼij chkë achkë juyuʼ kʼo chë yejeʼ wä. Rma riʼ, taq xuʼij chkë chë tkibʼebʼanaʼ chʼaʼoj kikʼë nkʼaj chik tinamït, ri israelitas ma xekitzʼlaʼ ta chqä ma xekikamsaj ta nkʼaj chik rusamajelaʼ Dios.a
Komä, ri rusamajelaʼ Jehová ye alenäq pä «chkipan jalajöj taq tinamït, ijatzul chqä jalajöj chʼaʼäl yetzjon» (Apoc. 7:9). We ryeʼ yebʼä pa chʼaʼoj, rkʼë jbʼaʼ yekitzʼlaʼ —o hasta yekikamsaj— ri nkʼaj chik rusamajelaʼ Dios.
2. YË JEHOVÁ XTAQÖ KICHË RI ISRAELITAS RCHË XEBʼÄ PA CHʼAʼOJ
Ojer qa, yë wä Jehová nbʼin ajän y achkë rma yebʼä ri israelitas pa chʼaʼoj. Jun tzʼetbʼäl. Ryä xuʼij chkë chë tkichpuʼ kiwäch ri cananeos, rma nkiyaʼ wä kiqʼij ri demonios, yekiʼän wä tzʼil taq bʼanobʼäl chqä yekiporoj wä akʼalaʼ chwäch kityox. Jehová xuʼij chkë ri israelitas chë tkichpuʼ kiwäch ri winäq riʼ, ri ye kʼo wä chwäch ri ilew ri xtzüj chkë, rchë ryeʼ ma nkikʼän ta apü kinaʼoj chkij (Lev. 18:24, 25). Taq ri israelitas ye kʼo wä chik chwäch ri ilew xtzüj chkë, kʼo mul Dios xyaʼ qʼij chkë rchë xkitoʼ kiʼ chkiwäch tinamït ri kan itzel kinaʼoj (2 Sam. 5:17-25). Ye kʼa majun bʼëy xyaʼ qʼij chë yë ryeʼ yebʼin ajän yebʼä pa chʼaʼoj. Nqaʼij riʼ rma taq ma yë ta Jehová xtaqö kichë, kʼïy mul xa ruyon kʼayewal xkïl (Núm. 14:41-45; 2 Crón. 35:20-24).
Komä, Jehová ma ruyaʼon ta qʼij chkë ri winäq rchë yebʼä pa chʼaʼoj. Ri tinamït nkiʼän chʼaʼoj chkiwäch xa xuʼ rchë nbʼan ri nkajoʼ ryeʼ y ma rchë ta nbʼan ri nrajoʼ Dios. Rkʼë jbʼaʼ yebʼä pa chʼaʼoj rma nkajoʼ nkinmirsaj kitinamit, nkïl más päq o chë ri nkʼaj chik nkiquʼ achiʼel ryeʼ chrij ri política. ¿Y achkë ütz nqaʼij chkij ri winäq ri nkiʼij chë nkiʼän chʼaʼoj pa rubʼiʼ Dios rchë nkitoʼ ki-religión o rchë nkichüp kiwäch ri rukʼulel Dios? Ryeʼ chqä ma ütz ta yetzʼet rma Dios. Jehová nuʼij chë yë ryä xtkolö kichë rusamajelaʼ chqä xtchüp kiwäch ri rukʼulel chpan jun chʼaʼoj ri xtbʼanatäj chqawäch apü ri rubʼiniʼan Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Chpan ri chʼaʼoj riʼ, xa xuʼ ru-ejército Dios ri ye kʼo chkaj xtkiʼän chʼaʼoj, ye kʼa rusamajelaʼ chwäch le Ruwachʼlew manä (Apoc. 19:11-15).
3. RI ISRAELITAS MA XEKIKAMSAJ TA RI WINÄQ RI XKIKʼUQBʼAʼ KIKʼUʼX CHRIJ JEHOVÁ
Taq Israel xuʼän chʼaʼoj rkʼë Jericó, xkol qa Rahab chqä ru-familia rma ryä xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová. ¿Nbʼanatäj komä ya riʼ chkipan ri chʼaʼoj yebʼan komä?
Ojer qa, ri soldados israelitas kʼïy mul ma xekikamsaj ta ri winäq ri xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Dios, y xa xuʼ xekikamsaj ri winäq ri xuʼij Jehová chkë chë kekamsäx. Tqatzʼetaʼ kaʼiʼ tzʼetbʼäl. Tapeʼ Jehová xuʼij chë tchup ruwäch Jericó, ri israelitas xkiköl qa Rahab chqä ru-familia rma ryä xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová (Jos. 2:9-16; 6:16, 17). Jun tiempo chrij riʼ, ma xekamsäx ta ri winäq aj Gabaón rma xkikʼüt chë nkajoʼ wä nkiyaʼ ruqʼij Dios (Jos. 9:3-9, 17-19).
Komä, ri soldados ri yebʼä pa chʼaʼoj majun nkiquʼ ta chë nkikamsaj jun winäq ri nukʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Dios o jun ri ma kʼo ta pa chʼaʼoj.
4. RI ISRAELITAS KʼO WÄ CHË XKIʼÄN RI CHʼAʼOJ KAN ACHIʼEL XUʼIJ DIOS CHKË
Ojer qa, Jehová xuʼij chkë ri israelitas achkë kʼo chë nkiʼän taq yebʼä pa chʼaʼoj. Jun tzʼetbʼäl. Kʼo mul xuʼij chkë ri israelitas chë ketzjon na naʼäy kikʼë ri winäq rchë nkiʼij chkë achkë nkʼatzin nkiʼän rchë ma nbʼan ta chʼaʼoj kikʼë (Deut. 20:10). Jehová chqä xuʼij che rä rutinamit chqä chkë ri soldados israelitas chë tkichʼajchʼobʼej kiʼ chqä tkismajij ri rupixaʼ (Deut. 23:9-14). Ryä chqä xuʼij chkë chë ma tkiʼän ta achiʼel nkiʼän ki-soldados ri nkʼaj tinamït, ri yekiʼän wä violar ixoqiʼ ri ye kʼo chkipan ri tinamït ri yekichʼäk qa. Pa rukʼexel riʼ, Jehová xuʼij chë we jun soldado israelita nrajoʼ nkʼleʼ rkʼë jun ixöq ri xkʼwäx äl taq xchʼak rutinamit, kʼo wä chë nuyoʼej jun ikʼ (Deut. 21:10-13).
Komä, kan konojel bʼaʼ chkë ri tinamït kimolon kiʼ rchë kibʼanon leyes chrij ri achkë rubʼanik kʼo chë nbʼan che rä jun chʼaʼoj. Tapeʼ ri leyes riʼ yebʼanon rchë yechajïx ri winäq ri ma ye soldados ta, ma ronojel ta mul yesmajïx.
5. DIOS XTOʼ PÄ RUTINAMIT
Taq ri tinamït yebʼä pa chʼaʼoj komä, ¿nutoʼ pä komä Dios jun tinamït achiʼel xtoʼ Israel rkʼë Jericó?
Ojer qa, Jehová xerutoʼ pä ri israelitas y kʼïy mul xeruʼän milagros rchë xchʼakon rutinamit, achiʼel taq xechʼakon chrij Jericó. Jehová xuʼij chkë ri israelitas chë tkiraqaʼ kichiʼ taq ye kʼo chrij ri tinamït. Taq xkiʼän riʼ, ri tzʼaq kʼo chrij ri tinamït xwulwuʼ qa. Riʼ xuʼän chë ri israelitas ma kʼayewal ta chik xuʼän chkiwäch xkichʼäk ri tinamït (Jos. 6:20). Jbʼaʼ chrij riʼ ryeʼ xekowin xechʼakon chkij ri amorreos. ¿Achkë rubʼanik xkiʼän riʼ? Jehová xerukʼäq pä «mamaʼ taq saqbʼöch chlaʼ chkaj». Ri qʼij riʼ, «más ye kʼïy winäq xekäm rma ri saqbʼöch chwäch ri xekamsäx kimä ri israelitas» (Jos. 10:6-11).
Komä, taq nbʼan jun chʼaʼoj, Jehová majun ta jun tinamït nutoʼ pä. Ri Ruqʼatbʼäl Tzij, ri ruyaʼon qa pa ruqʼaʼ Jesucristo, «ma rchë ta re Ruwachʼlew reʼ» (Juan 18:36). Ye kʼa, yë Satanás nsmajin kichë jontir ri qʼatbʼäl taq tzij ye kʼo chwäch le Ruwachʼlew. Rma riʼ, ri chʼaʼoj yebʼan chwäch le Ruwachʼlew xa xuʼ nkikʼüt chë Satanás kan itzel runaʼoj (Luc. 4:5, 6; 1 Juan 5:19).
RI KANTZIJ TAQ CRISTIANOS NKIKANUJ RUBʼANIK RCHË MA NJEʼ TA CHʼAʼOJ
Achiʼel xqatzʼët qa, ri nbʼanatäj kikʼë rusamajelaʼ Dios komä ma junan ta rkʼë ri xbʼanatäj kikʼë ri israelitas ojer. Ye kʼa ma xa xuʼ ta rma riʼ ma nqbʼä ta pa chʼaʼoj, kʼa kʼo na más rma. Jun chkë riʼ ya riʼ chë Jehová xuʼij chë chkipan ri rukʼisbʼäl taq qʼij ri winäq ri xtkitamaj chrij ryä «ma xtkiʼän ta chik chʼaʼoj chkiwäch nixta xtkitamaj chik xtkiʼän chʼaʼoj» (Is. 2:2-4). Chqä Cristo xuʼij chë ri rutzeqelbʼëy ma ye rchë ta chik re Ruwachʼlew reʼ. Rma riʼ ma yetoʼon ta chkipan ri chʼaʼoj ri yekiʼän ri qʼatbʼäl taq tzij (Juan 15:19).
Cristo kʼo na chik jun xuʼij chkë rutzeqelbʼëy chë tkibʼanaʼ. Ryä xkʼüt chkiwäch chë kʼo chë yekiyaʼ qa naʼoj, achiʼel ri nakʼöl kʼïx pan awan, ri chanin npë ayowal o ri xa nkitïk chʼaʼoj (Mat. 5:21, 22). Ryä chqä xuʼij chkë chë tkikanuj rubʼanik rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj chkiwäch chqä kekajoʼ ri itzel nkinaʼ chkë (Mat. 5:9, 44).
¿Achkë rubʼanik chqajujnal nqkowin nqaʼän riʼ? Tapeʼ ma nqajoʼ ta nqbʼä pa chʼaʼoj, ütz nqatzʼët we ma qakʼolon ta qa kʼïx pa qan chrij jun qachʼalal, rma ya riʼ xa xtuʼän chë xtjeʼ chʼaʼoj pa congregación. Rma riʼ kan tqatjaʼ qaqʼij rchë nqesaj äl pa qan xa bʼa achkë jun ri nbʼanö chë ma kiʼ ta qakʼuʼx kikʼë ri qachʼalal (Sant. 4:1, 11).
Röj ma yeqatoʼ ta ri tinamït taq yebʼä pa chʼaʼoj. Pa rukʼexel riʼ, röj, ri cristianos, nqatäj qaqʼij rchë nqajoʼ qiʼ chqä rchë ma njeʼ ta chʼaʼoj chqakojöl (Juan 13:34, 35). Rma riʼ, tqatjaʼ qaqʼij rchë ma nqanïm ta qiʼ pa chʼaʼoj kikʼë ri tinamït, loman nqayoʼej ri qʼij taq Jehová xtuʼän chë ma xtjeʼ ta chik chʼaʼoj (Sal. 46:9).
a Kʼo mul, ri jalajöj ijatzul ye kʼo chpan ri tinamït Israel xkiʼän chʼaʼoj chkiwäch, ye kʼa ya riʼ ma xqä ta chwäch Jehová (1 Rey. 12:24). Ye kʼa jojun chik mul, ri chʼaʼoj riʼ ütz xerutzʼët Jehová, rma jojun chkë ri ijatzul riʼ ma xkiyaʼ ta chik ruqʼij o xekiʼän mamaʼ taq mak (Juec. 20:3-35; 2 Crón. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8).