Kan kʼïy utzil qlon chuyaʼik ruqʼij Jehová

Ri nteʼ ntat xeʼel pä Estonia chpan ri Segunda Guerra Mundial y xebʼä Alemania. Chriʼ xinaläx wä rïn. Chrij riʼ xqaʼän rubʼanik jontir rchë xqbʼä Canadá. Ri qachoch xjeʼ naqaj che rä Ottawa. Xqjeʼ chpan jun jay ri qʼoman rkʼë chum ri akuchï kʼo wä kachoch äkʼ. Majun ta wä qarajil, ye kʼa ronojel nmaqʼaʼ kʼo wä saqmoloʼ qkʼë rchë nqatäj.

Kʼo jun qʼij, ri testigos de Jehová xkiskʼij Apocalipsis 21:3, 4 chwäch nteʼ. Ri xtamaj kan xapon pa ran, rma riʼ xchäp oqʼej. Chrij riʼ ma kan ta jaruʼ tiempo xqʼax rchë nteʼ ntat xeqasäx pa yaʼ.

Tapeʼ nteʼ ntat ma kan ta kitaman wä yetzjon inglés, ryeʼ kan nkajoʼ wä nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ri ntat, tapeʼ nsamäj wä jun aqʼaʼ chpan jun empresa chë níquel chpan ri tinamït Sudbury (Ontario), jbʼaʼ ma ronojel sábados yirukʼwaj wä rïn chqä ri wanaʼ ya Sylvia chutzjoxik le Biblia. Ronojel semanas nqatjoj wä qiʼ chrij ri wuj La Atalaya rkʼë qa-familia. Ri nteʼ ntat xinkitoʼ rchë xinwajoʼ Dios. Rma riʼ pa 1956 xinjäch wiʼ pa ruqʼaʼ Jehová, taq kʼa riʼ wä 10 njunaʼ. Ri nteʼ ntat kowan nkajoʼ Jehová, ya riʼ kowan yirutoʼon rïn chpan nkʼaslemal.

Taq xinbʼän graduar wiʼ, ma kan ta xinyaʼ chik ruqʼij Jehová. Rïn xinquʼ chë, we xkinok precursor, ma xtjeʼ ta nrajil rchë xkibʼä pa jun avión rchë xtintamaj nkʼaj chik tinamït. Rma riʼ xisamäj pa jun radio rchë xinyaʼ bʼix; kan nqä wä chi nwäch ri samaj riʼ. Ye kʼa, rma yisamäj wä tqaqʼij kʼa chaqʼaʼ, ya riʼ xbʼanö chë ma xikowin ta xibʼä pa qamoloj. Chqä, más xinkʼwaj wiʼ kikʼë winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová. Pa rukʼisbʼäl, rma ntaman achkë nuʼij le Biblia kʼo xkʼatzin xinjäl pa nkʼaslemal.

Rïn xibʼä pa tinamït Oshawa (Ontario). Chriʼ xintamaj ruwäch Ray Norman, ya Lesli, ri ranaʼ chqä nkʼaj chik precursores. Ryeʼ kan ütz kinaʼoj xkiʼän wkʼë. Taq xintzʼët chë ryeʼ kan kiʼ kikʼuʼx, xqʼalajin chi nwäch chë nkʼatzin njäl jojun ri nyaʼon chi nwäch nbʼän. Ryeʼ xkiʼij chwä chë kinok precursor. Rma riʼ pa septiembre rchë ri junaʼ 1966 xinok precursor. Rïn kan kiʼ wä nkʼuʼx chqä kan ütz wä lenäq jontir chi nwäch. Ye kʼa kʼo jojun xebʼanatäj ri xkijäl nkʼaslemal.

WE JEHOVÁ KʼO JUN NUʼIJ CHAWÄ CHË TABʼANAʼ, KAN TABʼANAʼ

Taq majanä wä nbʼän graduar wiʼ, xinjäch n-solicitud rchë yibʼesamäj pa Betel ri kʼo Toronto (Canadá). Chrij riʼ, taq yïn precursor wä chik, xiskʼïx rchë yibʼesamäj kajiʼ junaʼ pa Betel. Ye kʼa ya Lesli kowan xqä chi nwäch y xinquʼ chë rkʼë jbʼaʼ ma xtintzʼët ta chik we xkibʼä pa Betel. Rma riʼ xichʼö rkʼë Jehová y xinbʼij chë xkibʼä pa Betel, ye kʼa kan rkʼë bʼis xinchʼaʼej qa ya Lesli.

Taq yïn kʼo chik pa Betel xiyaʼöx rchë nbʼän chʼajoʼn y, chrij riʼ, xinok secretario. Ye kʼa chpan ri tiempo riʼ ya Lesli xok precursora especial chpan ri tinamït Gatineau (Quebec). Kan kʼïy wä mul nquʼ achkë najin nuʼän ryä chqä we kan yë ri ütz xinchaʼ xinbʼän rïn. Chrij riʼ, xyaʼöx jun utziläj rutzjol chwä: ri ruxbʼal ya Lesli, Ray, xskʼïx pa Betel y yë ryä xok wachiʼil pa cuarto. Ya riʼ xbʼanö chë xikowin xitzjon chik jmul rkʼë ya Lesli. Y pa 27 de febrero rchë ri junaʼ 1971, ya Lesli y rïn xqkʼleʼ; ya riʼ rukʼisbʼäl qʼij ri xjeʼ pa Betel.

Ya Lesli chqä rïn xqtaq chpan jun congregación pa chʼaʼäl francés chpan ri tinamït Quebec. Jojun junaʼ chrij riʼ xbʼix chwä chë xkinok ukʼwäy bʼey rchë circuito. Rïn 28 wä njunaʼ, rma riʼ xinnaʼ chë ma xkikowin ta xtinbʼän ri samaj riʼ. Ye kʼa ri nuʼij Jeremías 1:7, 8 kowan xkʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Tapeʼ ke riʼ, nquʼ wä si xtqkowin xtqaʼän ri samaj xyaʼöx chqë, rma ya Lesli kan kʼïy mul ruqʼaxan accidentes rkʼë chʼichʼ y ma ntok ta ruwaran chaqʼaʼ. Ye kʼa, ryä xuʼij chwä: «We Jehová kʼo jun nuʼij chqë chë tqabʼanaʼ, ¿ma ütz ta komä nqaʼän ri samaj riʼ?». Pa rukʼisbʼäl, 17 junaʼ xqaʼän ri samaj riʼ.

Kan kʼïy wä nsamaj xjeʼ taq xinok ukʼwäy bʼey rchë circuito, rma riʼ ma kan ta xjameʼ nwäch rchë xijeʼ rkʼë ya Lesli. Kʼo jun ri xkʼatzin xintamaj chrij reʼ. Kʼo jun qʼij, jun lunes nmaqʼaʼ, xqʼajan qa-timbre. Taq xinjäq ri puerta, majun ta jun winäq xintzʼët, xa xuʼ jun chʼakät, jun mantel, jojun frutas, queso, kaxlanwäy, vino, copas y jun nota ri nuʼij: «Takʼwaj awixjayil rchë yixbʼekʼastan jbʼaʼ». Kan jaʼäl wä rubʼanon ri qʼij riʼ. Ye kʼa nkʼatzin wä ntjoj wiʼ chkij jojun tzijonem, rma riʼ xinbʼij che rä ya Lesli chë ma xkikowin ta xkibʼä. Ryä xqʼax chwäch, ye kʼa xintzʼët chë xbʼison jbʼaʼ. Taq xinchäp nsamaj xa ma jaʼäl ta xinnaʼ. Y xnatäj pä Efesios 5:25, 28 chwä. Rïn xinquʼ chë Jehová xksaj re versículo reʼ rchë nunataj chwä chë nkʼatzin njäm nwäch rchë yijeʼ rkʼë nkʼlaj. Xichʼö rkʼë Jehová y xinbʼij che rä ya Lesli: «Joʼ». Y ryä kan jaʼäl xkʼoxaj riʼ. Xqbʼä äl pa qachʼichʼ y xqapon kʼa chuchiʼ jun jaʼäl raqän yaʼ, xqarïkʼ ri mantel y xqaqʼaxaj jun chkë ri más jaʼäl taq qʼij ri yoj kʼo junan. ¡Y kʼa xrïl na chi nwäch xintjoj wiʼ chkij ri ntzijonem!

Kan kʼïy congregaciones xeqachʼaʼej. Xqachäp pä kikʼë ri ye kʼo pa Columbia Británica y xqapon kʼa Terranova. Kan jaʼäl xqanaʼ xqjeʼ kikʼë jontir. ¡Xintzʼët achkë rubʼanik najin nbʼanatäj ri xinrayij taq kʼa yïn koʼöl na! Xinquʼ rij ri Tijobʼäl ri rubʼiniʼan Galaad, ye kʼa majun bʼëy xinrayij ta xinok misionero pa jun chik tinamït. Xinquʼ chë majun bʼëy xkikowin ta xtinbʼän ri samaj riʼ. Chqä, nxiʼij wä wiʼ chë yitaq chpan jun tinamït ri kʼo África, ri akuchï kowan yabʼil chqä kowan chʼaʼoj yebʼanatäj. Kan kiʼ wä nkʼuʼx akuchï yïn kʼo wä.

XBʼIX CHQË CHË NKʼATZIN NQBʼÄ ESTONIA Y CHPAN NKʼAJ CHIK TINAMÏT RI YE KʼO CHUNAQAJ

Pa 1992 xyaʼöx chik jmul qʼij chqë nqatzjoj le Biblia chkipan tinamït ri xjeʼ pa ruqʼaʼ ri Unión Soviética ojer. Rma riʼ xkʼutüx chqë we nqajoʼ nq-ok misioneros chpan ri tinamït Estonia. Rma ma qayoʼen ta wä nqtaq chlaʼ, röj xqchʼö rkʼë Jehová. Jmul chik xqaquʼ: «We Jehová kʼo jun ri nuʼij chqë chë tqabʼanaʼ, ¿ma ütz ta komä nqaʼän riʼ?». Chrij riʼ, xqaʼij chë nqajoʼ nqbʼä Estonia y nnatäj chwä chë rïn xinquʼ: «Xa matyox chë ma xqtaq África».

Kan xa xuʼ xbʼix riʼ chqë, xqatjoj qiʼ chrij ri chʼaʼäl estonio. Taq qakʼwan chik jun kayoxiʼ ikʼ chpan ri tinamït Estonia, xbʼix chqë chë nkʼatzin yeqabʼechʼaʼej ri congregaciones. Kʼo wä chë yeqabʼechʼaʼej 46 congregaciones chqä kʼïy grupos chpan oxiʼ tinamït ri ye kʼo chunaqaj Estonia chqä chpan Kaliningrado (Rusia). Rma riʼ, xkʼatzin xqatamaj jbʼaʼ ri chʼaʼäl letón, lituano chqä ruso. Kan kʼayewal xuʼän chqawäch riʼ. Ye kʼa ri qachʼalal xkiloqʼoqʼej chë röj xqatäj qaqʼij chqä kowan xojkitoʼ. Pa 1999 xjaq ri sucursal chpan ri tinamït Estonia y rïn xinok jun chkë ri xejeʼ chpan ri comité. Ri wachiʼil ya riʼ Toomas Edur, Lembit Reile y Tommi Kauko.

Xqatamaj kiwäch ye kʼïy Testigos ri xesäx pä chpan ri tinamït Siberia. Tapeʼ ryeʼ kan kʼïy kʼayewal xkïl taq xejeʼ pacheʼ chqä xejach rkʼë ki-familia, ryeʼ majun bʼëy xpë ta kiyowal. Ronojel wä mul kiʼ kikʼuʼx chqä nqä wä chkiwäch nkitzjoj le Biblia. Ya reʼ xkʼüt qa chqawäch chë röj chqä nqkowin kiʼ qakʼuʼx nqaʼän tapeʼ yeqaqʼaxaj kʼayewal.

Xeqʼax ri junaʼ y röj ma kan ta xquxlan che rä qasamaj, rma riʼ ya Lesli xpë jun nüm kosïk che rä. Chpan ri tiempo riʼ ma qanaʼen ta wä chë xa fibromialgia kʼo che rä, jun yabʼil ri nuyaʼ kowan kosïk chawä. Rma riʼ xqaquʼ xtqtzolin Canadá. Taq xqskʼïx rchë nqbʼä chpan ri escuela para miembros de Comités de Sucursal chlaʼ Patterson (Nueva York), rïn xinquʼ chë ma xtqkowin ta xtqbʼä. Ye kʼa, taq xqchʼö yän rkʼë Jehová, xqaʼij chë xtqbʼä. Y Jehová xyaʼ utzil pa ruwiʼ re jun chʼobʼoj reʼ. Chpan ri tiempo riʼ, ya Lesli xyaʼöx raqʼon rma jun doctor. Ya riʼ xbʼanö chë xqkowin xqaʼän chik jmul ri qasamaj.

XYAʼÖX CHIK JUN RUTZJOL CHQË: NKʼATZIN NQBʼÄ PA JUN CHIK TINAMÏT

Kʼo jun aqʼaʼ chpan ri junaʼ 2008, taq xqtzolin yän Estonia, xiskʼïx pä pa central mundial y xkʼutüx chwä we nqajoʼ nqbʼä pa República Democrática del Congo. Ma xinwïl ta achkë xinbʼij chkë, y más rma kan chkaʼn qʼij nqajoʼ nqaʼij äl chkë we nqbʼä o manä. Majun ta xinbʼij che rä ya Lesli ri aqʼaʼ riʼ rchë ntok ruwaran. Ye kʼa rïn ma xikowin ta xiwär; chöj jun aqʼaʼ xichʼö rkʼë Jehová y xinbʼij che rä achkë nbʼanö chwä chë ma nwajoʼ ta yibʼä África.

Chkaʼn qʼij, taq xintzjoj che rä ya Lesli, xqaʼij: «Jehová nrajoʼ chë nqbʼä África. ¿Achkë rma qataman chë ma xtqä ta chqawäch o chë ma xtqkowin ta xtqaʼän ri samaj riʼ we ma nqbʼä ta chlaʼ?». 16 junaʼ xqjeʼ Estonia, chrij ri xqbʼä Kinsasa, chpan ri República Democrática del Congo. Ri sucursal kʼo wä jun jaʼäl ru-jardín chqä ri qachʼalal kan ütz wä nkikʼwaj kiʼ. Kan xa xuʼ xqapon, ya Lesli xyaʼ jun tarjeta pa qa-cuarto ri rukʼolon wä taq xq-el pä Canadá. Chwäch ri tarjeta nuʼij: «Kiʼ akʼuʼx tabʼanaʼ akuchï yït kʼo wä». Taq xqatamaj kiwäch ri qachʼalal, taq xeqayaʼ tjonïk chrij le Biblia y taq xqanaʼ achkë nunaʼ jun misionero, xqʼalajin chqawäch chë nqkowin kiʼ qakʼuʼx nqaʼän África. Y, taq xeqʼax ri junaʼ, xqkowin xeqabʼechʼaʼej ri sucursales ri ye kʼo chpan 13 tinamït ri ye kʼo África. Ya riʼ xqrtoʼ rchë xqatzʼët chë ri tinamït ri ye kʼo África kan ye jaʼäl. Ma xinxiʼij ta chik wiʼ y xintyoxij che rä Jehová rma xqrtäq äl África.

Chpan ri tinamït Congo-Kinsasa xeyaʼöx jalajöj rukïl taq wäy chqë ri majun bʼëy qaquʼun ta chë ütz yetej, achiʼel tnikʼ taq chköp. Ye kʼa taq xqatzʼët chë ri qachʼalal kan nqä wä chkiwäch nkitäj ri chköp riʼ, röj chqä xqatäj y kan jaʼäl xqanaʼ che rä.

Röj xqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqä xqayaʼ kitoʼik ri winäq ri kowan xetzʼil-öx kimä ri soldados ri yeʼapon pa taq tinamït rchë yekitzʼlaʼ ri ixoqiʼ chqä ri akʼalaʼ. Kʼïy chkë ri qachʼalal ma kan ta kʼo wä kirajil. Ye kʼa kowan xkʼuqbʼaʼ qakʼuʼx xqatzʼët chë ryeʼ nkajoʼ Jehová, kiyaʼon chwäch kan chë xkekʼastäj na pä ri kamnaqiʼ chqä chë nkajoʼ nkitoʼ rutinamit Jehová. Ri tzʼetbʼäl xkiyaʼ qa ryeʼ chqawäch xuʼän chë xqaquʼ rij achkë qanman röj, y ya riʼ xyaʼ kowan qachqʼaʼ. Ye kʼo jojun qachʼalal xchaʼ chiʼ kachoch chqä kitkoʼn. Ya reʼ xkʼüt qa chi nwäch chë ri achkë kʼo qkʼë kan chaq bʼaʼ yechaʼ chiʼ, ye kʼa ri qachbʼilanïk rkʼë Jehová kan kowan ruqʼij. Tapeʼ ri qachʼalal riʼ kiqʼaxan kʼïy kʼayewal, ryeʼ ma yechʼojin ta rma ri najin nkiqʼaxaj. Ya riʼ xqrtoʼ rchë xeqaköchʼ ri kʼayewal chqä ri yabʼil xeqïl.

XYAʼÖX JUN KʼAKʼAKʼ QASAMAJ CHLAʼ ASIA

Chaq kʼateʼ xbʼix chqë chë nkʼatzin nqbʼä chpan ri sucursal ri kʼo Hong Kong. Majun bʼëy xqaquʼ ta chë xtqbʼä chpan ri tinamït riʼ. Ye kʼa, rma Jehová yojurtoʼon pä chpan jontir ri samaj ri yaʼon chqë, ma xuʼän ta kaʼiʼ qakʼuʼx chrij ri kʼakʼakʼ samaj riʼ. Pa 2013, kan rkʼë oqʼej xeqachʼaʼej qa ri qachiʼil ri ye kʼo África. Ma qataman ta wä achkë xtbʼanatäj qkʼë.

Jun wä chik rubʼanik ri kʼaslemal chpan ri tinamït Hong Kong, rma kan jun nüm tinamït. Chqä kʼayewal xuʼän chqawäch xqatamaj ri chʼaʼäl chino cantonés. Ye kʼa ri qachʼalal kan ütz qakʼulik xkiʼän chqä kan kowan xeqä chqawäch ri rukïl taq wäy yebʼan chriʼ. Kan kʼïy wä samaj najin nbʼan pa sucursal, ye kʼa rma kan kowan wä jotäl kajäl ri jay chqä ri juyuʼ, ri Molaj Ukʼwäy Bʼey xqʼaxaj ri sucursal pa jun chik tinamït chqä xerukʼayij qa jontir ri jay chqä ri juyuʼ. Jbʼaʼ chrij riʼ, pa 2015, ya Lesli chqä rïn xqbʼä Corea del Sur, ri akuchï yoj kʼo wä komä. Kan kʼayewal rubʼanon chqawäch ri chʼaʼäl yetzjon aweʼ. Ye kʼa kan nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx taq ri qachʼalal nkiʼij chqë chë más chik nqkowin nqtzjon coreano tapeʼ kʼa kʼo na kʼïy nkʼatzin nqatamaj.

RI XQATAMAJ QA CHPAN RI JUNAʼ RI QAYAʼON PÄ RUQʼIJ JEHOVÁ

Ma chaq bʼaʼ ta yejeʼ nkʼaj chik awachiʼil. Ye kʼa xqʼalajin chqawäch chë, we röj nqatäj qaqʼij chqä yeqakʼül ri qachʼalal pa qachoch, más chanin nqatamaj kiwäch. Qatzʼeton pä chë jontir qachʼalal xa ye junan jbʼaʼ chqä chë, rma Jehová kan jaʼäl qabʼanik rubʼanon qa, nqkowin nqaʼij chkë ri nkʼaj chik jontir ri kʼo pa qan, yeqajoʼ chqä yeʼok qachiʼil (2 Cor. 6:11).

Xqatamaj qa chë nkʼatzin ma yeqachaʼ ta ri winäq achiʼel nuʼän Jehová chqä chë nkʼatzin nqatzʼët achkë rubʼanik nukʼüt ryä chqawäch chë nqrajoʼ chqä chë nrajoʼ nukʼwaj qabʼey. Taq röj xa nqbʼison o nqakʼutuj qa chqawäch we ütz yojkitzʼët ri nkʼaj chik, nqakamluj wä rutzʼetik ri tarjetas chqä ri cartas ri kiyaʼon ri qachiʼil chqë. Qatzʼeton pä chë Jehová ruyaʼon pä chqë ri qakʼutun che rä chqä chë ruyaʼon qachqʼaʼ.

Chpan ri junaʼ ri ye qʼaxnäq pä, ya Lesli chqä rïn qatzʼeton pä chë, tapeʼ kan kowan qasamaj kʼo, kan janina nkʼatzin nqajäm qawäch rchë nqjeʼ junan. Qatzʼeton pä chqä chë ütz nqtzeʼen taq kʼo jun akuchï nqsach wä, y más taq najin nqatamaj jun chʼaʼäl. Ronojel aqʼaʼ nqaquʼ rij jun ri kowan xqä chqawäch chpan ri qʼij riʼ y nqatyoxij che rä Jehová.

Rïn majun bʼëy xinquʼ ta chë xkinok misionero o yijeʼ pa jun chik tinamït. Ye kʼa, ntzʼeton pä chë rkʼë rutoʼik Jehová jontir nqkowin nqaʼän; ya riʼ nbʼanö chë kan kiʼ nkʼuʼx nnaʼ. Rïn nquʼ achiʼel xquʼ ri profeta Jeremías, taq xuʼij: «Nimaläj Jehová, rït xinaqʼöl» (Jer. 20:7). Jehová ruyaʼon kʼïy spanïk chqë ri ma qayoʼen ta chqä ruyaʼon kʼïy utzil pa qawiʼ. Hasta xyaʼ chwä ri xinrayij taq kan yïn koʼöl na: yibʼä chpan jun avión. Yoj bʼenäq chpan kʼïy tinamït. Y yoj bʼenäq chkitzʼetik kʼïy sucursales chpan jalajöj tinamït. Y kowan ntyoxij che rä ya Lesli rma yirutoʼon chpan ri jalajöj qasamaj yaʼon.

Ma nqamestaj ta chë rma nqajoʼ Jehová nqaʼän jontir ri samaj ri nuyaʼ ryä chqë. Jontir ri utzil qlon komä nukʼüt chqawäch achkë utzil xtqïl taq Jehová xtjaq ruqʼaʼ y xtyaʼ «ronojel ri nurayij kan ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼlew» (Sal. 145:16).