Yīö Ṙālö—Hòṅ Sitih Inlahen Tinrīken Öi?

1. Asuh nuk kanihngen hē Yô-as, Usiyā hēk Yôsīa inrē?

ASĔHKŪÖRE man, yē meh öreh vīlöng öm rācha yik tarik ngam Tēv öm höng 10 hēk 12 höiny samyeūheu, sitih inlahen öm öreh yěm kē-ěvkūö tö në töngatī ṙôken la-en? Pōyen yik ṙālö tö vënyu inlahen nö imat ngam Paipöl tökūönö ṙēḵti nö vīlöng nö rācha yik aṅ Yūta. Tö sā hē, Yô-as nöng 7 samyeūheu, Usiyā nöng 16 samyeūheu hēk Yôsīa inrē nöng 8 samyeūheu ṙēḵti. Fēkö inlahen ṙôken kanihngen cha man nö kē në töngatī ṙôken la-en. Kūö cha pöri nö hayöökaṙen tö Yāvē hēk tö yik tahëng nö teungten nö kēken minë la-enre hēk löngö kahë inrē cha-a tö minë kahëkenre la-en.

2. Kūö yòh öi hòṅ chumkūöṙen öi ngëichkö inlahen hē Yô-as, Usiyā hēk Yôsīa inrē?

² Öt uroh in öi sā inlahen yik rācha hēk rānī, vënyu nang pöri ayī-ö tö ngam Paipöl tö hī mihôiṅ haköplu öi më tö lūöi tak tö ayālö ṙēḵti. Ōt nuk atöllö cha tölöng hēk tövaich inrē. Haköplu pöri ayī-ö öi im inlahen cha tö hī öi kūö yòh hòṅ vī tö akaha holre, hayāichngöre hēk haröhtöre inrē in Yāvē.

VĪ TÖ AKAHA HOLRE

3. Sitih inlahen ang Rācha Yô-as nö teungten nö kē minë tölöng fëslare nö hayöökaren tö tī ngam Mākūö Kūönṙô Yēhōiata?

³ Kē nup tö tövai atöllöre öm asīnken Yô-as. Kapahlöng anga-aṅ tök yöngre kikōnyö ik sā ò nö ṙömöng kūönö, ngaich haruklöng anga-aṅ tö ök Mākūö Kūönṙô ang Yēhōiata hēk haköpten ò inrē anga-aṅ tö inlahen Yāvē. Hameuktö ngam mikahre ang Yô-as ngaich hang minë tövai inlēnö lamöktö in Yēhōiata. Atöllö ngam inlahenre ngaich anga-aṅ nö löklōn Yāvē ngaich hayööken yip tahëng inrē. Halēnlö vinītit ök töhet chūök Yāvē inrē ang Yô-as.—2 Kin. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Asuh nup yanöölen hī yěi hang minë chööngö Yāvē? (Inchōḵ-oṙô 2:1, 10-12)

⁴ Yē nap yöng meh hēk tö yip tahëng nö haköpten meh öm hangenlōn tö Yāvē hēk asīnken minë chööngö inrē kahëtö ò ngaich tövai angū-ö. (Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 2:1, 10-12.) Pōyen nup mihôiṅ tī më inyööngö nö haköpten më kūönre. Töi chumkūöṙen tö inlahen ngòh yöng Katiā nö sitih inlahen nö haköpten ò nö kē minë tölöng atöllöre. Yěn söömi ṙung anga-aṅ töp yöngre nö chuh el iskul ngaich kakkö ngam daily text anga-aṅ nö in ò. Vë-eny ang Katiā nö ngöṙô, “Teūngen chū-ö tö inyöökenre öich in ngam inlahenre öich vë-ekūö ngam yöngre. Lökten chū-ö heuveū-en öich la-al minë tö sitih kanihngenre.” Ngöṙô lōn hòng më-eṅ tö minā yöng meh nö asīnkö ṙô ngam Paipöl nö vī ngam chööngö, töp lökten meh öm öt teungten inup lōnre? Yěn ngatī angū-ö, ngaich sön më-eṅ öm sitih inlahen hang ṙô cha? Ngöṙô ang Enëstasiā nö vë-eny tö nak yöng ò nö kūö yòh cha-a nö vī ngam chööngö. Ngöṙô anga-aṅ, “In e mikahkūö ngaich chū-ö tö nap yöngre, nöng rö-ö cha-a nö vī minë chööngö hòṅ chu öich höng öt lök inup kuilōnre, kūö cha pöri nö hangenlōn tö chu hēk hòṅ laklen chu inrē.”

5. Sitih inlahen lanökngöre nap min yöng meh hēk tö Yāvē in nup katöllö meh? (Inchōḵ-oṙô 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Kirööngen ṙanamlōn nap yöng meh yē meh öm hang minë inköptöre lamöknyö mat ngam Paipöl. Mötlö ṙanamlōn ang Yāvē inrē hēk ngön inrē min ngam innôlö meh nö in ò. (Vë-evkūö Inchōḵ-oṙô 22:6; 23:15, 24, 25.) Irôk vanāyö öng öre yēḵ meh löngö atöllö öm sā inlahen Yô-as nö löktökūö nyīni-ö re.

6. Achīö yik ha-angṙô Yô-as ngaich asuh ök ṙòng e? (2 Kinṙötngö 24:17, 18)

⁶ Haköplö hī in minë tövaich katöllö Yô-as. Unôichrit kinpaha Yēhōiata, hanôl yik tötlöng ngaich anga-aṅ tarik. (Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 24:17,18.) Hangṙô yik rācha aṅ Yūta anga-aṅ yip töt hangenlōn tö Yāvē. Kēken nuk la-en inrē cha-a tötlöng. Hö-ö öng öre Yô-as nö hòṅ ṙūöhöngre tö yip tö ngatī inlahen tarik? (Inch. 1:10) Hö-ö, pön höng hēk nö hanôlö cha hangṙô cha inrē. Ngaich nö halēnö lang anga-aṅ tö Sakarīa ök kūö kanānö ök yöng ò, höng fëlngen ò pöri anga-aṅ. (2 Kin. 24:20, 21; Mët. 23:35) Iṙôkö kumlò-òv takô anga-aṅ. Tövai nuk sin la-en Yô-as inuk urěh ṙētak, ngaich pöri anga-aṅ nö vë-ekūö insātēv, fëlngö tarik inrē. Unôichngöre ngaich anga-aṅ nöng fëliyö tö yik tarik alahare. (2 Kin. 24:22-25) Yēḵ Yô-as öre nö örheūheu nö hangṙô Yāvē hēk hanôl yip tö hangenlōn tö Yāvē ngaich ṙamlōn anga-aṅ. Asūp haköplö meh mihôiṅ in Yô-as?

7. Tö hòṅ sitih inlahen yip hanôl meh? (Ngëichkö ngam nyat.)

⁷ Haköplu ayī-ö in ngam tövaich atöllö Yô-as tö hī öi hòṅ hanôl yip tö hangenlōn tö Yāvē hēk mahaṙamlōn ò inrē. Acha-a yin vē mihôiṅ hol hī mahareuslö alaha hī öi kēken nup tölöng la-en. Öt uroh in hanôl yip tö sā ṙēḵti re pöi mihôiṅ öi hanôl yip tö kun hēk tökiröng inrē. Köplōn hòng më-eṅ tö ök hol Yô-as ang Yēhōiata nö maṙöinylö anga-aṅ tö ò? Lökten öi afītöre yē hī hòṅ vī holre, ‘Hayööken chu hòng më hol chu öich asīöp ngam ṙinatö-ellōnre öich in Yāvē? Ṙūöhlö alaha chu hòng cha-a öich hang minë ṙô Yāvē? Yē cha nö vë-ekūöre, kakkö inlahen Yāvē hēk kakkö minë kanô-en aṅmat ngam Paipöl hòng cha-a? Hang minë inchöngten hòng inrē cha-a lömöktö in Yāvē? Fēlen chu hòng cha-a yěch vaichköreṙen?’ (Inch. 27:5, 6, 17) Yē öp hol meh nö öt hangenlōn tö Yāvē ngaich um sönten re öm hanôlan. Mihôiṅ pöri më-eṅ öm hanôl öp holre tö hangenlōn tö Yāvē, örheūheu inrē min anga-aṅ nö hayööken meh.—Inch. 13:20.

8. Asuh nup tö hòṅ chumkūöṙen hī yěi Yūs ngam sōsöl mitiā?

⁸ Löktö im sōsöl mītiā in mihôiṅ öi vë-ekūö meh aṅ patī re hēk yip holṙe inrē. Pōyen pöri yip töng hòṅ eū-eu nö imat yip tahëng, Lökten yěn chuh in nup chahuhure ngaich chaplö nup nyat re hēk vitiō re cha-a nö el ngam sōsöl mītiā. Yē meh öm yamūs ngam sōsöl mītiā ngaich kò-òren më-eṅ öm afītöre, ‘Asuh öp chö-öiny chu öich chaplö minë nyat re hēk vitiō re el ngam sōsöl mītiā? Kūö chu hòng öich hòṅ eū-eu öich imat yip tahëng? Hēk teūngen hòng inrē yip tahëng tö inreuskö alaha re nö löktö in u? Nup chahaplö yip hol chu el ngam sōsöl mitiā, asīnken u hòng chū-ö? Sāḵta mufē hòng ngaich chū-ö öich in cha, in nup ṙô cha hēk minë la-en cha inrē? Hěng heuh ang prötör Natan Nòr ngam tūmö alaha më yōm la-en nö kētö ngam tövai inlēnö, “Um hěng heuh öm haṙamlōn më tarik. Yē meh min ngatī inlahen ngaich öt heuveu inlahen min më-eṅ öm haṙamlōn yip tahëng. Yē meh pöri min öm haṙamlōn Yāvē ngaich mihôiṅ min më-eṅ öm ṙamölōn tī tö yip tahëng yip tö hangenlōn tö Yāvē.”

ĪNU TÖ NGAM INYĀICHNGÖ

9. Asūp taneunglen Usiyā kūö nö hayöökaṙen tö Yāvē? (2 Kinṙötngö 26:1-5)

⁹ Vayö atöllö öm asīnken Usiyā. Ik sā Rācha Usiyā nö ṙömöng ṙālö, īnu anga-aṅ tö ngam inyāichngö. Haköplu inrē anga-aṅ nö im “pinhë-eṅkūöre tö ngam tökô-en Tēv.” Kētö inkòlô ò ang Yāvē ik sā ò nö ṙömöng 68 samyeūheu nö löklōn ò. (Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 26:1-5.) Pōyen yip la-al ò töt mihôiṅ tö tī ò hēk kē-ělkūö alahare inrē anga-aṅ nö laklö ngam panam Yerusalem. (2 Kin. 26:6-15) Lohten anga-aṅ nö teūngen tö ṙanamlōnre kūö ò nö hayöökaṙen tö Yāvē.—Mum. 3:12, 13.

10. Asūp ngaich inlanken Usiyā?

¹⁰ Haköplu in minë tavaich katöllö Usiyā. Kūöre ang Usiyā nö Rācha lökten ò nö örheūheu nö vë-eny nang yip tahëng tö nup tö hòṅ inlahen cha. Angū-ö ngih lāinyngen ò lohten nöng hòṅ kahngenre nö inup kuilōnre. Hěngheuh anga-aṅ nö yôkhöt nö el ök töhet chūök vinë-ekūö Yāvē ngaich kētöre anga-aṅ nö in ngam la-en tötkô nö la-en më rācha. (2 Kin. 26:16-18) Kētöre anga-aṅ nö föng tötahūsa, ik sā ngam Mākūö Kūönṙô Asariyā nö asökngen ò ngaich tāiny anga-aṅ nö in ò. Lökten Yāvē nö kētö sācha ò tö ngam yeūnyö. (2 Kin. 26:19-21) Ngam tövai minë-eny ò nö i linökölōn Yāvē ngaich angū-ö nö öt köpsöṙen. Yē Usiyā öre nö örheūheu nö īnu tö inyāichngö ngaich öthō öre ngam tinrīken ò nö öt vai.

11. Asūp mikahkūö hī töre yěi īnu tö ngam inyāichngö hēk hö-ö? (Ngëichkö ngam lama-uk nyat.)

¹¹ Ik sā Usiyā nö īnu töm tökiröng kumlēḵre, vaichngö ngaich anga-aṅ tö minë taṙòkhöre tö u nö lamöktö in Yāvē. Asūp haköplö hī öi in Usiyā? Köplōn ayī-ö tö nup aṅ inrē tö ngamuh hēk minë la-en hī nöng lamöktö in Yāvē anū-ö. Lökten nup töng la-en hī ngaich ötkô ayī-ö öi eū-eu re, pöi hòṅ kētö nöönyö Yāvē öi löktö in u.b (1 Kòr. 4:7) Īnu ayī-ö tö ngam inyāichngö ngaich köplōn töre öi töthet hēk hòṅ halööktitre inrē. Ngöṙô ngòh töhěngtak prötör tö 60 samyeūheu: “Haköplu chū-ö, yěn ōt nup ṙô yip tahëng nö in chu ngaich ötkô ayī-ö öi haṙivlōn. Yē chu öich vaichköreṙen ngaich öt haṙivlōn chū-ö yěch halēnö tö yip tahëng pöich pītnyöre öich halööktitre öich kū-ö urěh.” Yē hī min öi ngatī inlahen öi īnu tö ngam inyāichngö hēk pa-ekūö inrē tö Yāvē ngaich īnu min ayī-ö töm tökô-en ṙanamlōn.—Inch. 22:4.

HARÖHTÖRE IN YĀVĒ

12. Sitih inlahen ang Yôsīa nö chöhö Yāvē ik sā ò nö ṙömöng ṙālö? (2 Kinṙötngö 34:1-3)

¹² Lööngö atöllö öm sā inlahen Yôsīa. Ik sā Yôsīa nö ṙömöng ṙālö ngaich hòṅ chöh ngam Tēv Yāvē anga-aṅ. Hòṅ ṙūöhtö mikahkūöre anga-aṅ tö ò hēk tö nup kuilōn ò inrē. Öt tö lööṙen pöri anū-ö nö in ò. Pò ò nö havīlöng tö mëtarik vamë-ekūö insātēv. Ngaich īnu inrē anga-aṅ tö ngam nganöönöre nö asökngen u. Ngaich kô-en ngaich anga-aṅ nö ngatī inlahen. Öl rěhēn Yôsīa nö 20 samyeūheu, ngaich pöri anga-aṅ nö kētöre nö ahetngen minë vinë-ekūö insātēv nö ikūö ngam panam.—Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 34:1-3.

13. Asūp tö hòṅ örheūheu nö inlahen meh öm kētöre i linökölōn Yāvē?

¹³ Yē meh öm ṙömöng kūönö ngaich mihôiṅ më-eṅ öm asīnken Yôsīa öm haröhtöre in Yāvē hēk mikahtökūöre inrē tö minë tinrīken ò. Ngaich kūyulōn min më-eṅ öm kētöre öm i linöökö lōn ò. Asuh nup tö örheūheu inlahen ngòh kamëtöre nö löklōn ngam Tēv? Ngöṙô ang Lūk ngam tö 14 samyeūheu nö kētöre nö vōkö, “Örheūheu chin ngaich min öich urěhlö ngam kuilōn Yāvē ngaich haṙamlōn ò inrē.” (Māk. 12:30) Yē meh tö hòṅ ngatī kuilōn ngaich mihôiṅ min më-eṅ teūngen tö minë tö pōyen inkòlô.

14. Kò-òren öi vënyö inlahen më ṙālö ma-asīnkö inlahen ök Rācha Yôsīa.

¹⁴ Asuh nup yamih kanihngen më ṙālö töngamuh lamöklōn Yāvē? Kò-òren öi ngëichkö ngih inlahen Chôhan, höng 12 samyeūheu anga-aṅ nö kētöre nö im vinôkö, vënyö inlahen yip nyīö anga-aṅ el ngam klas re nö tölṙô ò nö pōp ngam elektrònik sikret (vaping). Sitih inlahen anga-aṅ nö öt hangṙô cha? Fē-ělre anga-aṅ, yē ò min nö pōp ngam elektrònik sikirët ngaich öt kôlò el alaha min anga-aṅ hēk öt vai inrē min innòlö ò nö in Yāvē. Töi ngëichkö inlahen Rēchöl hēk ngòh tö 14 samyeūheu nö kētöre nö im vinôkö. Yěn yih minë kanihngen ò nö el iskul ngaich sitih inlahen anga-aṅ nö la-al u. Ngöṙô anga-aṅ: “Fēkö nup ṙô chū-ö mahayööken chu öich fēkö inlahen Yāvē hēk minë aṅmat ngam Paipöl inrē. Tö sā chu yěich haköp inlahen minë histrī (history), ngaich fē-ělre chū-ö tö minë tö eūka imat ngam Paipöl hēk yěn ōt öp vamë-ekūö chu, ngaich fēkö nup miröökö chū-ö tö mihôiṅ nö hameuktu tö chu öich in cha.” Nup kanihngen më ṙālö töngamuh, öt uròh cha-a nö sā kanihngen ök Rācha Yôsīa. Mihôiṅ pöri cha-a nö holtö mikah re nö la-evṙen ngaich chiplö nö löklōn Yāvē. Yěm heuveu-en töngamuh öm la-al minë kanihngenre ngaich heuveu-en min më-eṅ in nup yamih ṙētak öm la-al minë kanihngenre.

15. Kūö yòh ök Yôsīa nö chiplö nö löklōn Yāvē? (2 Kinṙötngö 34:14, 18-21)

¹⁵ Ik sā Yôsīa ngaich nö kiröng, rultenre anga-aṅ nö vīlö ngam chūök vine-ekūötēv. Kôti kūö ngaich anga-aṅ, “tö ngam līpöre chööngö Yāvē tö kētu nö löktö in Môsös.” Ik sā ngam līpöre nö haköpömat, lökngöre ngam ellōn ò, lökten ngaich anga-aṅ nö ilööṙen nö kē-ěl kūö alahare. (Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 34:14, 18-21.) Lōnu öm më-eṅ töre örheūheu öm haköpmat ngam Paipöl yē meh öm tö ha-ěheten öm vë-ekūö e? Kuchiken hòng më-eṅ öm haköpmat e? Kūichngö nup Miröökö hòng inrē më-eṅ nup tö mihôiṅ min nö hayööken meh? Kūichngö nup ööilōnre ang Lūk nö imat ngam Tairī re. Hö-ö öm më-eṅ hòṅ ngatī inlahen hòṅ meh öm köplōn tö nup miröökö? Hēk asuh inrē öp haköplö meh öm löktö in u? Asā ṙôken mikahkūö meh min tö nup tö kūichi imat ngam Paipöl ngaich töphöt min më-eṅ in u. Ngaich ngatī inlahen min öm I linöökölōn Yāvē ngaich sā kuilōn Yôsīa min më-eṅ öm hō-en minë tö kūichi ṙô ngam Tēv.

16. Asūp ih tökiröng vanāichö Yôsīa hēk asūp haköplö hī?

¹⁶ Haköplu in minë tövāich katöllö Yôsīa. Kiröng ngam vanāichö Yôsīa ik sā ò nö 39 samyeūheu. Öt kē minë inlēnö anga-aṅ lamöktö in Yāvē, pön höng kahngenre anga-aṅ nö hayönglenre. (2 Kin. 35:20-25) Angū-ö ngaich lāinyngen ò nö löhlö tī tö ngam nômöre. Haköplu ayī-ö öi in e pòrô öi kiröng hēk tö maṙô-òten inrē öi haköpmat ngam Paipöl, hòṅ iṙūöhen ayī-ö mikahtökūö re tö ngam mufē Yāvē. Hòṅ örheūheu öi vë-ekūötēv öi vë-ekūö Yāvē hòṅ ò nö lööngö tī hachō-okūö hī. Hòṅ örheūheu ayī-ö öi haköp ngam ṙô imat Paipöl ngaich kē inlēnöre inrē öi in yip Kristīön tö heuveū-en. Yěi ngatī inlahen min ngaich öthō min ayī-ö öi kēken minë tövaich, pöi örheūheu öi ṙamölōn.—Yāk. 1:25.

YĪ-Ö ṘĀLÖ MIHÔIṄ YIN ÖI ṘAMLŌN

17. Asūp haköplö hī öi in më tö lūöi tak rācha aṅ Yūta?

¹⁷ Pōyen nup mihôiṅ la-en kahëken më ṙālö nö ngam tinrīkenre. Löktö in minë inlahen hē Yô-as, Usiyā hēk Yôsīa in öi akahakūö tö më ṙālö nö mihôiṅ nö löngö atöllö nö in minë inlahen re nö haṙamlōn Yāvē. Hòṅ ngatī inlahen ayī-ö öi asīnken më ṙālö öi lööngö atöllö. Rö-ö yin pön vaichköreṙen, öt löng inrē minë ṙòng nup la-en cha. Chumkūöṙen pöri öm um asīnken minë vanāichö cha. Yē meh pöri öm chumkūöṙen öm in u ngaich ṙamlōn min më-eṅ in ngam tinrīkenre.

18. Asūp nup ī inchōḵ-elmat tö mihôiṅ nö ṙamlōn tī tö hī?

¹⁸ Pōyen yip ṙālö tö vënyu inlahen nö imat ngam Paipöl yip mahanôl ngam Tēv hēk mahaṙamlōn ò inrē. Lökten cha-a nö ṙamlōn nö in minë tinrīkenre, töhěngtak ök Tāvit nö in cha. Ik sā ò nö ṙömöng kūönö, hēten tö e anga-aṅ nö hanôlö Yāvē ngaich unôichngöre ngaich anga-aṅ nö vīlöng nö rācha më tarik ngam Tēv. Rö-ö ök pön pōyen vanāichköreṙe, sön pöri ang Yāvē nö kaheūkö ò nö töchiplö nö tarik re. (1 Rā. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Kò-òren chěi öm hēk mikahtökūöre tö inlahen tinrīken Tāvit hēk tö ngam inlahen ò inrē nö löklōn Yāvē. Ngaich löktö in e kuilōn min më-eṅ mihôiṅ öm chiplö öm löklōn Yāvē. Mihôiṅ inrē öm haköp inlahen Makös hēk Timôtī. Ngatī nan cha-a inrē nö kūönö ṙēḵti nö rultenre nö löklōn Yāvē, chiplö inrē nö löklōn ò. Ṙamlōn ang Yāvē nö in cha ngaich ngatī inrē cha-a.

19. Sitih inlahen öng mihôiṅ ngam tinrīkenre meh?

¹⁹ Asā minë katöllö meh ing töngamuh nö meukö nö in ngam tinrīken meh. Lökten öm ötkô hayönglenre öm in re pöm hòṅ hayönglenre öm in Yāvē. (Inch. 20:24) Ngaich hayööken meh min anga-aṅ öm löngö kahë tö katöllö re ngaich ṙamlōn min më-eṅ hēk vai inrē min ngam tinrīken meh. Köpölōn, nup töng inlahen tī Yāvē nö in meh, milēḵṙen më-eṅ tö u. Ōt hòng min tö mötlö nö in ngam inlahen meh nö i linökölōn Yāvē?