Ina u ti ti ziva?
Vaprista va dithempele da Jerusalema, va ti maha txani ngu mnoha wa sihari asi va nga ti ningela ngu sona magandelo?
DILEMBE ni dilembe Vaprista khe Israyeli va txi ningela sihari sasingi kota magandelo ka dithempele. Mzivi wa matimu Josefo a womba ti to ku txi ningelwa konamu ko pinda 250.000 wa sinvutana. Phela magandelo oneyo ma txi maha ti to kutheketwa mnoha wa wungi. (Levhi 1:10, 11; Mit. 28:16, 19) Se ku ti mahwa txani ngu mnoha wonewo?
Mbimo yi vazivi va matimu va nga kela madhawani ka dithempele adi di nga ti tiho ka mbimo ya Jesu, adi di nga akwa ngu mkoma Herodha, va mani msele awu wu nga txi thumiswa kale kasi kukhulunga mnoha wa sihari asi si nga ti dawa dithempeleni.
He woneni titxhamuselo ta timbidi mayelano ni misele yoneyo ayi yi nga txi to misele yi zumba yi di basile:
Kukelwa ka msele hafuhi ni dithempele: Txhamuselo mayelano ni misele ayi yi nga ti thumiswa dithempeleni ya maneka ka dibhuku adi di dhanwako ku i Mishná, di ku ni milayo ni sihena sa Vajudha adi di nga bhalwa konamu ka malembe a 200 E.C. Dona di womba tiya: “Ku ti ni matshoko mambidi aya ku nga ti khulunga ka ona mnoha awu wu nga ti ya manana ni mati aya ma nga ti thumiswa kasi kubasisa altari, si khulunga kumweko siya ka mkova wa Khedroni.”
Vaphandi va silo sa txikale va tumela ti to misele yi txi thumiswa kasi kukhulunga mnoha. Dibhuku di di ku The Cambridge History of Judaism di womba ti to kutumbutwe “misele” hafuhi ni dithempele. Di tshumela di womba tiya: “Ti nga maha misele misele yoneyo yi txi thumiswa kasi kukhulunga mati aya ma nga ti patetwe ni mnoha wa ma gandelo kukhela mmangoni ka dithempele.”
Ku txi laveka mati amangi: Vaprista va txi lava mati amangi kasiku ve basisa altari ni misele. Mati ya ma nga ti thumiswa kasi kuhetisisa txiavelo txonetxo txa lisima, ma txi ta ngu ka didhorapa adi di nga ti ni mathange, aha ku nga txi thumiswa matubhu kasiku me hokisa mati dithempeleni. Mzivi wa matimu Joseph Patrich a womba tiya: “Ka mbimo yile, ku ti singa ni dimwani dithempele adi di nga ti mana mati ngu nzila yiya ni ku va ni misele ayi ku nga txi pinda mati a nzambwa.”