‘Engisani kukawukwa mi na txhariha’

1. Hi nga wu manisa kutxani wuzivi? Wona wu nga hi vhunisa kutxani?

WUZIVI wu ta ngu ka Jehovha ni ku ngu wuha wa ninga vamwani. Ka Jakobe 1:5 hi gonda tiya: “Ngako mmweyo wanu a txi pwata wuzivi a na wu kombele ka Txizimu, atxi txi ningako votshe vathu ngu wunene, na txi si feleli, se a na ningwa.” Nzila yimwani yo hi mana wuzivi ngu tumela kukawukwa ngu Txizimu. Toneto ti na hi vhikela ku hi si mahi to biha ni ku hi vhuna ti to hi simama hi va hafuhi ni Jehovha. (Mavingo 2:10-12) Ni ku hi na va ni themba yo tsakisa ya wutomi wo mbi guma.​—Judha 21.

2. Hi nga mahisa kutxani ti to hi gonda kudhunda kulaya ka Txizimu?

² Yimwani mbimo ta hi karatela kutumela kulaywa mwendo ku kuwona i di ka kunene ngu mhaka ya kwa mbi hetiseka mwendo ati hi nga kulisiswa tona. Kambe, ngako hi txi wona wuyelo yo laywa ngu Txizimu ka wutomi wathu, ha tipfisisa ti to ngu ditshuri Jehovha wa hi dhunda. Mavingu 3:11, 12 yi womba tiya: “Mwanangu, u nga eyise silayelo sa MKOMA.” Yi gwita yi txi khene: “Nguko MKOMA a kawuka wule a mrandako.” Hi nga tsaniseka ti to Jehovha a hi navelela ta tinene. (Lera Vahebheru 12:5-11.) Nguko Jehovha wa hi ziva kwati, se kulaya kwakwe mbimo yotshe nga kunene ni ku a hi laya ngu mbimo yi yi lavekako. Ka msungo wuwa hi na bhula ngu sienge siraru sa kulaya: (1) ku ti kawuka hipune, (2) tigondo ati vaveleki va fanelako kuninga vanana vawe, (3) kulaywa dibanzani ni (4) txo panda nguto kupinda kulaywa.

NGU KUTXANI I DI WUTXHARI KU TI KAWUKA HIPUNI?

3. Vanana va nga gondisa kutxani ku ti kawuka vapuni? Womba txikombiso.

³ Ku ti kawuka hipuni, ngu loko hi txi sikota kulawula matipfelo ni mialakanyo yathu. Kukota ku ti kawuka kha hi velekwi nako, kambe hi fanete hi gonda. Ngu txikombiso, ngako mwanana a txi gondela kutsimbitisa bhasikeni, m’veleki wa mu ñoleta ti to a si wi. Kambe ngu kutsimbila ka mbimo, mwanana wa khata kusikotanyana, se m’veleki a nga m’leka, a txi ta a txi mu ñoleta. Se ngako a txi tiwona ti to wa tsimbila, wa mu leka e tsula. Ngu kufana, ngako vaveleki va txi laphisa mbilu ve gondisa vanana vawe “ngu ku va laya ngu sileletelo ni tigondo ta mkoma”, va na vhuna vanana vawe kukulisa ku ti kawuka ni wutxhari.​—Vaefesu 6:4.

4, 5. a) Ngu kutxani ku ti kawuka i di ka lisima ka “m’thu wamphya”? b) Ngu kutxani hi sa fanela kugodhola ngako hi txi maha txionho?

⁴ Ta fana ni vathu va va nga gonda ngu Jehovha se va di va hombe. Hambiku ti nga mahako va txi sikota ku ti kawuka vapuni, kha va se va Makristu o vitwa. Kambe ngako va txi khata kuambala “m’thu wamphya” ni kuzama kutekelela Kristu, se vava Makristu ya ma nga vitwa. (Vaefesu 4:23, 24) Kuziva ku ti kawuka ti hi vhuna kugonda “kuhambana ni to biha ni minavelo yo biha ya ditiko, ti to hi txi hanya ngu kutipimela ni kululama ni txithavo ditikoni muwa.”—Titosi 2:12.

⁵ Hambiketo, athu hi ngadi vagohi. (Ekleziyaste 7:20) Kambe, ngako hi txi maha txionho, ti womba ti to kha hi sikoti ku ti kawuka? Ti nga maha, kambe hi nga mbimo yotshe. Ka Mavingu 24:16 hi gonda tiya: “Nguko awule wo lulama hambi a txi wa mtxhanu ni kumbidi, ngu magwito a na wuka.” Nji txani txi no hi vhuna kutshumela hi “wuka”? Hi nga mtamo wathu, kambe i moya wa Txizimu. (Lera Vafilipiya 4:13.) Phela kutiñola m’hando wa moya, wu wu fanako ni ku ti kawuka.

6. Hi nga mahisa kutxani ti to hi va vagondi va vanene va Dipswi da Txizimu? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

⁶ Mkombelo, gondo ya Bhiblia ni kualakanyisisa ni sona si nga hi vhuna ku kulisa ku ti kawuka. Kambe mbimo yimwani ti nga maha ti txi kukaratela kugonda Bhiblia mwendo u txi tipfa u si ti tsakeli, u nga maha txani? U nga godholi. U txi tilava, Jehovha a na kuvhuna ‘kunavela’ Dipswi dakwe. (1 Pedro 2:2) Kombela Jehovha e kuvhuna ku ti kawuka se u na mana mbimo yo gonda Bhiblia. Ku tilava u nga khata ngu kuheta mbimo ya yidotho u txi gonda. Se u na za u yi wona kutsakisa ngu kutsimbila ka mbimo. U na tsaka ngu kuheta mbimo u di malate u alakanyisisa ngu timhaka ta tinene ta Jehovha.​—1 Timoti 4:15.

7. Ku ti kawuka ku nga hi vhunisa kutxani ti to hi hokelela makungo a moya?

⁷ Ku ti kawuka ti hi vhuna ku hokelela makungo athu ka mthumo wa Jehovha. Ngu txikombiso, tate mmwani a ti khene a ti khata kwa mbi hiseka, se a ti mahete makungo o va nyaphandule. Ku ti kawuka apuni ti mvhunisile kutxani? A lerile ka direvhista msungo wu wu womba-wombako ngu wunyaphandule e tshumela e ti mahela mkombelo. Eto ti m’vhuni kutsanisa wuxaka wakwe ni Jehovha. A tshumete e khata kuthuma kota nyaphandule wo vhuneta. Kha leka txilo txi mu tsivela; hahanze keto, a vekile mialakanyo yakwe ka makungo akwe. Ngu kutsimbila ka mbimo a ve nyaphandule wa mbimo yotshe.

KULISA VANANA VAKO NGU TIGONDO TA JEHOVHA

8-10. Vaveleki va nga vhunwa ngu txani ku kulisa vanana vawe ve thumela Jehovha? Womba txikombiso.

⁸ Jehovha a ningile vaveleki wutixamuleli wo kulisa vanana “ngu ku va laya ngu sileleto ni tigondo ta Mkoma.” (Vaefesu 6:4) Nyamsi wa ditshiku toneto ta karata ngutu. (2 Timoti 3:1-5) Vanana va velekwa va si zivi ta tinene ni to biha, ni livhalo lawe kha la gondiswa. Se va lava kulaywa kasiku livhalo lawe li gondiswa. (Varoma 2:14, 15) Dibhuku dimwani do txhamusela timhaka ta Bhiblia di wombile ti to dipswi da Txigriki di di nga hunduluxelwa di va “kulaya” di nga tshumela di womba “makulelo a mwanana,” mwendo kukulisa mwanana ti to e va wu a kulako a di ni wutixamuleli.

⁹ Vanana va tipfa va di khalisekile ngako vaveleki va txi va laya. Va gonda ti to mkhululeko wu ni mihingano ni ti to totshe ati va ti mahako ka wutomi, ti ni wuyelo. Ti ni lisima ku vaveleki ve themba wuzivi wa Jehovha ti to wu va vhuna ve kulisa vanana vawe. Makuliselo a vanana ma hambana ngu kuya ngu makhalo ni ku ma txitxa. Kambe vaveleki va va engisako Txizimu kha va kanakani ti to va fanete ve themba Jehovha mwendo ve kulisa vanana ngu ma mahelo a vathu.

¹⁰ Txikombiso txa Nowa txi nga hi vhuna. Mbimo yi Jehovha a nga gela Nowa kuaka ngalava, kambe ene a si ti zivi ti to a na mahisa kutxani. Ti ti lava e themba Jehovha, se amu ka Bhiblia hi mana ti to ene “a timahile”, mwendo kumaha totshe ati Jehovha a nga m’gela. (Genesisi 6:22) Yive yihi wuyelo? Ngalava yi hulukisile mwaya wa Nowa! Nowa a tshumete e gondisa kwati mwaya wakwe. Ngu kuxani? Nguko a nga themba wuzivi wa Txizimu. Ene a gondisile vanana vakwe ni ku a va vekete txikombiso txa txinene. Kambe eto ti si hehuki ka mbimo yakwe.​—Genesisi 6:5.

11. Ngu kutxani vaveleki va di fanete ku tikaratela kugondisa mwanana wawe?

¹¹ Ngako u di m’veleki, u nga ‘timahisa’ kutxani ati Jehovha a nga kuleletela? Ngu ku mu engisa. Mu leke e kuvhuna kukulisa vanana. Thumisa sialakanyiso sa Dipswi dakwe ni sengeletano yakwe. Ti nga maha ngu magwito ve kubonga ngu toneto! Mwanathu mmwani a ti khene: “Na yi bonga ngutu nzila yi vaveleki vangu va nga ni kulisa ngu yona. Va tikaratile ti to ve gwesa mbilu yangu.” Ene a womba ti to vaveleki vakwe ngu vona va nga m’vhuna ti to e tshuketa ka Jehovha. Ditshuri ti to hambi vaveleki va txi maha totshe ti va ti kotako kasiku ve gondisa mwanana wawe, ti nga maha e gwita e leka Jehovha. Kambe ngako va di duketile totshe ti va nga ti kota, va nga va ni livhalo la linene ni ku va nga rinzela ti to a nga thuka e wuya ka Jehovha.

12, 13. a) Vaveleki va nga ti kombisisa kutxani ti to va engisa Jehovha ngako mwanana wawe a di thavisilwe dibanzani? b) Mwaya wu nga wuyelwa ngu nzila yihi ngako vaveleki va txi engisa Jehovha?

¹² Ka vaveleki vamwani, txiduko txa hombe txa kuengisa kwawe ngu loko mwanana a txi thaviswa dibanzani. Mwanathu mmwani a ni mwanana wu a nga thaviswa dibanzani se e gwita e khukha ni mtini. A khene: “Ni zama kumana makhalo a madotho amu ka mabhuku athu aya ni nga emako ngu ona, ni heta mbimo ni di ni mwanana wangu ni mtukulo wangu.” Kambe, ngu wunene mwamna a mu vhuni kuwona ti to kha ngadi ni wutixamuleli wa mwanana wawe ni ku, ti lava ve thembeka ka Jehovha.

¹³ Ku di pindile malembe, mwanana wule a wuyisetwe dibanzani. Mame wa kona a khene: “Konkuwa ha fonelana ni kubhalelana madungula ha kubasani! Ni ku ene wa hi xonipha kota ku hi nga thembeka ka Jehovha. Hi ni wuxaka wa hombe.” Ngako mwanana wako a di thavisilwe dibanzani, i na u na “themba MKOMA ngu yotshe mbilu yako”? Ina u na Mu komba ti to ‘khu thembi mapimo ako upuni’? (Mavingu 3:5, 6) U nga divali ti to kulaya ka Jehovha kukombisa wutxhari wakwe ni lirando li a ku nalo ngu ngathu. U nga thuki u divala ti to ene a ningete mwanana wakwe ngu vathu, kupata ni vanana vako. Jehovha a lava ti to votshe ve mana wutomi wo mbi guma. (Lera 2 Pedro 3:9.) Ngu toneto, anu vaveleki, simamani mi themba ti to kulaya ni mkongomiso wakwe si lulamile, hambi ti txo panda kukhatani. Engisa kulaya ka Jehovha, u nga lwisani nako.

U TXI KAWUKWA DIBANZANI

14. Hi wuyeliswa kutxani ngu sileletelo sa “muwoneleli wo thembeka”?

¹⁴ Jehovha a thembisile kukhatalela ni kuvhikela dibanza da Wukristu. Ene a thumisa tinzila to tala. Ngu txikombiso, ene a vekile mwanana wakwe kasiku e khatalela dibanza. Se Jesu a sawute “muwoneleli wo thembeka” ti to e ningela sakudya kasi ku hi vhuna hi zumba hi di thembekile. (Luka 12:42) “Muwoneleli” eneyo a ningela mkongomiso mwendo kulaya ka kunene. Ti nga maha u txi khumbula ngu mbimo yi u nga vhunwa ngu ti u nga tipfa mwendo u nga ti lera ka mabhuku athu ati ti nga txitxa mapimiselo ako. Wa tsaka nguko u nga ti amukela nguko wa tumela kulaywa ngu Jehovha.​—Mavingo 2:1-5.

15, 16. a) Hi nga wuyeliswa kutxani ngu mthumo wa madhota? b) U nga mahisa kutxa ti to madhota me tsaka ngu mthumo wa ona?

¹⁵ Kristu a tshumete e sawula madhota ti to me khatalela dibanza ngu lirando. Bhiblia yi womba ti to vanathu vonevo “sihiwa ka vathu.” (Vaefesu 4:8, 11-13) Mthumo wa madhota wu hi wuyelisisa kutxani? Hi nga etetela likholo lawe ni txikombiso txawe txa txinene, ni kulondisela silayelo sawe asi si tako ngu ka Bhiblia. (Lera Vahebheru 13:7, 17.) Madhota ma hi dhunda, ni ku ma lava hi tshuketa ka Jehovha. Se, ngako va txi ti wona ti to ha lovha mitshanganoni mwendo kha hi ngadi hi txi hiseka, ngu txikuluveta va na hi vhuna. Va na hi engisela, ve gwita ve hi tsanisa ni ku hi ninga sialakanyiso sa wutxhari sa mu ka Bhiblia. Ina u wona txivhuno txawe kota txikombiso txa ti to Jehovha wa kuranda?

¹⁶ U nga divali ta ku, madhota kha ti ma hehukeli ku hi ni nga txialakanyiso. Wa khumbula mbimo yi mprofeti Nathani a nga ya womba-womba ni Mkoma Dhavhidha mbimo yi a nga ti mahile txionho txa hombe e tshumela e zama ku txi sisa? U alakanya ti to a tipfisile kutxani? (2 Samuele 12:1-14) Mpostoli Pedro i ti mmweyo wa va va 12. Kambe a ta nga phazama e ñola Vajudha ngu nzila yo sawuleka kupala ava i si ngako Vajudha. Se mpostoli Paulo ti lavile ti to e mu laya, u alakanya ti to a tipfisile kutxani? Ti lavile txibindi. (Vagalatiya 2:11-14) Se u nga mahisa kutxani ti to madhota ti ma hehukela ku kuninga txialakanyiso? Tiveke hahatshi, u bonga ni kuwomba-womba ngu nzila ya yinene. Teka txivhuno txawe kota txikombiso txa lirando la Txizimu. U na wuyelwa ni madhota ni ona ma na tsaka ngu mthumo wa ona.

17. Madhota ma m’vhunisile kutxani mwanathu mmwani wa txisikati?

¹⁷ Mwanathu mmwani wa txisikati a khene ati ti nga humelela kale ti mahile ti mu nemelela kudhunda Jehovha, a ve ni dikhodho. A khene: “Ni txi tiziva ti to ni fanete ni ya womba-womba ni madhota. Vona kha va ni bhongela mwendo ku ni thethisela, kambe va ni kuzetile ni ku ni tsanisa. Ditshiku dimwani ni dimwani da mitshangano, hambi va di ñolekile, mmweyo wawe a ti zama ku ni losa e ni pfuxela. Ni txi khumbula ta kale, ti ti ni nemelela kuwona ti to ni nga dhundwa ngu Jehovha. Kambe mbimo yotshe, Jehovha a ti thumisa dibanza ni madhota ti to e ni komba ti to wa ni dhunda. Ni kombelela ti to ni si hambani nayo kambe.”

NJI TXANI TXO PANDA NGUTU KUPINDA KULAYWA?

18, 19. Nji txani txo panda ngutu kupinda kulaywa? Womba txikombiso.

¹⁸ Mbimo yimwani kulaywa ta panda, kambe wuyelo yo lamba kulaya ka Txizimu yi panda ngutu kupinda kulaywa. (Vahebheru 12:11) Hi nga wona ngu ti ti nga humelela Kayini ni Zedhekiya. Mbimo yi Jehovha a nga wona ti to Kayini a lava kudaya mnanda wakwe, a mu gete tiya: “Ngu kutxani u txi henya ni khohe yako yi thuvika kani? Ina ngako u txi maha ta tinene, khu na mbi amukelwa kani? Se ngako u txi maha to biha, txionho txi na kubaramela ha txikeni, txi txi lava ku ku pfinya, aniko awe wa sikota ku txi xula.” (Genesisi 4:6, 7) Kayini a lambile kulaya ka Jehovha, e daya mnanda wakwe ni ku a mananile ni wuyelo yo xaniseka wutomi wakwe wotshe. (Genesisi 4:11, 12) I ti ku Kayini a to engisa Txizimu, nga a sa xaniseka ngutu.

¹⁹ Zedhekiya i ti mkoma wo biha ngutu. Mbimo yi a nga fuma ngu yona, vathu va Jerusalema va ti ka txiemo txo biha. Mprofeti Jeremiya a mu txarihisile makhambi o tala ti to a fanete e txitxa mahanyelo akwe. Kambe, mkoma a to lamba kulaywa ngu Jehovha, se wuyelo ya kona yi pandile ngutu. (Jeremiya 52:8-11) Jehovha kha ti lavi ti to hi xaniseka ti sa fanela!​—Lera Isaya 48:17, 18.

20. Nji txani txi no humelela ava va tumelako kulaywa ngu Txizimu? Se ava va lambako ko?

²⁰ Nyamsi wa ditshiku, wungi wa vathu ha mafuni va nyekula kulaya ka Txizimu ni ku kulamba. Kambe na i singa kale, votshe va va lambako kulaya ka Jehovha va na xaniseka ngutu. (Mavingo 1:24-31) Ngu toneto, he “engiseni kulaywa hi na mana wuzivi.” Nga ha Mavingo 4:13 yi wombako ngu kona: “Tsana ka sileletelo, kambe u nga sileke; si xayise nguko sona mbutomi wako.”