Pila ka Kinabuhi ang Imong Naagian?

Sinulat sa koresponsal sa “Pagmata!” sa India

GIWALING ang iyang algudon nga sinina, gipakita sa Indian nga tagbalay ang batiis nga grabe ang pagkadaot tungod sa elephantiasis. Unya iyang gitudlo ang iyang batiis, ug miingon: “Kini mao ang akong karma sa miagi nakong kinabuhi.”

Niadtong mga pulonga, gipakita sa tawo ang popular nga pagtuo sa mga Hindu nga ang ilang presenteng kinabuhi sumpay lamang sa dugay nang nagsunodsunod nga mga pagkatawo pag-usab. Sila nagtuo nga ang ilang presenteng luna sa kinabuhi maoy ilang naani sumala sa ilang gisabod sa ilang miaging kinabuhi ug nga karon ila nang giani ang ilang gisabod sa umaabot nga pagkatawo pag-usab.

Kaylap nga Pagtuo

Apan, ang pagtuo sa reinkarnasyon, dili lamang makita sa India. Kini makita “halos sa tanang bahin sa kalibotan,” misulat ang lider nga Hindu si S. Radhakrishnan. Sa tibuok nga kalibotan​—sa Aprika, Asia, Amihanan ug Sidlakang Amerika, mga isla sa Pasipiko, ug sa Uropa​—ang mga tawo nagtuo nga ang tawhanong mga kalag mobalhin ngadto sa mga iho, buaya, tigre, lion, komadreha, ilaga, ug sa mga insekto sama sa abispa ug iskarabaho! Ug dili limitado ang reinkarnasyon sa mga porma sa hayop. Moampo ang mga babayeng dili makaanak sa Aprika ug India sa mga kahoy nga gituohan nga gipuy-an sa mga kalag nga patay. Ang samang kustombre makita usab sa karaang Uropa.

Apan sa unsang paagi o kanus-a nagsugod ang pagtuo sa reinkarnasyon, o pagbalhin sa kalag? Nganong gituohan kini sa mga tawo? Ug sa unsang paagi naapektohan ang kinabuhi sa mga tawo niini nga pagtuo?

Pag-ila sa Tuboran

Kon mobalhin ang kalag sa tawo gikan sa usa ka porma sa kinabuhi ngadto sa lain, kinahanglang dili kini mamatay. Busa, ang teoriya sa reinkarnasyon gipasukad sa doktrina sa imortalidad sa kalag, ug ang sinugdanan niini masubay ug balik niadtong mga tawo o nasod nga nagtuo niini. Busa, nagtuo ang uban nga kini nagsugod sa karaang Ehipto. Apan, ang uban, nagtuo nga nagsugod kini sa karaang Babilonya, diin didto nagsugod ang unang misteryosong relihiyon sa kasaysayan. Aron mahimong dungganon kining kaduhaduhaang relihiyon, gipauswag sa kaparian sa Babilonya ang doktrina sa pagbalhin sa kalag. Busa makaangkon sila nga ang ilang relihiyosong mga bayani maoy mga reinkarnasyon sa dungganon, bisag dugay nang patay, nga mga kagikan.

Apan, sa India, mibuswak ang maong pagtuo. Ang Hindung mga guru nakigbisog sa unibersal nga mga problema sa daotan ug sa mga pag-antos taliwala sa mga tawhanon. ‘Sa unsang paagi magkaharmoniya kini sa pagtuo sa usa ka matarong nga Maglalalang?’ sila mangutana. Naningkamot sila sa pagsulbad sa problema tali sa pagkamatarong sa Diyos batok sa dili-mahibaloang mga katalagman ug sa pagkadili-timbang sa kalibotan. Ang resulta mao ang ilang “balaod sa karma”​—ang balaod sa hinungdan ug epekto. Mihimo silag usa ka detalyadong ‘listahan sa pagkatimbang’ diin ang mga kaayohan ug kadaotan sa usa nga kinabuhi gantihan ug silotan sa sunod nga kinabuhi.

Ang “karma” sa yano nagkahulogang “lihok.” Ginaingon nga ang Hindu makabaton ug “maayong karma” kon sundon niya ang sosyal ug relihiyosong mga pagtuo, o “daotang karma” kon mosupak siya niini. Ang iyang lihok, o “karma,” maoy motino sa iyang sunodsunod nga pagkatawo pag-usab. Apan, ang kinataposang tumong, mao ang paghigawas gikan niining siklo sa pagbalhin ug mahiusa uban sa Unibersal nga Espiritu. Kini, gituohan, nga mabatonan pinaagi sa pagkab-ot sa batasan nga madawat sa katilingban ug sa espesyal nga kahibalo sa Hindu.

Bunga sa Reinkarnasyon

Ang pilosopiya sa kinabuhi sa usa nga nagtuo sa reinkarnasyon mailarawan pinaagi sa mga obserbasyon sa pilosopong taga India si S. N. Dasgupta: “Ang lihok niini nga kinabuhi dili malaoman nga makasikway sa tanang kadaotan niining kinabuhia diin gimbut-an na nga maoy mahiagoman sa usa sumala sa karma sa miaging pagkatawo.” Ang resulta mao ang makatalagmanong panglantaw sa kinabuhi sa kinatibuk-an ug ilabina sa kadaotan sa katilingban ug sa mga inhustisya.

Ang balaod sa karma nakatabang usab sa pagtipig sa sistema sa klase sa katilingban sa Hindu. Sa unsang paagi? Sanglit ang maong pagtuo nagtudlo nga ang presenteng kahimtang sa kinabuhi sa usa maoy resulta sa iyang karma, o lihok, sa miaging paglungtad, giisip kini nga dili-mausab sa presente nga kinabuhi. Apan si Swami Nikhilananda mibatbat: “Pinaagi sa pagtuman sa katungdanan nga gitino pinaagi sa iyang klase, ang tawo mahimong kuwalipikado sa paghimugso sa mas taas nga klase sa umaabot nga kinabuhi.” Busa ang indibiduwal nga sakop sa ubos nga klase mahadlok nga moalsa batok sa mga lagda ug mga kustombre sa iyang klase. Dugang pa, anaa ang kalisang sa silot ug pagkasinalikway sa katilingban, sanglit ang tanang molapas o makasala niining balaora ug mga kustombre sa iyang sosyal nga klase silotan o isalikway sa iyang kaugalingong mga paryente. Tungod niini nga mga kalisang, minilyon ang nahiagom sa kabos nga klase sa “mga dili-mahikap,” o mga sinalikway, nga walay sibil nga mga katungod o mga pribilehiyo. Samtang milampos ug diyutay ang modernong mga magbabalaod sa pagkontrolar sa pagdaogdaog sa gitawag nga mga dili-mahikap, ang dulot nga pagkagamot nga relihiyosong mga kustombre malisod sugpoon niining nagapos sa tradisyon nga katilingban.

Reinkarnasyon—Katuohan Ba?

Apan nganong adunay pag-antos ug pagkadili-timbang taliwala sa katawhan? Ang reinkarnasyon ba lamang ang makahatag katin-awan o mao lamang ang katuohan? Tagda ang tawo nga nagkasakit ug elephantiasis nga gihisgotan sa sinugdanan. Sanglit wala siyay kahibalo sa hinungdan niining sakita, nagtuo siya nga ang iyang pag-antos maoy resulta sa iyang karma. Apan kon wala pa siya magpuyo sa dapit nga puno sa mga lamok nga nakahatag sa mga tawo ug sakit nga elephantiasis, o kon may nasayran pa siya bahin sa mga lamok ug nakahimog mga paagi sa pagpanagana, di ba dili unta siya matakboyan sa makalilisang nga sakit? Busa ang hinungdan sa iyang pag-antos, dili maoy resulta sa iyang karma, kondili sa “panahon ug sa dili-mahibaloang mga hitabo.”​—Ecclesiastes 9:11.

Karong bag-o si Mohandas Ghandi ug ubang mga lider naningkamot sa pagsumpo sa mga epekto sa ideya bahin sa karma-pagkatawo pag-usab pinaagi sa pag-ingon: “Sala ang pagkadili-mahikap batok sa Diyos ug sa tawo.” Ang mga paningkamot ni Ghandi ug sa ubang samag kaisipang mga tawo nakahatag igoigong kauswagan sa mga kinabuhi sa “mga dili-mahikap.” Di ba nagpakita kini nga ang kinabuhi ingong “dili-mahikap” dili resulta sa karma sa usa ug busa dili-mausab? Sa pagkatinuod, kini nagpakita nga ang maong malupigong paagi sa kinabuhi maoy resulta sa napanunod nga sistema sa katilingban nga mapauswag o mausab. Busa, ang kaugmaon sa batang “dili-mahikap” hinimog-tawo, dili gimbut-an sa kahitas-an.

Unsay ikasulti bahin sa pagkahakog ug pagkadaotan sa kalibotan sa komersiyo? Ang walay konsensiyang negosyante mopili sa paghiphip o sa pagblakmil. Apan kinahanglan bang buhaton niya kini? Dili ba ang iyang pagtutol maoy resulta sa sayop nga paggamit sa iyang may kagawasang kabubut-on? Busa ang ideya bahin sa “karma-pagkatawo pag-usab” dili hinungdanon sa paghatag katin-awan kon nganong nag-antos ang mga katawhan. Ang may salabotang mga tawo makasabot nga ang mga aksidente, napanunod, ug ang dili-tukmang paggamit sa may kagawasang kabubut-on mao ang makataronganong mga hinungdan sa daghang kadaotan ug pagkadili-timbang sa kinabuhi.​—Roma 5:​12; Ecclesiastes 7:29.

Reinkarnasyon—Tinuod ba Kini?

Ang doktrina sa reinkarnasyon nagsugod sa pagtuo sa pagkadili-mamatay sa kalag. Kon ang yutan-ong mga kalag mamatay, nan ang teoriya sa pagkatawo pag-usab mapukan. Apan asa man kita makaliso alang sa tukmang kahibalo bahin niining isyuha? Nagtudlo hapit ang tanang relihiyosong sinulat bahin sa pagkadili-mamatay sa kalag sa usa ka porma o sa lain, apan ang Bibliya wala.

Mahitungod sa tawhanong kalag, ang Bibliya nag-ingon: “Ug giumol ni Jehova nga Diyos ang tawo gikan sa abog sa yuta ug gihuypan niya sa mga buho sa iyang mga gininhawa sa kinabuhi, ug ang tawo nahimong kalag nga may kinabuhi.” (Genesis 2:7) Busa ang tawo​—ang buhi, may gininhawang linalang​—mao ang kalag. Siya wala makabaton ug usa, separado ug lahi sulod kaniya, nga andam sa pagbulag inigkamatay sa lawas.

Kon bahin sa kahimtang inigkamatay, ang Genesis 3:​19 nagsugilon kanato: “Sa singot sa imong nawong magakaon ikaw sa tinapay hangtod nga mopauli ka sa yuta, tungod kay gikan niana gikuha ikaw. Kay abog ka ug sa abog ikaw mopauli.” Busa, inigkamatay ang tawo “mopauli,” dili sa bag-ong kinabuhi ug sa pagkatawo pag-usab, kondili “sa abog.” Tin-awng nagtudlo ang Bibliya nga ang tawhanong kalag mamatay. Dili kini mobalhin. “Ang kalag nga makasala kini mamatay,” puwersadong mipahayag ang Bibliya.​—Ezekiel 18:​4, 20.

Paglaom sa Patay

Sanglit mamatay man ang kalag, unsay paglaom sa mga patay? Imbes pasagdan ang makasasalang mga tawo sa pagpaningkamot sa ilang kaugalingong kapalaran pinaagi sa pag-agi ug dili maisip nga pagkatawo pag-usab, nga puno sa pag-antos ug kasakit, ang Bibliya nagtubag: “Adunay pagkabanhaw sa matarong ug sa dili matarong.”​—Buhat 24:15.

Sa iyang walay kinutubang kaalam ug gugma, hinumdoman sa Maglalalang ang sumbanan sa kinabuhi sa mga patay. Dili niya buhaton kini ingong pasukaranan sa paghukom ug sa pagsilot kanila, sama sa gipatuo kanato sumala sa balaod sa karma. Hinunoa, iyang himoon kini aron sa pagbanhaw sa mga tawo, sa pagpabangon kanila gikan sa mga patay nga adunay samang mga personalidad ug kinaiya nga ilang nabatonan sa wala pa sila mamatay. Kadtong banhawon sa kinabuhi dinhi sa yuta hukman pinasukad sa ilang dalan sa kinabuhi human sa ilang pagkabanhaw. Dayon, ingong mga tawhanon, makabaton sila ug palaabutong kinabuhi pag-usab​—diha sa napasig-uling yutan-ong paraiso, diin mahitungod niini ang Bibliya nagpasalig kanato: “Ug ang kamatayon mawala na, ni may pagbalata ni paghilak ni kasakit pa. Kay ang unang mga butang miagi na.”​—Pinadayag 21:4.

[Blurb sa panid 24]

Si Ghandi miingon: “Sala ang pagkadili-mahikap batok sa Diyos ug sa tawo”

[Letrato sa panid 23]

Unsay nahimo niining tawhana nga takos niini?