Luwas nga Pagmaneho—Gikinahanglan Kaayo

GIINGON bahin sa pagmaneho nga “wala gayoy laing kalihokan ang nagahatag higayon sa labihang pagpamiang ug pag-antos, apan nangayog gamay kaayo nga padayong pagbansay ug responsabilidad.” May panahon bang milikay ka sa dalan sa nagsingabot nga sakyanan? Ingong tiglakat, pasahero, o tsuper, nakasaksi ka bag usa ka aksidente sa sakyanan ug nagpahayag sa kabalaka bahin sa pagpamatay sa mga karsada?

Sa Britanya “ang gidaghanon sa mga tiglakat nga gipatay o grabeng nasamdan nagauswag sulod sa lima ka tuig.”—The Times.

“Duolag 4,000 ka lalaki, babaye ug bata ang mapatay sa mga karsada sa Canada . . . kada tuig.”—The Toronto Star.

Gikan sa 1981 ngadto 1985, ang mga aksidente sa sakyanan sa Tinipong Bansa nakapahinabog 233,200 ka kamatayon.—The World Almanac, 1987.

“Ang kotse . . . nagapatayg daghan pa kay sa tesis, kanser, ug sakit sa kasingkasing sa Rio de Janeiro [Brazil].”—O Estado de S. Paulo.

Sa tibuok-kalibotang gilapdon, motumbas kini sa unsa?

Pagmaneho—Sa Usa ka Bili

Sa tibuok kalibotan, kada tuig ang gibanabanang un-kuwarto sa milyong kinabuhi sa tawo matibawas ingong resulta sa mga aksidente sa sakyanan! Sumala sa The Toronto Star, kini “labaw pa kay sa tanang mapatay kada tuig sa mga gubat, mga krimen ug industriyal nga mga aksidente.”

Sa Britanya ang gastos sa usa ka pagkamatay sa karsada gikalkular nga £252,000 ($400,000, U.S.). Nganong dako man kaayo? Gawas sa gigasto diha sa indibiduwal, sa iyang nawalang potensiyal nga kinitaan, ug sa materyal nga kadaot, anaa ang gastos sa ambulansiya, ospital, ug ubang serbisyo. Ang dili-luwas nga pagmaneho gastoso gayod!

Ang “Natagong-gahom sa Pagpatay”

Ang kanhing Sekretaryo sa Estado Alang sa Transportasyon sa Britanya si John Moore nakadiskobre nga “katingalahang mga 5000 ka kinabuhi ang mawagtang kada tuig sa Britanya—ug halos walay hungihong gikan sa palaumagian sa balita [ug sa] katawhan sa Britanya.” Ang pila ka organisasyong nagapugos sa pagkaluwas sa kadalanan nagaangkong ‘ang pagpatay pinaagi sa sakyanan nameligro nga mahimong dinawat nga matang sa homosidio.’

Bisan pa niining kakulang sa kabalaka, ang usa ka konklusyon dili kalikayan: Kon sa unsang paagi ikaw magmaneho makahimog kalainan tali sa kinabuhi ug kamatayon alang sa usa ka tawo, nga lagmit kanimo. Si Alex Miller, senyor nga tig-eksamin sa pagmaneho sa Strathclyde Police sa Scotland, mipatin-aw: “Ang matag kotse maoy makapatayng hinagiban nga nagatagana sa drayber sa potensiyal o natagong-gahom sa pagpatay.”

Ingong drayber, unsay kahulogan niana kanimo? Kini makapukaw kaayo sa hunahuna, dili ba? Bisan pa niana, daghang tag-iyag mga sakyanan wala kaayo maghatag ug pagtagad, ilabina kadtong nagainom ug nagamaneho.

Gikan sa Pederal nga Republika sa Alemanya nagaabot ang taho nga “sa 1984 may 40,332 ka aksidente sa trapiko nga niana ang mga tawo gipatay o gipiangan ug 20,000 naglangkit sa grabeng kadaot sa kabtangan—ang tanan naglangkit sa hubog nga mga drayber.” Sa Britanya, ang alkohol gilangkit sa 1 sa matag 3 ka kamatayon sa karsada.

Ang maong mga estadistika nagapugong ba sa moinom nga mga drayber? Dili sumala sa usa ka tigpamaba sa kapolisan sa Inglaterra nga mipahayag: “Daghan pa ang mga drayber nga andam mamahala ug ipameligro ang ilang kaugalingon, ilang mga pamilya ug ubang tiggamit sa karsada.” Si Propesor Robert Kendell sa Edinburgh University nag-angkon nga “mga 10 porsiento sa kalalakin-an sa [Britanya] nagamaneho sa usa ka kotse sa labing menos kas-a sa usa ka semana nga labaw sa legal nga limitasyon [sa alkohol diha sa dugo].” Unsa man kana, kon dili man lunsay nga kahakog?

Ang pila ka tiggamag alkoholikong ilimnon sa Britanya naningkamot sa pagpagaan sa suliran pinaagi sa pagpasiugdag mga plano sa pag-adto sa pub. Kini naglangkit sa mga kompaniya nga nagapaabang sa bus o kotse nga magpasakay sa tig-inom ngadto-nganhi sa iyang paboritong bar, bisan unsay kondisyon sa iyang lawas. Sa ginurupo, ang pila ka drayber nga gustong moinom naningkamot sa paglikay sa kapeligrohan pinaagi sa pagtino daan kon kinsa kanila ang magdrayb sa grupo sa pagpauli ug mouyon sa pagpabiling dili hubog ug moinom lamag soft drinks. Nagmalamposon ba kining mga paningkamota, bisan pag dalayegon tingali? Ang mga taho diha sa Glasgow Herald nag-angkon nga ang maong mga inisyatiba “dili igo sa pagkunhod sa kaso sa pag-inom ug pagmaneho sa dakong paagi.”

Nan, unsa man ang sulbad sa suliran sa tig-inom nga drayber? “Sa kataposan kinahanglang atong himoon ang pag-inom ug pagdrayb nga dili dinawat sa katilingban,” mihinapos ang hepe sa polisiya sa Warwickshire, si Peter Joslin, nga midugang: “Ang bugtong tambag namo mao: ‘Ayaw pag-inom ug pagmaneho.’”

Kini ba realistikong lagda? Ang pila ka nasod mapig-otong nagapatuman sa ilang mga lagda sa trapiko, nga nagapahamtang ug grabeng mga silot nganha sa nagainom nga drayber. Ang balaod sa Sweden nagahatag ug gahom sa mga awtoridad sa pag-ilog sa kotse sa peligrosong drayber, sama ra sa ilang pag-ilog ug korta o pusil gikan sa bangis nga kriminal. Ang Britanikong Asosasyon sa mga Mahistrado gikatahong nagapaluyo sa usa ka tikang sa pagdili sa mga drayber nga dili makapasar sa mga pagsusi sa gininhawa dihang gituohang sila makakomitir pag-usab sa mga sala sa dili pa moabot sa korte ang kaso.

Hinuon, may labaw pa sa luwas nga pagmaneho kay sa pagpabiling dili hubog.

[Letrato sa panid 3]

Sa tibuok kalibotan, kada tuig ang gidaghanon sa mga tawong mamatay sa mga aksidente sa trapiko molabaw sa populasyon sa Iceland