Mga Kaluha—Unsa Sila ka Suod?

Niadtong Nobyembre 1985 nag-antos si Mary ug masakit kaayong atake nga nakapugos kaniya sa pagpatan-aw sa doktor. Human sa daghang mga pagduaw ug sa nagkalainlaing mga eksaminasyon, natino sa doktor nga ang iyang apdo ang nagsakit.

Sa mga tulo ka semana sa ulahi, ang igsoong babaye ni Mary si Martha, nga nagpuyo niadto sa gilay-ong 2,400 ka kilometro, nagkasakit usab ug grabe. Siya, sama sa iyang igsoong babaye, nag-antos sa sunodsunod nga masakit nga mga atake. Managsama ang mga simtoma. Ang problema—ang iyang apdo.

Si Jeanette ug ang iyang igsoong babaye, si Jeanne, magsul-ob ug parehas nga besti kanunay. Ang higala sa duha nakahunahuna kon unsaon nila sa pagdoble sa gidaghanon sa ilang mga senina. Sanglit managsama ang ilang gidak-on, sila makapalit sa ilang lahi nga mga besti ug dayon magpulihay ug sul-ob sa ilang besti.

Nakombinsir nga maayo kadto nga ideya, mipili sila ug dakong department store ug nagbulag sa pagpamalit, miuyon nga magtagbo sa likod sa espisipikong panahon aron matandi ang mga butang nga ilang napili. Sa dihang nagkita sila sa pila ka oras sa ulahi, sa ilang katingala, ang duha nakapuli sa samang mga besti!

KATINGALAHAN ba alang kanimo? Tinuod, mouyon ang kadaghanang tawo nga tagsaon ang maong mga eksperyensiya taliwala sa mga membro sa pamilya. Apan, ang mga tawo nga gihisgotan sa ibabaw dili ordinaryong mga igsoon. Sila mga kahula. Ang mga pagdukiduki nagpakita nga ang mga eksperyensiyang sama niini nahitabo makadaghan tali sa mga kaluha, ilabina kon sila identical. ‘Apan ngano?’ tingali mangutana ka. Nganong ang mga kaluha sagad managsamag mga batasan ug kinaiya nga lahi sa duha ka anak nga wala idungan sa pagpanganak diha sa pamilya? Unsa sila ka suod? Atong susihon.

Ang Paghimo sa Kaluha

Gibanabana nga dunay 50 ka milyong parisan sa mga kaluha sa tibuok kalibotan. Sukad sa 1960, ang porsentahi sa mga batang dungang gipanganak miabot sa labing taas nga sukod. Sa Tinipong Bansa lamang, gibanabana nga usa gikan sa matag 50 ka pagpanganak maoy mga batang dungang gipanganak.

Motungha ang mga kaluha sa dihang ang pertilisadong ova, o itlog, inay sa usa ipagawas sa tagoangkan sa babaye. Sa dihang ang mga bata mougmad gikan sa duha ka itlog ug sa duha ka binhi sa lalaki, sila gitawag fraternal nga kaluha. Sila dili samag dagway sama sa dili kahulang mga bata.

Apan, sa dihang ang kaluha magagikan sa usa ka pertilisadong itlog nga mibahin human sa pagsabak, sila gitawag identical. Kining mga kaluha kanunay managsamag sekso ug parehas ug genetikanhong kinaiyahan. May mahimugsong identical sa ikaupat ka bahin ngadto sa ikatulo ka bahin diha sa kaluha nga pagpanganak. Sa tibuok kalibotan, ang mga identical nga kaluha matawo hapit usa sa kada 250 ngadto sa 320 ka pagpanganak.

Ang pagtino sa pagpanganak kon ang mga kaluha fraternal o identical dili diay sayon sumala sa gituohan niadto. Sa daghang mga tuig, ang mga doktor miingon nga ang usa ka inunlan alang sa parisan sa kaluha nga samag sekso nakaplagang identical sila, samtang ang duha ka inunlan maoy pamatuod sa ilang pagkahimong fraternal. Ang mga doktor karon nahibalo nga may posibilidad nga nagtapot ang mga inunlan sa fraternal nga mga kaluha, ug ang kada usa sa nagatubong binhi sa identical nga kaluha dunay iyang kaugalingon nga inunlan, ug iyang kaugalingong tumatob ug pusod.

Dili ikatingala, nga daghang mga kaluha sa nangaging mga tuig nasaypan sa paghiling sa mga mananabang ug sa mga doktor. Ang uban gisultihan nga sila fraternal nga sa pagkatinuod identical o nga sila identical bisag sa aktuwal fraternal.

‘Apan bisan sa pagtan-aw lang nimo sa parisan sa mga kaluha mahibalo ka na nga sila identical—dili ba igong pamatuod na kana?’ Dili gayod. Samtang tinuod nga ang kadaghanang identical nga mga kaluha parehas ug hitsura, dili kini pamatuod nga sila identical. Ang terminong “identical nga kaluha” sa pagkatinuod nagkahulogan nga ang mga kinaiyahang napanunod sa mga kaluha managsama, dili ang ilang panagway. Pananglitan, si Wade ug Wayne maoy fraternal nga kaluha nga parehas gayod ug dagway nga tungod naina masaypan usahay sila nga identical nga kaluha. Unsay mipahinabo niini?

Diha sa iyang librong Twins and Supertwins, si Amram Scheinfeld mibatbat: “Ang ubang fraternal nga mga kaluha tingali managsamag dagway kon sila dunay tagsaong gidaghanon sa kaamgid nga mga kinaiyahang napanunod—sa ato pa, kon ang mga fraternal nga kaluha . . . sa kasarangan may mga 50 por sientong managsamang genes, ang uban diyutay ra, ug lahig hitsura, ug ang uban tingali dunay daghan, ug parehas gayod ug dagway nga sa ingon masaypan nga identical nga mga kaluha.”

Pagtuki sa mga Identical

Nan, sa unsang paagi mahibaloan kon ang mga kaluha tinuod nga identical? Ang pipila sa mga kinaiyahang napanunod parehas diha sa identical nga mga kaluha. Pananglitan, miingon si Scheinfeld nga “sanglit ang kada linaing matang sa sangkap sa dugo napanunod, ang tanang sangkap sa dugo managsama diha sa identical nga kaluha.” Kon lahi ang bisan hain niining mga sangkapa, “ang kaluha fraternal.”

Apan, diha sa pipila ka kaso, ang mga pagtuki sa dugo dili igo sa pagtino sa mga matang sa kaluha. Busa tukion sa mga doktor ang ubang mga sangkap nga, tungod sa napanunod, parehas diha sa mga identical. Ang mga kemika sa lawas sama niadtong makita diha sa singot ug sa mga laway parehas diha sa identical nga mga kaluha. Kini mao ang hinungdan nganong ang mga police dog maglibog sa kaamgid nga baho sa lawas sa identical nga kaluha. Sa kasagaran, hatagan ang mga iro ug linaing pagbansay sa pag-ila sa duha.

Ang kolor sa mata ug buhok nakahatag dugang mga tuboran sa pagtandi. Diha sa identical nga mga kaluha, ang napanunod mopahinabo usab ug mga marka sa tudlo nga halos managsama. Kini makatabang usab sa pagtuki tungod kay sila giisip nga mas kaamgid kay sa fraternal nga mga kaluha.

Tingali ang labing tukmang paagi sa pag-ila sa mga matang sa kaluha, mao ang skin graft. Kining pagtukia moobra lamang diha sa mga identical nga kaluha. Nagpatin-aw kon ngano, si Scheinfeld miingon: “Sanglit ang identical nga mga kaluha parehas man ug genetikanhong kinaiyahan sa mga tisyu sa ilang lawas ug sa tanang napanunod nga dugo ug kemikal nga sangkap, posible ang pagkuhag panit o unod gikan sa usa ug ibalhin kini iyang kaluha, nga may bug-os nga kasegurohan nga ang binalhin nga panit ‘dawaton’—nga sama rag gikan kini sa usa ka bahin sa lawas ngadto sa laing bahin sa mao ra nga lawas.”

Unsa Sila ka Suod?

Apan sa unsang paagi ikapatin-aw niini ang managsamang katingalahang mga eksperyensiya sa mga kaluha sama kang Jeanette ug Jeanne o kang Martha ug Mary? Alang sa usa ka butang, among namatikdan kon unsa ka suod ang kaluha sa genetikanhong paagi. Sa usa ka sukod, kining genetikanhong bugkos daw mao ang hinungdan sa daghang managsamang kinaiyahan sa mga kaluha, sama sa panabor ug pamiste.

Sa pag-ilustrar, si Dr. Magdalena Krondl, luyoluyong propesor sa Department of Nutritional Sciences sa University of Toronto, nagtuon sa batasan sa pagkaon sa duha ka identical ug fraternal nga mga kaluha. Sa pagtino kon duna bay genetikanhong basehanan sa pagkaon nga gusto sa usa ka tawo, mipili siyag kaluha nga nag-ipon sa pagpuyo sa bata pa apan sa ulahi nagbulag na aron ang “ilang kaugalingong kagustohan sa pagkaon motungha.” Nakita sa iyang pagdukiduki nga “ang kagustohan sa mga pagkaon sa identical nga mga kaluha magkapareho kay sa kagustohan sa mga pagkaon sa dili-identical nga mga kaluha.”

Kini ang nakatabang kanato sa pagsabot nganong gisultihan sa mga doktor si Martha human sa pag-atake sa apdo sa iyang igsoong si Mary nga siya magkasakit usab sa apdo. Siya mibatbat: “Ang mga doktor miingon nga kon ang akong kaluhang igsoon, si Mary, nakaagi nag mga problema sa iyang apdo, ang napanunod ug ang among managsamang mga batasan sa pagkaon nakahimo kanakong kandidato sa maong sakit.”

Ang dakong kaamgiran sa kagustohan ni Jeanette ug Jeanne sa sapot dili usab katingalahan. Dunay samang kasinatian ang ubang identical nga mga kaluha. Pananglitan, nakadawat si Bruce ug daghang mga butang gikan sa iyang kaluhang igsoon, si Brian, nga nagpuyo sa gilay-ong mga 4,000 ka kilometro. Ang butang gibuson sa sulod sa kahon sa sapatos. Sa dihang gibuksan ni Bruce ang putos, iyang namatikdan nga ang kahon sa sapatos kaamgid sa kahon diha sa iyang aparador, nga nakapukaw kaniya sa pagtandi sa duha. Naghunahuna nga katingalahan ang pagkaparehas sa kahon, iyang gitawag ang iyang igsoon bahin niana. Sumala sa iyang giduhaduhaan, silang duha nakapalit ug sapatos nga samag kolor, gidak-on, ug estilo!

Ang mga kaamgiran sa pangutok komun usab tali sa mga identical. Usa ka pagtuon nga gihimo sa University of Minnesota diha sa kapin sa 350 ka parisan sa mga kaluha, nga diin ang kadaghanan kanila separado sukad pa sa pagkatawo, nagpakita nga daw ang genes may partikular nga papel sa kaugmaran sa pangutok ug sa personalidad. Gisultihan ni Diane ang Seventeen nga sa dihang siya ug ang iyang kaluhang igsoon, si Karen, migraduwar gikan sa hayskol, sila “nakakuhag parehas nga nga grado, nakakuhag parehas nga mga grado sa mga eksamin, ug, bisan pag naglingkod sa masigkatumoy sa lawak, wala gayod mosipyat sa samang mga pangutana sa eksaminasyon.”

Mga Epekto sa Palibot

Ang mga pagtuon sa kaluha nakadugang lamang sa padayong debati taliwala sa mga tigdukiduki kon unsay nangibabaw sa mga kinabuhi sa mga kaluha—napanunod ba o palibot. Apan, ang mga tigdukiduki miadmiter nga ang duha may iyang gidulang bahin.

Diha sa iyang librong Identical Twins Reared Apart: A Reanalysis, si Susan Farber, luyoluyong propesor sa clinical psychology sa New York University, mibatbat sa kaso ni Harry ug Alfred. Kining duha ka identical nga kaluha lahi kaayog dagway nga gikinahanglan ang mga pagsulay sa dugo aron mapatud-an nga sila tinuod gayod nga identical nga kaluha. Siya miingon nga si “Harry otso punto 3 ka sentimetros nga mas taas ug 28 ka kilo nga mas bug-at kay kang Alfred. Si Alfred, ang kaluha nga gikan sa mas kabus nga palibot, nag-antos sa kabalaka, panguyapan, ug may psychogenic nga simtoma sa sakit diha sa iyang tikod nga grabe kaayo nga nagkinahanglan ug pagtambal sa doktor ug sa sikyatrista. Wala niining maong mga simtoma si Harry.”

Human sa mainampingong pagtimbangtimbang sa naipong impormasyon gikan sa 121 ka gipatik nga mga kasong gitun-an, si Farber miingon nga, bisan pa gipakita sa mga pagtuon ang “tagsaon—usahay makakurat—nga mga kaamgiran” tali sa identical nga mga kaluha, sa kasagaran kining mga pagtuona “wala maglakip sa daghang identical nga mga kaluha nga lahi sa usa ug usa.” Ang rason? Sumala sa iyang gisaysay, ang mga identical nga gipalabi sa mga tigdukiduki “gipili alang sa pagtuon tungod lamang kay sila magkaamgid kaayo.”

Pagmatuto ug mga Kaluha

Kon tagsaon man ang pagkaparehas sa mga kaluha o lahi kaayo, ang pagmatuto kanila mohatag ug tagsaong hagit sa mga ginikanan. Ang nagkalainlaing mga awtoridad nagtuo nga ang importanteng bahin sa tagsatagsang kaugmaran sa bata mao ang pagpalambo sa iyang katakos sa paghimog mga desisyon nga bulag gikan sa usa.

Ang librong The Care of Twin Children, gipatik sa Center for the Study of Multiple Gestation, naghisgot nga “dunay daghang mga paagi sa pagpalambo sa pagkatawo nga dili madaot ang espesyal nga bugkos sa pagkakaluha.” Ang libro miingon nga daghang mga ginikanan sa mga kaluha mopilig mga ngalan alang sa ilang mga anak nga “lahi nga pamation” ug tawgon “kanunay ang duha ka bata sa ilang mga ngalan kay sa naandan aron sa paglig-on sa pagkatawo diha sa ilang mga hunahuna.”

Ang paghikay usahay ug linain nga panahon nga kauban ang usa sa kaluha girekomendar, sama sa pagkuhag mga hulagway sa kada bata nga “solo ug magkauban.” Inay tratahon sa mga ginikanan ang mga kaluha ingong usa ka “unit,” ang Center nagatarongan nga mas maayo nga tabangan sa mga ginikanan ang mga bata sa pag-ila sa ilang pagkatawo ug pagkahimong lahi. Ang kada bata angay dasigon sa pagpangagpas ug iyang kaugalingong mga interes. Kini makatabang sa pagmugnag mga kahimtang nga diin ang mga kaluha “tawgon sa paghimog tagsatagsang mga desisyon nga nagaapekto kanila.”

Ang Center wala magdasig sa pagtandi sa mga abilidad sa kada bata tungod kay ang “usa ka kaluha basin ug mosugod sa pagsukod sa iyang kaugalingon batok sa iyang kaluha, mobati nga kulang siya ug pila ka hiyas nga nabatonan sa usa.” Kining dili-maayong mga pagtandi makapukaw ug mga kasina ug moresultag mga away tali sa duha.

Usa ka Tagsaong Kalibotan

Dili ikatingala nga malingaw ang mga tigdukiduki sa identical nga mga kaluha. Ang Psychology Today nagbatbat kanila ingong mao ang “labing kinaham nga mga ulohan sa sikolohikal ug medikal nga pagdukiduki.” Mibatbat ngano, si David T. Lykken, presidente niadto sa Society for Psychophysiological Research, miingon: “Halos ang tanang mga eksperimento nga mahunahunaang himoon diin tawo ang pagatun-an mas makaikag ug mas daghang bililhong mga resultang makuha kon ang pagatun-an mga kaluha.”

Oo, ang presensiya sa daghang mga kaamgiran sulod sa genetikanhong pagkagama sa identical nga mga kaluha nagabutang kanila diha sa tinuod tagsaon nilang kalibotan. Alang sa kadaghanan, kini maoy usa ka kalibotan nga puno sa daghang kalipay ug kalingawan. Sumala sa gisulat sa usa ka kaluha: “Adunay duha ka katawa alang sa usa ka komedya, duha ka kasadya alang sa mao ra nga kalipay. . . . Makalingaw gayod nga mahimong kaluha. . . . Usa na ka kalipay ang pagkinabuhi dihang ang usa natawo nga kaluha.”

[Kahon/Mga Letrato sa panid 24]

Kaluha nga Pagsabak

Identical nga Kaluha

Usa ka binhi sa lalaki nahiusa sa usa ka itlog

Ang itlog mobahin, mohimog genetikong identical nga mga kaluha

Fraternal nga Kaluha

Duha ka binhi sa lalaki nahiusa sa duha ka itlog

Ang kada usa nahimong lahi nga kaluha sa genetikanhon paagi

[Kahon sa panid 27]

Nganong may Siamese nga Kaluha?

Ang terminong “Siamese nga kaluha” napopular sa dihang nahibaloan sa kalibotan ang ika-19ng siglong kaluha nga si Chang ug Eng. Natawo sa Siam (karon Thailand) sa 1811, kining maong kaluha nagtapot sa dughan pinaagi sa bugkos sa tisyu nga katorse ka sentimetros nga gitas-on ug disinuybe ka sentimetros palibot. Nahimo silang inila sa tibuok kalibotan ingong “Siamese nga Kaluha,” nga nagpanaw uban sa sirkus ni P. T. Barnum. Sa ulahi, mibulag ang kaluha sa sirkus, nagminyo sa duha ka igsoong mga babaye gikan sa North Carolina, U.S.A., ug nanganak ug 22 ka anak tali kanila. Sila nakaanak ug kapin sa usa ka libong mga kaliwat.

Motungha ang Siamese, dihang ang usa ka pertilisadong itlog nga mosugod sa pagbahin sa paggamag identical nga kaluha mapakyas sa pagbulag sa bug-os. Kining maong mga kaluha sa pisikal tingali nagkatapot sa bisan haing bahin sa lawas ug may mga panahong usa ray pangunang mga organo sa lawas. Gibanabana nga ang pagpanganak ug mga kaluhang Siamese mahitabo kausa sa matag 100,000 ka pagpanganak sa tibuok-kalibotan.

[Letrato sa panid 25]

Ang identical nga kaluha, nga gipatungha gikan sa mao rang binhi ug itlog, managsama kanunay ang sekso. Sa laing bahin, ang fraternal nga kaluha, nga gipatungha gikan sa duha ka binhi ug duha ka itlog, lahig mga sekso, sama sa mga kaluha nga makita dinhi?

[Letrato sa panid 26]

Ang usa ka kaluha sa kasagaran managsama gayod ug dagway sa usa