Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Makakat-on Ako sa Dihang ang Uban Dili Buot Makakat-on?

ANG pagkakat-on dili sayon alang sa 15-anyos nga si Nozomi, usa ka estudyante sa hayskul sa Hapon. “Inay isipong seryoso ang ilang mga leksiyon,” siya miingon, “ang akong mga kauban sa tunghaan dili motuo sa mga magtutudlo, mag-estoryag imoral nga mga butang, ug interesado kaayo sa kaatbang nga sekso.”

Estorya, pagkiniat, paghasi sa magtutudlo, pakig-away—kanang mga kabaldahan kasagaran sa daghang klasehanan. Ug bisan pag kanang mga butanga wala himoa diha sa inyong eskuylahan, basin mailalom ka sa malalangong mga pamit-os sa dili pagpasar. Matud sa 13-anyos nga Roslyn: “Mabalaka ako pag-ayo kon unsay hunahunaon sa mga ulitawo kon motubag ako sa daghan kaayong pangutana. . . . Busa motubag ako sa mga tubag nga igo lamang aron makapasar ang akong mga grado—dili ko buot nga mahimong utokan kaayo.” Nan, sa unsang paagi masagubang nimo ang mga pamit-os nga kontra sa pagkakat-on?

Ang mga Pamit-os Gikan sa mga Isigkaingon

Si Brian gibutang sa usa ka klase alang sa mga estudyanteng tag-as ug mga grado. Ang reaksiyon gikan sa iyang mga isigkaingon? “Kataw-an ka nila kon ibutang ka sa maong klase. Sa ilang hunahuna estupido ka kaayo nga maatua didto kay kana nagkahulogan sa pagbaton nimog daghang homwork.” Hisabtan, daw makadani ang pag-esi-esi sa mga pagtuon sa usa. Apan may bili ba ang paggugol sa kinadak-ang bahin sa mga katuigan sa imong pagkatin-edyer diha sa tunghaan ug walay ikapakita alang nianang tanang panahon? Ug sanglit ang mga grado usa ka ilhanan—angkonong dili hingpit nga ilhanan—kon unsa ka daghan ang nahikat-onan nimo sa tunghaan, dili ba maalamon ang pagkuhag labing maayong mga grado kutob sa imong mahimo?

Itugot nato, tingali kini magkahulogan sa pagkadawat ug pasipala gikan sa mga isigkaingon. Apan nagapasidaan ang Bibliya: “Ang pagpangurog sa mga tawo mao ang nagahatag sa usa ka lit-ag.” (Proverbio 29:25) Angay bang mahadlok ka kaayo kon unsay hunahunaon sa uban nga ipadaplin nimo ang imong kaugalingong mga pagtuo ug pagtahod-sa-kaugalingon? Kinsa ang imong mas kabalak-an nga pahimut-an: imong mga kauban sa tunghaan o imong mga ginikanan ug imong langitnong Magbubuhat? Gawas pa, ang mga batan-on nga mopaluya nimo nga mohimog maayo sa tunghaan tinong wala maghunahuna sa imong umaabot, kay nagaingon ang sanglitanan: “Ang usang nagabuhat uban sa tapolan nga kamot mahimong kabos.” (Proverbio 10:4) Ang mga gradong dili makapasar sa ingon mahimong bansaybansay alang sa umaabot nga kapakyasan sa pagbatog trabaho.

Pagpagaan sa Pamit-os

Busa atubanga ang mga klasmet nga mopaluya nimo sa pagkakat-on! Tingali kini dili sayon. Apan basin makatabang nga imong hisabtan kon unsa kasagaran ang nagatukmod sa ilang paghasi. Nagasaysay ang ’Teen nga magasin: “Ang menos-ug-gradong mga tin-edyer nga nagakatawa sa maayong mga estudyante kasagarang nakaagom sa kahadlok sa kapakyasan ug sa kakulang sa pagsalig-sa-kaugalingon. Aron matabonan ang kamatuorang ang ilang pagtahod-sa-kaugalingon mubo sama sa ilang mga grado, sulayan nila ang pagpatuo sa ubang tawo nga sila aktuwal nalipay nga dili isipong uban sa maayong mga estudyante.” Ang batan-on nga ‘nagapadayon sa pagdumot sa kahibalo’ yanong nagapadayag sa iyang kaugalingong pagkabuangbuang.—Proverbio 1:22.

Ang The High School Survival Guide nagatambag: “Kon ang imong mga higala kanunay mohangyo kanimo sa pagsupak sa imo mismong mga pagtuo . . . , usbag tan-aw ang inyong relasyon.” Si Michael naimpluwensiyahan sa iyang mga higala sa pagsugod sa pagpalta sa mga klase. “Apan unya akong nakita ang mga higala nga nadakpan ug napalagpot gikan sa tunghaan. Ako miingon, kini dili alang kanako.” Sa ingon siya nagbugto sa maong mga relasyon ug misugod sa pagkugi sa tunghaan.

Inigkakita sa imong mga kasaring nga dili ka mopahiuyon kanila, basin mohunong pa ang paghasi. Matud ni Walt: “Wala ko dahoma nga bag-ohon ang tibuok klase. Apan kon makita nila nga dili sila makasamok kanako, sila mangitag lain nga samokon.” Hinumdomi, usab, nga ang pamit-os sa isigkaingon dili mohunong inigkahamtong nimo. Busa ang pagtuon kon unsaon sa pag-atubang niana karon mahimong bililhon kaayo sa kaulahian.

Dili Pagpakabana sa mga Kabaldahan sa Klasehanan

Apan, komosta man ang makapikal nga mga kabaldahan sa klasehanan? Ang Bibliya nagaingon: “Ang tawong manggialamon magpatalinghog ug magbaton sa dugang pagtulon-an.” (Proverbio 1:5) Si Julie Hahn, awtor sa “Have You Done Your Homework?” nagadawat nga “ang pagbalda sa uban diha sa klasehanan makapalisod sa pagkakat-on.” Bisan pa niana, iyang gipaila nga ang maayong tigpatalinghog makakat-on, bisan sa langas nga klasehanan. Sa unsang paagi? Pinaagi sa ‘pag-anha sa klase nga andam mamati sa intelihenteng paagi.’ Kana nagkahulogan sa paghimo sa imong homwork sa gabiing nangagi aron masinati sa materyal nga gihisgotan.

Gawas pa, paghimog makahuloganong mga nota—dili makutihon kondili labing menos usa ka talaan sa pangunang mga punto ug pila ka nagasuportar nga mga detalye. Kini makapapondo sa imong kaisipan inigkahitabo sa mga kabaldahan. Ug kon imposible ang paghatag ug bug-os nga pagtagad diha sa klase, basin wala kay kapaingnan gawas sa pagpauswag sa gidaghanon sa homwork nga imong ginabuhat. Bisan ang diyutayng paningkamot niining bahina makapauswag sa imong mga grado. Ang homwork mohatag nimog higayon sa pagkugi sa usa ka palibot nga walay mga kabaldahan sa tunghaan.

Magpahayag!

Hinuon, usahay, ikaw makakaplag nga ang kabaldahan—sama sa kanunay nga paghunghongay sa duha ka batang babaye (o mga lalaki)—makapikal kaayo aron dili tagdon. Sa pila ka kaso tingali maayong ideya nga sulayan ang pagpakigsulti sa tawo o mga tawong nalangkit. Ipahibalo kanila kon unsay imong pagbati ug sa unsang paagi nagaapektar kanimo ang ilang gawi. Kinsay nasayod, tingali sila magmakataronganon bahin niana ug mohilom ug diyutay.

Basin hidiskobrehan nimo nga ang makapikal nga linihokan sa imong mga klasmet maoy reaksiyon sa usa ka butang sa imong bahin nga makapikal kanila. Tingali ang tanyag sa usa ka matang sa pagkompromiso—o pagpangayog pasaylo sa imong bahin—angayan. Ug bisan tuod ugdang nga buluhaton ang pagtungha, ayaw “pagpalabi sa pagkamatarong,” mao nga mawad-an ka na sa imong salabotan sa pagsiniaw. (Ecclesiastes 7:16) Kadaghanan ang usa ka situwasyon nga makapahinabog kaguliyang sa klase tinuod nga kataw-anan. Dili kinahanglang ipahilayo ang imong isigkaestudyante pinaagi sa pagmug-ot ug pagkadili-makomedyahan.

Kon mobalos nga mabatokon ang imong mga klasmet o dili mag-usab, basin kinahanglan nga makigsulti bahin niana uban sa inyong magtutudlo. Apan hulata ang angayang panahon sa pagpakigsulti, nga mas maayo sa pribado. (Proverbio 25:11) Tingali ikaasayn ka sa laing lingkoran sa klase, o tingali makabalhin ka sa laing klase diin ang mga estudyante mas seryoso sa pagtuon.

Pahibaloa ang Imong mga Ginikanan

Unsa man kon mapakyas ang labing maayo nimong paningkamot sa pagsulbad sa mga butang uban sa imong mga klasmet ug mga magtutudlo? Ang usa ka Kristohanong ginikanan nga nagatrabaho ingong magtutudlo sa publikong tunghaan nagtambag: “Pakigsulti sa imong mga ginikanan mahitungod sa nagakahitabo sa tunghaan—ang inyong mga kapildihan ug mga pagsulay. Sila mas maikag kaninyo ug mas makigsulti, ug kana makabulig ninyo sa pagsagubang.” Lagmit gusto sa inyong mga ginikanan nga ikaw ‘mohatag sa imong kasingkasing ngadto kanila’ niining paagiha.—Proverbio 23:26.

Basin sila may pila ka praktikal nga sugyot. Pananglitan, basin sila mosugyot nga ihatag ang labaw nga pagtagad sa imong homwork ug hatagan kag personal nga tabang. Basin sila may pila pa ka ideya bahin sa kon unsaon sa pagduol sa inyong magtutudlo ug samokang mga klasmet. Sa pila ka kaso, basin mobati pa sila nga kinahanglang duawon ang mga awtoridad alang kanimo.

Pagpalampos sa Imong Katuigan sa Pagtungha

Hinumdomi, ikaw nagatungha aron makakat-on. Ug kon kaha molampos ka o mapakyas kadaghanan nagadepende sa pagpili nimog mga higala. Si Zélia miingon: “Kon buot nimong mahimong bahin sa gang, makabaton kag dugang suliran tungod kay aron dawaton, dahomon ka nila nga buhaton nimo ang tanang butang ilang ginabuhat.” Oo, “ang daotang mga panagkauban makadaot sa mapuslanong mga batasan.” (1 Corinto 15:33) Sa laing bahin, ang maayong mga panagkauban maglig-on sa atong hukom ug katakos sa pagbuhat sa matarong nga mga butang. Pilia ang mga higala nga sama nimog mga kombiksiyon ug gugma sa pagkakat-on.

Usahay ang usa yanong mag-antos lamang sa usa ka daotang kahimtang. Bisan pa niana, “ang pangaliyupo sa usa ka tawong matarong, sa dihang kini nagalihok, may dakong gahom.” (Santiago 5:16) Misulat ang usa ka Kristohanong babaye: “Ang kanunay nga kabaldahan lisod nga sagubangon. Kinahanglang pabungolbungolan nako kana. Sa dihang maorag ako kasinggiton tungod sa pagbati sa kapakyasan, ako moampo kang Jehova alang sa pagpugong-sa-kaugalingon.” Ikaw usab makahimo niini ug dili lamang kataposang dangpanan. Himoa ang pag-ampo nga bahin sa imong matag-adlaw nga kinabuhi.

Ang pagkakat-on usa gayod ka hagit. Apan uban sa determinasyon ug tabang gikan sa imong mga ginikanan, mga magtutudlo, ug kang Jehova nga Diyos, ikaw mahimong molampos, bisan pag ang uban dili buot makakat-on.

[Letrato sa panid 15]

Ang pagkuhag mga nota usa ka paagi sa pag-abong sa mga kabaldahan sa klase