Unsa ang Mahimo?

Ang mga ideya sa pagsumpo sa greenhouse effect nagakaylap nga tulin sama sa tibuok-yutang polusyon. Ang pipila masaaron. Ang uban dili.

1 ENERHIYA SA ADLAW: Ang paggamit sa enerhiya sa adlaw nahanaw sa publikong talan-awon sa katuigang bag-o pa, ilabina tungod sa baratong mga prisyo sa gasolina. Kasamtangan, hinunoa, nahimo ang dagkong kauswagan sa kaepisyente sa mga solar cell. Sumala sa gitaho karong bag-o sa The New York Times, sa unang panahon, “ang pagkombertir sa enerhiya sa adlaw ngadto sa koryente ikatandi sa kaepisyente sa naandang pagpatungha sa koryente.” Kon ang enerhiya sa adlaw mahimong maindigon kaayo, kining teknolohiyaha makabulig sa pagkunhod sa greenhouse nga mga binuga samtang mapulihan sa mga planta sa enerhiya sa adlaw ang naandang mga planta.

2 IDROHENO NGA SUGNOD: Kini usa ka ideya nga labing menos posible sa teknolohikanhong paagi—ang paggamit sa lunsay nga idroheno, inay sa mga produkto sa gas, ingong sugnod alang sa mga ayroplano ug tingali bisan mga kotse. Gikan sa panglantaw sa ‘greenhouse,’ ang kaayohan sa idrohena nga sugnod mao nga kini hinlo kaayong maut-ot. Walay carbon dioxide nga mapatungha diha sa kombustiyon sa idroheno, alisngaw ra. Ang idroheno maoy ekselenteng tinubdan sa enerhiya. Ngani, libra por libra kini makapalupad sa ayroplano sa tulo ka pilo kay sa jet nga sugnod. Ang usa ka suliran mao nga kini usab tulo ka pilong mas mahal. Ang mas dakong suliran mao nga ang likidong idroheno kinahanglang huptang bugnaw kaayo ug ubos sa presyon. Ang bisan unsang mga liki sa sistema sa sugnod mahimong mosangpot sa malaglagon nga pagbuto, sama sa kaso sa Amerikanhong salakwanang nga Challenger.

3 MGA SALIPOD SA WANANG: Ang dagko kaayong “mga parasol” sa kawanangan nga ginama sa nipis nga plastik nga makahatag ug dagko kaayong mga landong sa yuta gisugyot. Magkinahanglan kinig mga satelayt nga may luna nga tumbas sa 2 porsiento sa nawong sa yuta aron mabawi ang gidahom nga pagdoble sa carbon dioxide. Kining planoha dili mapopular sa mga astronomo!

4 TIBUOK-YUTANG PAGTANOM PAG-USAB UG MGA KAHOY: Nasayod ka ba nga ang episyente kaayo, dili makahugaw, nagamentenar-sa-kaugalingong mga kasangkapan nagalungtad na aron mahanaw ang carbon dioxide gikan sa atmospera? Sila mao ang mga tanom. Ang berdeng mga tanom nagagamit ug carbon dioxide ingong pagkaon, nga nagatipig sa carbon alang sa kaugalingon nilang gamit ug nagabalik sa oksiheno ngadto sa kahanginan ingong biya. Kay managsama ang tanang butang, ang pag-uswag sa carbon dioxide angay magpalihok sa pagtubo sa tanom sa tibuok kalibotan, nga lagmit mogamit sa ekstrang carbon dioxide ug motabang sa pagkontrolar sa greenhouse effect. Apan, ikasubong isulti, ang tanang butang dili managsama kon bahin sa mga tanom. Ang mga tanom nga makakuha sa labing daghang carbon matag akre mao ang kakahoyan, ug ang kakahoyan ginaputol sa tibuok kalibotan sa kalisangang gikusgon.

Tungod niining tibuok-yutang kiling, daghang siyentipiko ang nagaawhag sa dinaghang pagtanom na usab ug kakahoyan aron masumpo ang greenhouse effect. Sila nagapunting, pananglitan, nga upat ka milyong ektaryang kakahoyan makasuhop sa tanang carbon dioxide nga ipagawas sa mga planta sa koryente sa sunod napulo ka tuig. Ang mga programa sa pagkab-ot sa maong tumong sa gastos nga linibo ka milyong dolyares gihisgotan sa mga husay sa Senado sa Tinipong Bansa sa miaging tuig.

Ang maong programa tingali molampos sa Tinipong Bansa, apan komosta sa Tropiko? Ang mga panukmod sa pagtanom ug kahoy dili kaayo makadani sa gigutom, desperadong mga tawo diin ang kakahoyan ginaputol alang sa mga kaingin aron katamnan sa mga tanom nga pagkaon. Bisan pa niana, ang dagkong mga lasang sa kalibotan sa tropiko maoy bahin sa nagapatunghag-oksiheno nga butang gikinahanglan sa kinabuhi sa tibuok planeta, ug sila ginaputol, ginasunog, ug ginabugha. Maputol ba kaha ang butang gikinahanglan sa kinabuhi?

5 CFC MGA SILAW NGA MAKAPATAY: Ang higanteng mga laser ikapabuto gikan sa yuta ngadto sa atmospera, ikapahiangay sa mga frequency sa enerhiya nga suhopon sa chlorofluorocarbon nga mga gas. Gilaoman nga kini nga enerhiya makabungkag sa mga molekulang CFC sa dili pa sila mopataas ngadto sa stratosphere ug modaot sa hut-ong sa ozone. Ang mga suliran niini nagaapil sa galastohan ug enerhiya nga mga kinahanglanon sa mga laser ug “kon kaha imong mapasuhop ang enerhiya sa CFC’s ug dili ang ubang mga molekula, sama sa alisngaw ug carbon dioxide,” sumala sa pisiko sa Princeton University si Thomas Stix.

6 SOLAR POWER NGA MGA SATELAYT: Ang dagko kaayong mga lumbay sa solar cells diha sa wanang makatigom sa enerhiya sa adlaw nga padayon nga wayhunong tungod sa mga panganod o gabii. Unya ang enerhiya ikapadan-ag nganhi sa yuta ingong microwaves o laser beams. Ang ideya mao ang paggamit sa enerhiya sa adlaw inay sunogon ang dugang mga sugnod fossil. Ang teknikal nga kababagan ug ang gidak-on sa proyekto maoy makalisang.

[Diagram/Letrato sa panid 8, 9]

(Alang sa bug-os nga pagkahan-ay sa teksto, tan-awa ang publikasyon)

1 SOLAR ENERGY

2 HYDROGEN FUEL

3 SPACE SHIELDS

4 GLOBAL REFORESTATION

5 CFC DEATH RAYS

6 SOLAR POWER SATELLITES