Diin ba si Moises Mokuhag Impormasyon nga Iyang Gilakip sa Genesis?
Ang tanang impormasyon nga nasulod sa basahong Genesis maoy kabahin sa mga hitabo sa wala pa matawo si Moises. Kana mahimong nadawat sa laktud pinaagig balaang pagpadayag. Dayag nga kinahanglang may magdawat ug impormasyon kabahin sa mga hitabo sa wala pa malalang ang tawo sa ingon nga paagi, kon kaha si Moises o usa nga nauna niya. (Genesis 1:1-27; 2:7, 8) Hinuon, kining impormasyona ug ang nahibiling mga detalye mahimong nahipasa kang Moises pinaagig binaba nga tradisyon. Tungod sa tag-as nga mga kinabuhi sa mga tawo nianang yugtoa, ang impormasyon mahimong nahipasa gikan kang Adan ngadto kang Moises pinaagi sa lima lang ka tawhanong koneksiyon, nga mao, si Metusela, Sem, Isaac, Levi, ug Amram. Ang ikatulong posibilidad mao nga nabatonan ni Moises ang kadaghanan sa impormasyon alang sa Genesis gikan sa naglungtad nang mga sinulat o mga dokumento. Balik pa sa ika-18ng siglo, ang Olandes nga eskolar si Campegius Vitringa nagtuo niini, nga nagbase sa iyang konklusyon sa subsob nga pagpatim-aw diha sa Genesis (napulo ka beses) sa pamulong (diha sa KJ) “kini mao ang mga kaliwatan ni,” ug kas-a “kini mao ang basahon sa mga kaliwatan ni.” (Genesis 2:4; 5:1; 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) Sa maong pamulong ang Hebreohanong pulong alang sa “mga kaliwatan” mao ang toh·le·dhohthʹ, ug kini mas maayo nga pagkahubad nga “mga kasaysayan” o “mga sinugdanan.” Pananglitan, “mga kaliwatan sa mga langit ug sa yuta” dili haom, samtang “ang kasaysayan sa mga langit ug sa yuta” makahuloganon. (Genesis 2:4) Nahauyon niini, ang Alemang Elberfelder, ang Pranses nga Crampon, ug ang Kinatsilang Bover-Cantera tanan nagagamit sa terminong “kasaysayan,” mao usab ang New World Translation. Walay duhaduha nga maingon nga ang mga tawo karon interesado sa tukmang talaan sa kasaysayan, matuod usab kana sukad sa sinugdan.
Tungod sa maong mga hinungdan, si Vitringa ug uban sukad pa nagsabot sa matag paggamit sa toh·le·dhohthʹ diha sa Genesis nga nagatumong sa naglungtad nang sinulat nga dokumento sa kasaysayan nga napanag-iya na ni Moises ug iyang gisaligan alang sa kinabag-an sa impormasyon nga nahitala diha sa Genesis. Nagtuo sila nga ang mga tawong ginganlan nga may direktang koneksiyon sa maong ‘mga kasaysayan’ (si Adan, Noe, mga anak ni Noe, Sem, Tera, Ismael, Isaac, Esau, ug Jacob) mao kaha ang mga manunulat o unang mga nakabaton niadtong sinulat nga mga dokumento. Hinuon, kini dili gihapon makapatin-aw kon sa unsang paagi nabatonan ni Moises ang maong mga dokumento. Kini usab dili makapatin-aw kon nganong ang mga dokumento nga nakuha gikan sa mga tawo nga dili ilado ingong matinumanong mga magsisimba ni Jehova (sama kang Ismael ug Esau) mao ang tinubdan sa kadaghanan sa impormasyon nga gigamit. Bug-os posible nga ang pamulong “Kini mao ang kasaysayan ni” sa yano usa ka pasiunang pamulong nga sa kasayon nagsilbing tigbahin sa lainlaing mga seksiyon sa taas kinatibuk-ang kasaysayan. Itandi ang paggamit ni Mateo ug susamang pamulong sa pagpailaila sa iyang asoy sa Ebanghelyo.—Mateo 1:1.
Busa, walay tino nga konklusyon ang makab-ot kon bahin sa tinubdan nga gikan niana si Moises nagkuha sa impormasyon nga iyang gisulat. Inay kay pinaagi lang sa usa sa mga metodo nga gihisgotan, ang impormasyon mahimong nadawat pinaagi nianang tanan nga tutulo, ang pila pinaagig laktud nga pagpadayag, ang pila pinaagig binaba nga pagpasa, ang pila pinaagig sinulat nga mga talaan. Ang hinungdanon mao nga gigiyahan ni Jehova nga Diyos ang propetang si Moises mao nga siya misulat pinaagig balaang inspirasyon.—2 Pedro 1:21.
Ang materyal maoy usa ka inspiradong giya alang sa umaabot nga mga kaliwatan. Kana maoy pagabasahon ngadto sa katawhan sa subsob nga mga okasyon (Deuteronomio 31:10-12; 2 Hari 23:2, 3; Nehemias 8:2, 3, 18), ug ang mga hari sa Israel magkuhag mga instruksiyon gikan niana.—Deuteronomio 17:18, 19.