Pagpaniid sa Kalibotan

Ehersisyo ug Maayong Panglawas

Ang mga siyentipiko padayong nakakaplag ug mga kaayohan sa kasarangang ehersisyo. Ang American Health nga magasin mitaho ning bag-o pa bahin sa 30 ka tuig nga pagtuon nga gihimo sa 17,000 ka lalaki. Kadtong nakasunog ug kapin sa 1,000 ka kaloriya kada semana pinaagi sa ehersisyo mopadayag nga ang katunga sa gidaghanon sa wala mag-ehersisyo matakboyan ug kanser sa dakong tinai kon itandi sa nag-ehersisyo. Ang 19 ka tuig nga pagtuon sa kapin sa usa ka milyong mga lalaki sa Sweden nakakaplag nga kadtong naglingkod ug kapin sa katunga sa mga oras sa ilang pagtrabaho adunay 30-porsiento nga mas dakong posibilidad nga matakboyan ug kanser sa dakong tinai kay sa niadtong naglingkod nga kubos sa 20-porsiento lamang sa ilang mga oras sa pagtrabaho. Ang usa ka pagtuon sa Harvard University sa 5,400 ka babaye nakakaplag nga kadtong kasarangang nag-ehersisyo samtang nagtungha pa sa kolehiyo katunga lang sa gidaghanon ang walay kanser-sa-suso kay sa ilang dili kaayo aktibong mga kauban sa klase, kinsa, sa baylo, may 2.5 ka pilo ang may kanser sa sistema sa pagpanganak. May ebidensiya pa nga ang kasarangang pag-ehersisyo mopakusog sa sistema sa imyunidad, dugang nga makatabang sa pagpakig-away sa mga virus. Ang sobrang ehersisyo, hinunoa​—sama sa pagdagan sa maraton​—daw dunay lain nga epekto, nga temporaryong magpaluya sa imyunidad.

Usa ka Nagtubong Hampak

Ang usa sa mas lain nga mga epekto sa epidemya sa AIDS mao ang pag-uswag sa pagpamampam sa kabataan. Kana, sumala sa taho sa Associated Press sa Geneva, Switzerland, mao ang konklusyon sa bag-ong taho sa HK bahin sa tawhanong mga katungod. Ang awtor sa taho, nga propesor sa balaod nga si Vitit Muntarbhorn sa Thailand, nag-ingon nga ang gidaghanon sa mga bata nga nuybe o diyes anyos ang panuigon gipugos sa pagpamampam “nagauswag matag adlaw.” Mopatim-aw nga dugang ug dugang mga kustomer nagapangitag mga batang pampam, ilabina ug mga ulay, tungod kay sila nagtuo nga kini mopanalipod kanila batok sa AIDS. Sa kasukwahi, hinunoa, ang propesor miingon nga diha sa ubay-ubayng mga nasod sa Asia, daghang mga batang pampam dunay mga virus sa AIDS. Ang mga ginikanan nagpugos sa mga batang lalaki ug babaye ngadto niining mangil-ad nga negosyo apan ang mga batang babaye ang mas daghan.

“Mga Pari nga Seksuwal nga Nagaabuso ug mga Bata”

“Ang kaguliyang tungod sa iskandalo sa pag-abuso sa sekso sa bata nakaaghat sa Romano Katolikong Iglesya sa paghimog layog-abot nga imbestigasyon sa mga pari nga seksuwal nga nagaabuso ug mga bata​—ang mga kritiko sa panghitabo nag-ingon nga ang herarkiya sa simbahan dugay na nga nagpakabuta-bungol,” nagtaho ang The Herald-News sa Joliet, Illinois, T.B.A. “Sa nuybe ka bulang miagi, pito ka pari sa Chicago ang gitangtang gikan sa mga parokya ug usa ang gidemanda tungod sa mga reklamo sa pag-abuso sa sekso sa mga bata.” Ang tulo-ka-membrong komisyon gitudlo ni kardinal Joseph Bernardin aron mohukom kon unsaon sa pag-atiman sa problema nga, sumala sa tigpamaba sa iglesya, “mas lalom kay sa gihunahuna ni bisan kinsa” ug kana ginabanabana nga malangkit ang gatosan ka pari sa tibuok nasod. Ang mga paningkamot ginahimo na karon sa pagtangtang sa sad-ang mga pari, nga sa miagi gibalhin ngadto sa nagkalainlaing mga parokya. Ang uban, hinunoa, nagduhaduha pa. “Dili pa nila matugkad ang sikolohikal nga giladmon sa kadaot sa dihang ang mga tawo ginadaot sa usa kinsa nagahawas sa iglesya, nga atong gituohang maoy nag-umol sa atong mga sukdanan, sa moral ug sa mga prinsipyo,” miingon ang inahan sa usa ka giabusohang bata.

Giatake sa Tsina ang Negosyo sa Droga

Ang China Today nagtaho nga ang gobyernong Intsik nagpakanaog ug istriktong balaod sa negosyo sa droga sa dili pa dugayng katuigan. Bisag halos napapha na sa nasod ang problema niini sa ampiyon balik sa katuigang 1950, ang pagkaduol niini sa pipila sa labing-dagkong tigprodukto-ug-droga nga mga nasod sa kalibotan ang nakaingon sa pagtungha pag-usab sa negosyo sa droga. Sa miaging tulo ka tuig, kapin sa tunga sa milyong mga pagdakop ang nahitabo sa Tsina tungod sa mga sumbong sa droga. Sa 1990 lamang, ang mga ahensiya nga tigpatuman-sa-balaod sa Tsina nakabungkag ug mga 40 ka dakong mga kaso bahin sa negosyo sa droga, ang matag usa nalangkit sa kapin sa 9 kilos nga heroina. Kana maoy doble sa gidaghanon sa miaging tuig. Sa Oktubre 26, 1991, atubangan sa daghang tawo, 35 ka negosyante sa droga ang gisilotan sa kamatayon, ug 5,000 kilos sa nakompiskar nga mga droga ang gisunog.

Usa ka Biyahe Ngadto sa Usa ka Lain nga Planeta

Wala pay tawo ang nakabiyahe ngadto sa laing planeta; apan si Sergei Krikalev tingali mibati nga siya nakahimo na niana. Sa dihang siya gipalupad ngadto sa wanang, siya maoy usa ka kosmonot sa Unyon Sobyet, gikan sa Leningrad. Sa panahong siya mibalik, wala nay Unyon Sobyet ug ang Leningrad nahimo na nga St. Petersburg. Si Krikalev gitudlo sa pagpabilin didto sa Mir nga estasyon sa wanang sulod lamang sa unom ka bulan, apan tungod sa pinansiyal ug politikal nga kapit-osan sa taliwala sa tanang kagubot sa ubos sa yuta nga iyang natawhan, miresulta kini nga siya nagpabiling naglupad sa wanang sulod sa 313 ka adlaw.

Mamumunong mga Kard

Dugay nang gihimong kalingawan sa kabataan sa Tinipong Bansa ang pagkolektag mga kard sa besbol, nga may mga letrato ug mga estadistika sa ilang paboritong mga magdudula. Apan may bag-ong matang sa kard mitungha ning bag-o pa. Kini nga mga kard naghulagway, dili sa mga magdudula, kondili sa iladong mga kriminal​—mga buang, manlulugos, mga mamumuno, kanibal, ug mga tawong mapukaw ang gana sa sekso diha sa patay. Sa pikas nga bahin sa letrato sa mamumuno, ang matag kard naghulagway sa ngilngig nga mga detalye sa krimen nga nahimo. Sumala sa usa ka editoryal diha sa Daily News sa New York, ang gipatigayong mga kard nga mamumuno maoy popular kaayo diha sa mga tindahag kendi ug sa mga basahong komiks. Sa dayag, ang mga pumapalit kadaghanan maoy mga bata.

Mini nga mga Milagro

Usa ka doktor sa Inglaterra migugol ug mga 20 ka tuig sa pagsusi sa gipangangkon nga mga milagrong nahimo sa karismatik ug sa ebanghelikal nga mga simbahan nianang nasora. Ang iyang konklusyon, sumala sa Daily Telegraph sa London: “Ang mga taho sa karismatik bahin sa milagrosong pagpang-ayo wala suportahi bisag usa ka tipik nga medikal nga ebidensiya.” Atubangan sa sinodo sa Anglikanong Simbahan, si Dr. Peter May mihubit sa iyang balikbalik nga pagsulay sa daghang katuigan aron makakuhag katin-awan gikan sa “mga tigpang-ayo” alang sa nagkadaiyang mga milagro nga giangkon nilang nahimo. “Kasagaran,” siya miingon, “dili gayod kini matuod, ug ang mga milagro nga gipakita dili gayod sumala sa pagpakadayag niana sa sinugdan.” Iyang gisaway ang mga magasin ug mga video nga nakaganansiya gikan sa paghubit sa mga milagro nga sa dayag wala gayod mahitabo. Sumala sa Telegraph, gitandi ni Dr. May ang iyang mga kaplag uban sa iyang mga kauban. “Walay usa kanila,” siya miingon, “ang nakadokumento ug usa ka kaso nga sama sa mga milagro ni Kristo.”

Gutom sa Aprika

Ang gutom ug sibil nga gubat nakapugos sa tinagpulo ka libong mga Somalianhon ug Etiopianhon sa pagbiya sa ilang yutang-natawhan ug nangitag pagkaon ug kapuy-an diha sa mga kampo sa kagiw sa Kenya. Sumala sa usa ka opisyal sa HK, nga gikutlo sa The Star sa Habagatang Aprika, “ang kadaghanan kuyapan sa pag-abot, nga nakalakaw ug mga 600 kilometros nga nagdalag diyutay lamang nga pagkaon o tubig. Makaluluoy kaayo ang ilang kahimtang, ang uban panit ug bukog na lang ug daghan may mga samad sa bala.” Diha sa usa ka nagdasok nga kampo, dunay aberids nga 15 ka tawo ang mamatay kada adlaw. Ang kadaghanan kanila maoy babaye ug mga bata. Kasamtangan, sa habagatan sa Zimbabwe, ang hulaw maoy nakaingon sa pag-uswag sa pagpangawat ug pagkaon, mitaho ang Sunday Times sa Harare, Zimbabwe. Ang ubang mga kawatan nawad-an na gayod ug paglaom nga manghiwa na lamang sila ug mga piraso sa unod sa buhing mga baka, biyaan ang mga hayop nga mag-antos hangtod nga sila sa kaluoy patyon na lamang sa ilang mga tag-iya.

May Tensiyon nga mga Kriminal

Sulod sa 30 ka tuig, si Propesor Francesco Aragona sa Institute of Legal Medicine of Messina University, sa Sicily, nakaawtopsiya ug mga membro sa mafia. “Sumala pa sa propesor, luyo sa hambogiro ug masaligon-sa-kaugalingong panagway, ang mafioso adunay grabeng mga sakit sa panglawas: Ang iyang gubot adlaw-adlaw nga kinabuhi nakaapektar sa iyang kasingkasing, utok, adrenal glands, ug bisan sa mga itlog o sa mga matris, depende sa sekso, sa talagsaong paagi,” miingon ang Superinteressante nga magasin sa Brazil. “Nakita ko ang grabe nga mga sakit sa kasingkasing diha sa batan-ong mga lalaki tali sa 18 ug 20 anyos, . . . nga samag sila nabuhi na sa mga dekada nga taas ug presyon sa dugo, tungod sa tensiyon,” ang magasin mikutlo kang Dr. Aragona nga miingon. Siya midugang: “Kon sila wala pa mapatay, sila mamatay sa sakit sa kasingkasing sa dili madugay,” ug “kami makaingon, kon bahin sa panglawas, nga ang krimen wala gayoy ikahatag nga kaayohan.”

Demonismo sa Roma

Si Gabriele Amorth miangkon nga siya nakiglabot ug 12,000 ka mga kaso sa nasudlag demonyo diha sa siyudad sa Roma lamang sukad sa iyang pagkatudlo ingong Katolikong tigpaggawas ug demonyo sa 1986. “Nganong daghan man kaayo?” nangutana ang magsusulat diha sa mantalaang Il Tempo sa Italya. “Ang tanang tradisyonal nga Katolikong mga nasod,” ang pari miingon, “nalusbog diha sa dagat nga giyawaan. Ang mga pag-atake sa Demonyo dili na gayod masanta.” Si Amorth dunay masakit nga mga pulong alang sa Roma: “Ang siyudad sa papa mao ang labing napuy-ag demonyo nga dapit sa kalibotan. Kapin sa usa ka gatos ka satanikong mga kulto ang nagalihok didto . . . Ang tanan angay masayod nga daghang kabataan ang nangawala sa Roma ug gigamit sa satanikong mga seremonyas.”

Nagadasig ug Gastoso nga mga Kasal

Niining malisod nga mga panahon sa ekonomiya, ang kantidad sa mga kasal sa Tinipong Bansa dugang ug dugang nakahatag ug kabug-at. Sumala sa usa ka banabana ang kasarangang pormal nga kasal didto karon mokantidad ug $16,000. Ang kasarangang mga boda sa kasal mokantidad ug mga $800, bisan pa ang kadaghanan, sumala sa The Wall Street Journal, mokantidad ug kapin sa $2,000. Ang gipasiugda lamang sa daghang magasin sa nasod mao ang mga pangasaw-onon ug ang ilang mga plano sa kasal, ug ang mga basahon ning bag-o pa gisaway tungod sa pagpaluyo sa industriya sa kasal ug nagadasig sa dakong galastohan. Pananglitan, ang mga magasin sa katibuk-an nagdili sa bisan unsang anunsiyo alang sa mga boda sa kasal nga paabangan sa kahadlok nga masuko ang ilang kinadak-ang mga tigpaanunsiyo, ang industriya nga tigbaligyag binuok nga boda sa kasal​—diin, daw alang niini, dili maayo ang ideya nga mag-abang ang mga pangasaw-onon ug mga boda sa kasal imbes mopalit niini.