Ang Nabagtik nga Lawas nga Gikan sa Kayelohan
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ITALYA
Sa unang kalit nga paglantaw mora kinig esena sa usa ka krimen. Usa ka mikaging nga minatay naghigda nga nag-ubo, nga ang katunga sa lawas naputos sa yelo. Usa ka wala-tuyoang kamatayon? Usa ka pagpatay ingong panimalos? O lain lamang tigkatkat-ug-bukid nga biktima? Sa bisan unsang kaso, unsay iyang gibuhat didto sa kahilom sa Tirolean Alps nga 3,200 metros ibabaw sa patag sa dagat? Kinsa ba siya? Ug sa unsang paagi siya namatay?
ANG “Iceman,” sumala sa gingalan dayon kaniya, o Homo tyrolensis, sumala sa pagtawag kaniya sa mga siyentipiko, sulagmang nakaplagan niadtong Septiyembre 1991 sa usa ka Alemang magtiayon nga nagbaktas sa Bukid Similaun (sa Ötztaler Alps), sa Austria-Italya nga utlanan. Ang linain tuman ka init nga ting-adlaw niadtong tuiga nakatunaw sa kadaghanan sa niyebe, nga nagpadayag sa lawas nga nagpabilin untang tinago—sulod sa ambut hangtod kanus-a? Human masulbad sa mga imbestigador ang gamayng kawalay-kapihoan sa sinugdan bahin sa kaplag, binagis nga gitigbastigbas ang lawas aron makagawas sa yelo, nga nakaagom ug kadaot panahon sa pagbunlot. Hinuon, sa wala madugay natin-aw nga kadto dili ordinaryong minatay. Duol sa lawas nahimutang ang ubay-ubayng butang nga lahi kaayo niadtong kasagarang gigamit sa modernong mga tigbaktas nga mangahas sa maong mga kahabogon.
Naamgohan sa pipila nga ang minatay karaan na kaayo. Human sa unang mga pagsusi, si Konrad Spindler, sa Innsbruck University, Austria, mihimog katingad-anang pahayag—nga ang nabagtik nga lawas nga nakaplagan sa Bukid Similaun maoy pipila na ka libo ka tuig! Ang dugang pag-analisar ug panukiduki diha sa dapit mitultol sa mga eskolar sa paghinapos nga ang minatay nga ilang gisusi “sa pagkakaron mao ang labing karaang tawo nga nakaplagan sukad nga wala mabungkag.” (Time, Oktubre 26, 1992) Ang mga arkeologo nagtuo nga ang Iceman, nga gianggaag Ötzi (gikan sa Ötztal, ang Alemang ngalan sa usa ka walog sa duol), namatay sa mga 3000 W.K.P.
Sa dihang naila ang kahinungdanon sa kaplag, ang mga arkeologo mibalik sa daghang beses ngadto sa Bukid Similaun aron mangitag ubang karaang mga butang nga mapuslanon sa pagsulay pagsabot kon unsay nahitabo sa maong tawo nianang tanang kasiglohan kanhi. Unsay ilang nadiskobrehan? Nganong may hilabihang kaikag sa usa ka nabagtik nga lawas nga nalubong sa yelo? May nabutyag ba sa misteryo bahin kaniya?
[Hulagway sa panid 3]
Ötzi, ang Iceman
[Credit Line]
Letrato: Archiv Österreichischer Alpenverein/Innsbruck, S.N.S. Pressebild GmbH