Unsay Imong Mahimo Bahin sa Bahong Gininhawa?

Gikaingon nga usa kini sa labing komong mga reklamo sa kalibotan, nga nagpaantos sa kapig 80 porsiento sa mga tawong hamtong sa lainlaing mga okasyon. Makapahinabo kinig kaulawan, pagbati sa kapakyasan, ug kaguol.

TALIWALA sa medikal nga mga propesyonal, kini kaylap nga nailhang halitosis, nga gikan sa Latin nga pulong nga halitus, nga nagkahulogang “gininhawa,” ug sa iglanggikit nga -osis, nga nagtumong sa usa ka dili-normal nga kondisyon. Kini gitawag usab sa pipila nga bahong baba. Apan kini sa yano nailhan sa kadaghanang tawo ingong bahong gininhawa!

Duna ka bay bahong gininhawa? Bisan pag tingali dili ka lisdan sa pag-ila sa bahong gininhawa diha sa ubang mga tawo, basin imposible nga imong himatikdan ang imoha. Usa ka magasin sa American Dental Association, ang JADA, misaysay nga kita lagmit maanad na sa atong kaugalingong bahong gininhawa ug nga bisan ang mga tawong “dunay sobra ka bahong gininhawa mahimong dili makaamgo sa personal sa suliran.” Busa, ang kadaghanan nato makaamgo lamang sa atong kaugalingong bahong gininhawa kon ang laing tawo magdala niana sa atong pagtagad. Pagkamakauulaw!

Dili makapahupay ang kamatuoran nga kini kaylap nga suliran. Ang bahong gininhawa sagad giisip nga makapaluod ug dili kahinangpan. Sa pipila ka kaso, makapahinabo gani kinig dakong kagul-anan. Si Dr. Mel Rosenberg, pangulo sa Laboratoryo sa Mikrobiolohiya sa Baba sa Tel Aviv University sa Israel misaysay: “Ang bahong baba, kon tinuod man o hinanduraw, mahimong motultol sa pagpalayo sa mga tawo, mga palakaw sa diborsiyo, ug bisan sa plano nga maghikog.”

Unsa nay Nahibaloan Bahin sa Bahong Gininhawa?

Dugay nang giila sa mga propesyonal labot sa panglawas nga ang bahong gininhawa lagmit nga usa ka timailhan sa pagkamasakiton. Tungod niana, sukad sa karaang kapanahonan ang mga doktor nagtuon sa mga baho sa baba sa tawo.

Mga duha ka gatos ka tuig kanhi, ang iladong Pranses nga kemikong si Antoine-Laurent Lavoisier miimbentog usa ka tigsusi sa gininhawa aron tun-an ang mga sangkap sa gininhawa sa tawo. Sukad niadto, ang mga siyentipiko nakagamag mas maayong mga modelo. Karong adlawa, ang mga laboratoryo sa Canada, Hapon, Israel, ug Netherlands nagagamit sa halimeter, nga mosukod sa daotang mga baho sa baba. Sa New Zealand, ang mga siyentipiko nakagamag mopatubo-sa-tagiti nga mga estasyon, nga nailhan usab nga artipisyal nga mga baba. Kini nagkopya sa palibot diha sa kasagarang baba sa tawo, nga may laway, tagiti, bakterya, ug baho pang gininhawa.a

Sa tabang sa modernong teknolohiya, daghan ang nakat-onan sa mga siyentipiko bahin sa atong gininhawa. Pananglitan, sumala sa magasing Scientific American, “nailhan na karon sa mga tigdukiduki ang halos 400 ka daling-mawagtang nga mga organikong substansiya diha sa kasagarang gininhawa sa tawo.” Hinuon, dili tanan niining mga substansiyaha makapatunghag daotang mga baho. Ang pangunang mga hinungdan sa bahong gininhawa mao ang hydrogen sulfide ug methyl mercaptan. Giingong ang maong mga gas maghatag sa atong gininhawa sa bahong susama sa baho sa kagwang.

Makaplagan diha sa baba sa tawo ang kapig 300 ka espesye sa bakterya. Ang Tufts University Diet & Nutrition Letter nag-ingon: “Kay ngiob, igang, ug umogon, ang baba nag-una isip hingpit nga palibot aron molambo ang bakterya nga makapabaho.” Apan upat lang ka espesye ang pangunang responsable sa bahong gininhawa. Kini nagpuyo diha sa imong baba, apan lagmit kaayong wala nimo hiilhi ang mga ngalan niini. Kini sila mao ang Veillonella alcalescens, Fusobacterium nucleatum, Bacteroides melaninogenicus, ug Klebsiella pneumoniae. Kini maningaon sa mga tipik sa pagkaon, patayng mga selula, ug ubang materya diha sa baba. Kining kalihokan sa bakterya sa baylo mopatunghag bahong mga gas. Ang proseso maoy kaamgid sa kon unsay mahitabo inigkadugta sa basura. Sa tukma, ang magasin bahin sa ngipon nga J Periodontol nagsaysay: “Sa kinabag-ang mga kaso, ang halitosis naggikan sa baba mismo, ingong resulta sa microbial putrefaction [pagkadugta sa organikong materya].” Kon dili mapugngan, kining maong proseso mahimong mosangpot sa kadaot sa ngipon ug sakit sa lagos.

“Maayong Buntag! Komosta ang Imong Gininhawa?”

Ang maong paagi sa pagkadugta diha sa baba mokusog panahon sa pagkatulog. Ngano? Sa maadlaw, ang baba kanunayng mahugasan sa tugob-oksiheno ug may-pagkaasidog diyutay nga laway, nga mag-anod sa bakterya. Bisan pa niana, ang inoras nga paggamag laway makunhoran ngadto sa mga 1/50 sa kasagarang gikusgon panahon sa pagkatulog. Sumala sa pagpahayag niini sa usa ka magasin, ang ugang baba “mahimong usa ka lim-aw sa kapig 1,600 ka bilyong bakterya,” nga magmugna sa ilado kaayong “gininhawa sa buntag” uban sa duyog niining dili-maayong panlami.

Ang mikunhod nga agos sa laway mabikil usab sa kapit-osan samtang ikaw nagmata. Pananglitan, ang nerbiyosong mamumulong sa publiko tingali maughan ug baba samtang magapakigpulong ug ingong resulta makabaton ug grabeng bahong gininhawa. Ang pagkauga sa baba maoy daotang epekto usab o simtoma sa ubay-ubayng sakit.

Apan ang bahong gininhawa dili sa tanang panahon resulta sa kalihokan sa bakterya diha sa baba. Sa pagkamatuod, ang bahong baba sagad maoy usa ka simtoma sa nagkadaiyang mga kabilinggan ug mga sakit. (Tan-awa ang kahon sa panid 22.) Tungod niini, sa mga kaso sa dili-ikapatin-aw nga makanunayong bahong gininhawa, labing maayo nga mokonsultag doktor.

Ang bahong gininhawa mahimong naggikan usab sa tungol. Bisan pa, nga supak sa pagtuo sa kadaghanan, kini talagsa rang mahitabo. Mas subsob, ang pila ka daotang baho makaabot sa imong baba gikan sa mga baga. Sa unsang paagi? Human mahilis ang pipila ka pagkaon, sama sa ahos o sibuyas, mosulod kini sa sapasapa sa dugo ug madala ngadto sa mga baga. Unya ang kaubang mga baho mohungaw agi sa agianan sa gininhawa ngadto ug gawas sa imong baba ug ilong. Sumala sa magasing Health, “gipadayag sa mga pagtuon nga manimahog ahos ang gininhawa sa mga tawo bisan pag ang mga lusok sa ahos inusnos lamang sa lapalapa sa ilang mga tiil o lamyon nga dili usapon.”

Ang pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon magbutang usab sa baho sa alkohol diha sa imong dugo ug mga baga. Inigkahitabo niini, halos wala ka nay mahimo sa pagtul-id sa situwasyon gawas sa paghulat. Ang pila ka baho sa pagkaon magpabilin sa imong lawas hangtod sa 72 ka oras.

Kon Unsaon Pagsanta ang Bahong Gininhawa

Ang bahong gininhawa dili masumpo pinaagi lamang sa pag-usap ug samag-kendi nga tigpahumot sa gininhawa. Hinumdomi nga ang bahong gininhawa sagad maoy resulta sa kalihokan sa bakterya diha sa baba. Kinahanglang kanunay nga hinumdoman sa usa nga ang gagmayng mga tipik sa pagkaon nga magpabilin sa baba magtaganag kombira alang sa minilyong bakterya. Busa, usa ka mahinungdanong paagi sa pagsumpo sa bahong gininhawa mao ang paglimpiyo kanunay sa imong baba, sa ingon makunhoran ang gidaghanon sa bakterya niini. Kini mahimo pinaagi sa regular nga pagkuha sa mga tipik sa pagkaon ug tagiti gikan sa imong ngipon. Sa unsang paagi? Ang pagsepilyo sa imong ngipon human sa mga pagpangaon ug sa oras sa pagkatulog mahinungdanon. Apan ang pagsepilyo usa lamang sa mga lakang.

Adunay mga bahin sa ngipon nga dili maabot sa sepilyo. Busa ang paggamit ug dental floss sa ngipon labing menos kas-a sa usa ka adlaw maoy bililhon. Gisugyot usab sa mga eksperto ang hinay nga pagsepilyo sa imong dila, nga maoy kinaham nga tagoanan ug sanayanan sa bakterya. Ang pinanahong mga pagsusi ug pagkuha sa tagiti gikan sa ngipon pinaagi sa usa ka dentista kinahanglanon usab. Ang paglaktaw sa bisan hain sa maong mga lakang mahimong mosangpot sa bahong gininhawa ug, sa nahaigong panahon, sa grabeng mga sakit sa ngipon ug lagos.

Adunay pipila ka temporaryong mga lakang nga mahimo usab sa pagpalab-as sa imong gininhawa. Inom ug tubig, pag-usap ug walay-asukar nga gam​—buhata ang bisan unsa nga magpakusog sa agos sa laway. Hinumdomi nga ang laway nagsilbing kinaiyanhong panghugas sa baba nga mag-anod sa bakterya ug magmugnag dili-maabiabihong palibot alang kanila.

Ang komersiyal nga mga panghugas sa baba makatabang, apan gipakita sa bag-ohayng mga pagtuon nga dili ka bug-os makasalig niana sa dihang makigbisog batok sa bahong gininhawa. Sa pagkamatuod, ang kanunayng paglimugmog sa may-alkohol nga mga panghugas sa baba makapauga sa baba. Ang pipila sa labing epektibong mga produktong mohugas sa baba nga mabatonan sa pumapalit magkunhod ug 28 porsiento lamang sa tagiti. Busa human sa maayong paglimugmog nga gigamit ang imong kinaham nga panghugas sa baba, mahimong anaa gihapon sa imong baba ang kapig 70 porsiento sa orihinal nga gidaghanon sa bakterya. Ang magasing Consumer Reports misaysay nga sa usa ka serye sa mga eksperimento, “ang bahong gininhawa kasagarang nahibalik tali sa 10 ka minutos ug usa ka oras human sa paglimugmog” nga gigamit ang usa ka panghugas sa baba. Bisan ang mas epektibong mga panghugas sa baba, nga mapalit sa daghang nasod kon duna lamay reseta, mokunhod ug 55 porsiento lamang sa tagiti. Sa pila ka oras, ang bakterya mahibalik sa ilang unang mga gidaghanon.

Tin-aw, kon bahin sa pagsumpo sa bahong gininhawa, ang dili-matinagdanong tinamdan kinahanglang likayan. Hinunoa, isipa ang imong baba ug ngipon ingong bililhong mga hiraminta nga nagkinahanglag kanunayng pagmentenar. Ang kasaligang mga karpentero ug mga mekaniko manalipod sa ilang mga hiraminta batok sa taya, pagkagasgas, ug ubang kadaot pinaagi sa pagsunod ug tinong mga paagi sa pagmentenar sa pagkahuman sa matag trabaho. Ang imong ngipon ug baba mas bililhon kay sa bisan unsang ginamag-tawo nga mga hiraminta. Busa ihatag niini ang pagmentenar ug pag-atiman nga takos niini. Pinaagi sa pagbuhat niini, mamenosan nimo ang bahong gininhawa, uban sa duyog nga pagbati sa kapakyasan ug kaulawan niini. Labi pang hinungdanon, ang imong baba mahimong mas hinlo ug mas himsog.

[Footnote]

[Kahon sa panid 22]

Unsa ang mga Hinungdan sa Bahong Gininhawa?

Ang mosunod nahiapil sa daghang mga kabilinggan, mga sakit, ug mga batasan nga makapahinabog bahong gininhawa:

Brongkitis

Balikbalik nga gastritis

Dayabetes

Pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon

Pagkauga sa baba

Pagkadunay nana sa usa ka lungag sa lawas

Eructations (mga pagtug-ab)

Sakit sa lagos

Hiatal nga erniya

Pagkadaot sa rinyon

Sakit sa atay

Regla

Luas

Paggawas sa gulang nang binhi sa babaye

Dili maayong paghinlo sa baba

Paghubag sa sinus

Pagtabako

Pipila ka matang sa kanser

Pipila ka matang sa tambal

Pagkadaot sa ngipon

Tesis

Mga samad gumikan sa operasyon sa ngipon

[Kahon sa panid 24]

Ang Imong Dila Nagkinahanglan Usab sa Pagtagad

Adto sa labing duol nga espeho, ug tan-awag maayo ang imong dila. Naputos ba kinig di-maihap nga gagmayng mga likiliki? Normal kini. Apan ang maong mga likiliki sa ibabaw sa imong dila makataganag puy-anan sa minilyong bakterya. Kon dili matugaw, ang bakterya makamugnag malungtarong suliran sa bahong gininhawa ug ubang dili-maayong mga kabilinggan sa lawas. Bisan pa niana, ang mga tawo sagad mahikalimot sa dila sa dihang magahinlo sa baba.

Ang mga dentista nagsugyot sa regular nga pagsepilyo sa ibabaw sa dila pinaagig humok-ug-balokag nga sepilyo ingong usa ka sulbad sa bahong gininhawa. Ang pila ka eksperto nagsugyot nga gamiton ang usa ka tigkagis sa dila. Sa India, gigamit sa mga tawo ang tigkagis sa dila sa daghang kaliwatan ingong usa ka paagi sa pagwagtang sa bahong gininhawa. Sa katuigan kanhi kini ginama sa metal, apan karong adlawa mas kasagaran ang plastik nga tigkagis. Sa pila ka dapit, kinahanglang mokonsulta ka sa imong dentista aron makabaton ug usa ka tigkagis.

[Mga hulagway sa panid 23]

Ang maayong paghinlo sa baba naglakip sa paggamit ug dental floss ingon man pagsepilyo sa ngipon ug sa dila

[Picture Credit Line on page 21]

Life