Aron Makapakigsulti sa Akong Anak, Ako Nagtuon ug Laing Pinulongan
ANG pagkahimugso sa among anak, si Spencer, niadtong Agosto 1982 mao ang usa sa labing malipayong mga gutlo sa among kinabuhi. Usa siya ka himsog nga bata! Nagplano kami sa akong bana nga maghulat ug lima ka tuig una pa kami manganak. Samtang nanglabay ang mga bulan human sa iyang pagkahimugso, pagkamakapalipay ang pagsud-ong kaniya nga nagtubo! Ang rutina sa binulang pagpatan-aw sa opisina sa doktor kanunayng maayo. Nagpasalamat ako kang Jehova sa maong kahibulongang panalangin.
Sa nagsiyam na ka bulan si Spencer, hinunoa, misugod ako sa pagduda nga adunay butang di-maayo. Wala siya magasanong sa mga tingog o pipila ka kasikas. Aron masusi ang iyang pandungog, mopahiluna ako nga dili niya makita ug dayon akong pingkion ang mga kalaha o ubang mga butang. Usahay molingi siya, apan dili gayod makanunayon. Sa iyang ikasiyam ka bulan nga pagpatan-aw, akong gihisgotan ang akong mga kabalaka sa iyang doktor, apan gipasaligan niya ako nga maayo ang akong anak ug walay angayng ikabalaka. Hinunoa, samtang nanglabay ang mga bulan, wala gihapon siya mosanong o molitok.
Sa iyang ikausa ka tuig nga pagpatan-aw, gipahayag ko na usab ang akong mga kabalaka sa doktor. Sa makausa pa, wala siyay nakaplagang di-maayo, apan iya kaming gipaadto sa audiolohista. Gidala nako didto si Spencer aron susihon, apan wala magkatakdo ang mga resulta. Mibalik ako sa ikaduha ug sa ikatulong higayon, aron lamang ingnon nga wala gihapon magkatakdo ang mga resulta. Mibati ang doktor nga samtang magtubo si Spencer, makab-ot ra niya ang maayong mga resulta sa pagsusi. Kritikal ang unang tulo ka tuig sa kinabuhi sa bata sa kaugmaran sa pinulongan. Misamot ang akong kabalaka. Padayon akong nagpangutana sa audiolohista bahin sa pagsusi nga makataganag panapos nga mga resulta. Sa kataposan, iya akong gisultihan maylabot sa auditory brain-stem nga pagsusi nga mabatonan sa Massachusetts Eye and Ear Infirmary.
Nahugno Ko
Sa misunod nga semana miadto kami sa ospital sa Boston. Nag-ampo ako kang Jehova nga hatagan akog kusog aron masagubang ang mga resulta, bisan unsa pa kadto. Sa akong kasingkasing gibati nakong di-kaayo makadungog si Spencer ug hearing aid lamang ang gikinahanglan. Pagkasayop ko diay! Pagkatapos sa pagsusi, gipatawag kami sa teknisyan sa iyang opisina. Ang mga resulta maoy tino: Si Spencer adunay grabeng sensory-neural nga pagkawala sa pandungog. Sa nangutana ako kon unsa gayoy ipasabot niana, siya misaysay nga ang akong anak dili makadungog ug sulti ug kasagarang uban pang tingog. Dili kadto mao ang akong gidahom nga madungog; nahugno ko.
Dihadiha, ako nahibulong, ‘Sa unsang paagi kini nahitabo? Unsa man kahay nakaingon niini?’ Akong gihunahuna pagbalik ang akong pagsabak ug pagpanganak. Maayo man ang tanan. Wala sukad maimpeksiyon sa dalunggan si Spencer o gisip-og grabe. Wala ko kasabot sa akong gibati! Unsa may akong buhaton karon? Mitelepono ako sa akong pamilya ug pipila ka higala ug gitug-anan sila sa mga resulta sa pagsusi. Usa ka Saksing amiga midasig kanako nga isipon kining usa ka hagit; ako lamang tudloan si Spencer sa lahi nga paagi. Mapasalamaton ako kang Jehova sa gikinahanglang kalig-on.
Unsa May Labing Maayo Alang Kang Spencer?
Wala koy nasayran bahin sa pag-atiman sa batang bungol o unsay kahimtang sa bungol. Unsaon man nako pag-atiman ang akong anak ug pagpakigsulti pag-ayo kaniya? Pagkadaghang hunahuna ug kabalaka ang misanib sa akong galamhan.
Sa pagkasunod semana mibalik kami sa ospital, ug gihisgotan sa teknisyan ang among mga kapilian. Iyang gisaysay nga ang usa ka paagi, ang binabang paagi, nagpunting sa pag-ugmad sa panglitok ug sa mga katakos sa pagbasa sa ngabil. Ang laing paagi mao ang paggamit ug senyas nga pinulongan, nga maoy pinulongan sa mga bungol. Adunay programa sa pagtudlo ug senyas nga pinulongan ug sa ulahi ipuno sa pagbasa sa ngabil ug mga katakos sa pagsulti. Ang teknisyan mirekomendar usab sa paggamit ug mga hearing aid aron pakusgon ang gamayng pangdungog sa akong anak. Miduaw dayon kami sa lokal nga audiolohista, nga mitaod sa mga ear mold ug hearing aid kang Spencer. Panahon sa among duaw ang audiolohista misugyot nga maayo kaayong kandidato si Spencer sa binaba nga paagi.
Unsa man gayoy labing maayo kang Spencer? Akong gihunahuna kon unsa ang tinuod nga bililhon. Buot ni Jehova nga makigsulti kita sa atong mga anak; hinungdanon kini kon buot nato ang malamposong pamilyahanong kinabuhi. Mahimo namo ang binaba nga paagi ug segurohon ang pag-ugmad sa pagsulti ug mga katakos sa pagbasa sa ngabil. Posible nga maugmad ni Spencer ang iyang mga katakos sa paglitok ngadto sa punto nga siya masabtan sa uban. Apan dili kana makat-onan sa daghang katuigan! Unsa may among himoon karon? Nakahukom kaming gamiton ang senyas nga pinulongan.
Sa misunod nga bulan si Spencer gipalista sa gitawag kaniadtong bug-os nga programa sa komunikasyon. Ako ug si Spencer nagtuon sa pangunang mga paagi sa senyas nga pinulongan, ug si Spencer gitudloan usab sa gilitok nga Iningles ug pagbasa sa ngabil. Gipakita kanako kon unsaon nako pagtudlo ang akong anak. Milabay ang mga bulan, ug si Spencer miuswag pag-ayo. Duna gihapoy mga gutlo, hinunoa, nga mobati akog tumang kalisod. Maluya ako kon akong mamatikdan ang ubang mga bata nga moingog “Mama” o makakat-on sa pag-ingon ug “Jehova.” Apan unya ako mahibulong, ‘Nganong mobati man akog ingon niini? Ang akong anak malipayon ug himsog.’ Miampo ako kang Jehova nga tabangan ako nga pabilhan ang pribilehiyo nga nakabaton ug maayong bata.
Sa nagduha na ka tuig si Spencer, naghikay kami sa pagtambong sa kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova diin ang programa hubaron sa American Sign Language (ASL). Akong gibubo ang akong mga pagbati sa kahiubos uban sa magtiayon nga nag-atiman sa bungol nga mga Saksi sa daghang katuigan. Ila akong gisultihan sa binulang ASL nga mga tigom sa mga Saksi ni Jehova sa Massachusetts ug gidasig ako nga moadto.
Akong gisunod ang ilang tambag, ug kami ni Spencer misugod sa pagtambong. Didto kami nakahigayon sa pagpakigtagbo ug pagpakigharong sa hamtong nga mga bungol. Sa among Ingles nga kongregasyon, makabenepisyo lamag diyutay si Spencer gikan sa mga tigom. Dili siya mobiya sa akong kiliran, kay ako ra may bugtong niyang ikasulti. Ang iyang kahigawad panahon sa maong mga tigom miuswag samtang siya nagdako, ug ang iyang panggawi nadaot. Sa dihang mitambong kami sa mga tigom nga gidumala pinaagi sa senyas nga pinulongan, hinunoa, dili ingon niana ang kaso. Makapakigsulti siya nga libre sa matag usa nga dili na moadto sa iyang inahan ingon nga tighubad. Naugmad niya ang gikinahanglan kaayong mga relasyon uban sa katawhan sa kongregasyon. Kaming duha miuswag sa among paggamit sa senyas nga pinulongan, ug nakat-onan nako kon unsaon nga mahimong mas maayong magtutudlo sa among pagtuon sa Bibliya sa balay. Pagkakatingalahan niadto! Karon, sa unang higayon, uban ako sa akong anak sa mga tigom ingon nga iyang MAMA lamang inay nga iyang tighubad!
Usa ka Dakong Kausaban Alang Kanako
Uban sa pag-uyon sa akong bana, sa tres anyos na si Spencer, gipalista nako siya sa programa sa bungol ug mga batang maglisod pagdungog, nga anaa sa publikong eskuylahan. Gitanyag ang ginurupong panagkatigom aron matudloan ang mga ginikanan, ug akong gipahimuslan kini nga kahigayonan aron makakat-on pa ug dugang. Sa usa ka tigom ang usa ka grupo nga gilangkoban sa bungol nga mga hamtong ug mga tin-edyer nakigsulti sa among grupo. Ang mga membro sa grupo misaysay nga gamay lamang o wala gayod silay pagpakigsulti sa ilang mga ginikanan o mga pamilya. Sa dihang nangutana akog ngano, mitubag sila nga ang ilang mga ginikanan wala makakat-on sa senyas nga pinulongan, busa wala gayod sila makapakigsulti sa ilang mga ginikanan bahin sa kinabuhi, ilang mga pagbati, o ilang mga interes. Daw mibati silang dili sila bahin sa ilang mga pamilya.
Dakong kausaban kadto alang kanako. Gihunahuna nako ang akong anak. Dili ako makaako nga magtubo siya ug mobiya sa balay nga wala gayoy relasyon uban sa iyang mga ginikanan. Labi pa akong determinado kay sukad masukad nga mopadayon sa pagpauswag sa akong mga katakos sa senyas nga pinulongan. Sa milabay ang panahon, labi pa nakong naamgohan nga ang desisyon sa paggamit ug senyas nga pinulongan mao ang labing maayo alang kanamo. Ang iyang pinulongan mipadayon sa pag-ugmad, ug among mahisgotan ang bisan unsang ulohan, sama sa, “Asa man kita buot moadto sa bakasyon?” o “Unsa may imong gustong trabaho kon modako ka na?” Akong naamgohan kon unsa ka dako ang nawala kanako kon misalig lamang ako sa paglitok alang sa komunikasyon.
Sa pag-edad ug singko, si Spencer gibutang sa regular nga mga klase sa tunghaan ipon sa mga batang makadungog ug sa maestra nga mahibalong mosenyas. Mipabilin siya niining programaha sulod sa tulo ka tuig. Wala niya magustohi ang eskuylahan, ug dili sayon ang paglantaw kaniya nga mag-antos sa maong dakong kalisod. Salamat na lamang, makapakigsulti ako kaniya samtang among sulayan ang lainlaing mga paagi sa pagbuntog sa iyang mga kapakyasan. Sa kataposan, hinunoa, ako nakahinapos nga kining programaha sa publikong tunghaan makadaot sa iyang pagtahod-sa-kaugalingon o sa iyang edukasyonal nga kaugmaran.
Niadtong 1989 ang akong kaminyoon natapos. Karon ako usa na ka nag-inusarang inahan nga may sayis-anyos nga anak kansang katakos sa senyas nga pinulongan nag-uswag pag-ayo. Bisan tuod ako makapakigsulti kaniya, nasayod akong kinahanglang ugmaron nako ang akong mga katakos sa ASL aron sa pagmentinar ug pagpalig-on sa komunikasyon tali kanamo.
Panahon sa Pagbalhin
Nagpakisusi akog daghang programa alang sa bungol nga kabataan sa daghang estado ug nakakaplag ug tunghaan sa Massachusetts diin gigamit ang ASL ug Ingles nga giisip ingong duhag-pinulongang paagi. Dugang pa, giingnan ako nga sa di-madugay aduna nay ASL nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa dapit sa Boston, ug usa ka higala misugyot nga mobalhin kami didto. Ingong nag-inusarang ginikanan, ang hunahuna sa pagbalhin gikan sa among balay ug pamilya ug mga higala sa banikang New Hampshire ngadto sa siyudad maoy lisod dawaton. Gikalipay usab ni Spencer ang pagpuyo sa banika. Apan, may duha ka butang nga angay nakong tagdon. Kinahanglang adto si Spencer sa tunghaan diin ang mga magtutudlo ug mga estudyante tanan libreng makapakigsulti sa senyas nga pinulongan, ug gibati nakong mas maayo nga adto sa kongregasyon uban sa bungol nga mga Saksi.
Kami mibalhin upat ka tuig kanhi, sa nuybe anyos si Spencer. Sa wala madugay, ang Sign Language Congregation sa Malden, Massachusetts, naporma, ug sukad niadto, miuswag pag-ayo si Spencer. Milambo pag-ayo ang iyang panggawi, ug malipay siyang maanaa sa mga tigom. Nakaplagan nakong makapalipay pag-ayo ang pagtan-aw kaniyang makigsulti ug makigsuod sa uban. Ang bungol nga mga igsoong lalaki ug babaye sa kongregasyon nahimong talagsaong sulondan sa akong anak, nga nagtabang kaniya sa pagkaamgo nga siya usab makakab-ot sa espirituwal nga mga tumong. Ug kini iyang nahimo. Nagahatag siya karon ug mga pakigpulong sa Tunghaan sa Teokratikanhong Ministeryo ug nag-alagad ingon nga di-bawtismadong magmamantala. Iya nang gipahayag ang iyang tinguha nga mabawtismohan.
Pagkamalipayon nako sa ministeryo, nga magtan-aw kaniyang nagapahayag sa iyang pagtuo ngadto sa uban pang bungol nga katawhan, sa senyas nga pinulongan! Milambo pag-ayo ang iyang pagtahod sa kaugalingon. Gisultihan ako ni Spencer kon unsay iyang pagbati sa kongregasyon. Siya miingon: “Angay kita dinhi. Ang mga igsoong lalaki ug babaye makapakigsulti kanako.” Dili na ako hangyoon sa akong anak nga mobiya dayon pagkahuman sa mga tigom. Karon kinahanglan na nako siyang ingnon nga panahon na aron mobiya sa Kingdom Hall!
Sa iyang tunghaan karon, si Spencer daling makapakigsulti sa ubang bungol nga mga bata. Ang iyang pagpakighisgot kanila mitabang kaniya sa pagsabot sa kalainan tali sa kalibotanong panglantaw sa kabataan ug sa panglantaw ni Jehova kanila. Si Spencer ug ako makakomunikar nga libre ug adunay suod nga relasyon, uyon sa mga prinsipyo sa Bibliya. Inig-abot niya sa balay sa mahapon, among tabangan paghimo ang iyang homwork. Duyog kaming moadto sa mga tigom ug sa balay-balay nga ministeryo. Apan, si Spencer nakamatikod nga dili tanang bata sa iyang tunghaan ang adunay suod nga relasyon uban sa ilang mga ginikanan.—Colosas 3:20, 21.
“Makahisgot Kita sa Bisan Unsang Butang”
Mga usa ka tuig kanhi, namatikdan nakong gitan-aw ako ni Spencer nga maorag aduna siyay buot isulti kanako. Gisukna ko siya kon aduna ba siyay gikinahanglan. “Wala,” siya mitubag. Gisukna nako siyag pipila ka pangutana kon unsa nay dagan sa tunghaan ug uban pa. Akong nasabot nga aduna siyay buot isulti kanako. Dayon, atol sa among pagtuon sa Bantayanang Torre, siya miingon, “Nasayod ka ba nga pipila ka ginikanan sa mga estudyante sa akong tunghaan dili mahibalo ug senyas nga pinulongan?” Mitan-aw ako kaniyang natingala. “Seryoso ako,” matod niya. “Adunay mga ginikanan nga dili makakomunikar sa ilang mga anak.” Misaysay siya nga pipila ka ginikanan miduaw sa tunghaan ug iyang nakita silang naningkamot pagsenyas ug nangumpas sa gusto nilang isulti, sa tinguhang makapakigsulti sa ilang mga anak. “Bulahan ako kaayo nga mahibalo ka ug senyas nga pinulongan. Magkasinabtanay kita. Dili ka lamang motudlo; makahisgot kita sa bisan unsang butang.”
Natandog gayod niini ang akong kasingkasing! Daghan kanato dili mopabili sa mga kahago sa atong mga ginikanan hangtod nga kita dako na. Apan ania, sa edad nga 12, ang akong anak misulti kanako sa iyang pagkamapasalamaton nga kami makapahimulos sa makahuloganong komunikasyon.
Usa sa akong mga tumong ingong inahan mao ang pagbaton ug maayong relasyon uban sa akong anak ug mahimong suod kaniya. Lagmit dili kini maingon niini kon wala pa ako magtuon ug senyas nga pinulongan. Ang akong dedikasyon kang Jehova nagdasig kanako nga tagdong seryoso ang akong mga responsabilidad ingon nga ginikanan; nakapasayon kini sa paghimog dagkong mga desisyon maylabot sa komunikasyon. Kaming duha nakapahimulos sa espirituwal ingong resulta niining mga desisyona. Pagkabililhon sa mga pulong sa Deuteronomio 6:7, diin ang mga ginikanan gisugo nga isulti ang mga sugo ni Jehova sa ilang mga anak ‘sa dihang magalingkod sila sa ilang balay ug sa magalakaw sila sa dalan ug sa magahigda sila ug sa dihang sila mobangon.’ Tinuod nga mapasalamaton ako kaayo nga si Spencer ug ako makakomunikar nga libre bahin sa “halangdong mga butang sa Diyos.” (Buhat 2:11)—Sumala sa giasoy ni Cindy Adams.
[Blurb sa panid 12]
‘Dili ako makaako nga magtubo siya nga wala gayoy relasyon uban sa iyang mga ginikanan’