“Ang Pagpatay sa Kinaiyahan”
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA IRLANDIA
ANG kadalo nagpameligro sa imong puy-anan. Gidaot niini ang natagong katakos sa yuta nga magtaganag pagkaon ug pasilongan nga gikinahanglan natong tanan aron mabuhi. Sa walay duhaduha nasayod ka na kon sa unsang paagi ang kadalo nagdaot sa yuta, apan aniay pipila ka pahinumdom.
Paghilo sa Planeta
Niadtong 1962, si Rachel Carson, diha sa iyang librong Silent Spring, nagpasidaan bahin sa paghilo sa planeta pinaagig mga kemikal nga igpapatay sa mga dangan ug sa makahilong sinalibay. Matod sa The Naked Savage: “Ang tawo naghugaw sa kalikopan niini ug naghugaw sa kaugalingong puy-anan, ang timailhan sa pagkapuo sa mga espisye.” Tungod sa kadalo ang tawo naghilo gihapon sa planeta. “Kay nagtinguha sa kinadak-ang ganansiya sa kinamub-ang panahon,” matod sa World Hunger: Twelve Myths, “ang dagkong mga magtatanom andam mogamit nga hingapin sa yuta, tubig, ug kemikal nga mga abuno nga walay paghunahuna nga ang maong hingaping paggamit magkankan sa yuta, maghurot sa tubig sa yuta, ug maghilo sa kalikopan.”
Inay manalipod sa bililhon kaayo nga bagang mga lasang sa kalibotan—nga hinungdanon kaayo aron molahutay ang yuta—gilaglag kini sa mga tawo nga mas kusog kay sukad masukad. “Ang himsog nga tropikanhong mga lasang,” matod sa mga magsusulat sa Far From Paradise—The Story of Man’s Impact on the Environment (1986), “mahimong hapit nang mawagtang sa kalim-an ka tuig kon ang katulin sa paggamit karon magpadayong walay kausaban.”
Ang way-konsensiyang mga mananagat naggamit sa dinamita ug sa kemikal nga mga hilo aron makakuhag mga isda palibot sa katakotan—nga gibatbat ingong “ang mga kinabuhi sa dagat nga katumbas sa tropikanhong mga lasang” tungod sa dagayang mga matang sa kinabuhi nga nagpuyo niini. Kining mapintasong mga paagi sa pangisda duyog sa dili-mahunahunaong kemikal nga polusyon “grabeng nagdaot” sa daghang buhing katakotan.—The Toronto Star.
“Kita ang Hinungdan sa Atong Kaugalingong Kasakitan”
Si Sir Shridath Ramphal, kinsa presidente sa IUCN-The World Conservation Union gikan sa 1991 hangtod 1993, nagbatbat niining matanga sa sayop nga pagdumala sa kahinguhaan sa yuta ingong “ang pagpatay sa kinaiyahan.” Unsa gayod ka grabe kini? Nga misitar ug usa ka pananglitan, si Ramphal misulat: “Kadaghanan sa mga suba sa India maoy abling mga kanal nga nagdalag wala-maproseso nga hugaw gikan sa kasiyudaran ug kabalangayan ngadto sa dagat.” Unsay iyang panghinapos? “Kita ang hinungdan sa atong kaugalingong kasakitan.”
Ang kadalo maoy nagpatigbabaw sa tawhanong kasaysayan sulod sa kasiglohan, apan midako ang kapeligrohan sa paglahutay sa planeta karong adlawa. Ngano? Tungod kay ang katakos karon sa tawo sa paglaglag labi pang dako. “Sa milabay lamang nga kalim-an ka tuig,” matod sa Far From Paradise, “nga aduna kitay kemikal ug mekanikal nga paagi sa paglaglag nga epektibo sa ubang mga matang sa kinabuhi sa atong planeta. . . . Ang Homo sapiens [Latin, tawong maalamon], sumala sa mapagawalon kaayong pagtawag sa tawo sa iyang kaugalingon, nakabatog halos absolutong gahom ug wala nay pagpugong.” Dili pa dugay, ang pangkalikopang organisasyong Greenpeace mipahayag ug grabeng paghukom, nga miingon: “Ang Modernong Tawo naghimo sa Paraiso [yuta] nga basurahan . . . ug karon nagtindog nga samag mananapong masuso . . . sa ngilit . . . sa epektibong paglaglag niining dalangpanan sa kinabuhi.”
Apan ang kadalo wala lamang magpameligro sa madugay pang mga palaaboton sa planeta. Gipameligro niini ang kalipay ug kasegurohan nimo ug sa imong pamilya. Nganong ikasulti man kini? Tagda ang sunod artikulo.