Ang Pagpangita sa Usa ka Walay-Suliran nga Paraiso
“ANG angay natong buhaton mao ang pagmugnag usa ka luwas ug tingali kinaraang estilo sa kinabuhi diin ang mga tawo may kahangawa sa usag usa,” misaysay ang usa ka magtiayon sa Britanya. Sila mihukom sa pagpangitag usa ka tropikanhong isla nga paraiso ug didto magtukod ug usa ka komunidad nga hiusang magkinabuhi nga malinawon. Walay duhaduha ikaw makasabot sa ilang mga pagbati. Kinsay dili dayon modawat sa kahigayonan nga mabuhi sa usa ka walay-suliran nga paraiso?
Ang Pagpalain ba Maoy Sulbad?
Ang ideya sa pagpuyo diha sa usa ka isla nakadani sa daghang nangitag paraiso, kay ang pagpalain nagtanyag ug usa ka sukod sa kasegurohan. Ang pipila mopili sa mga isla sa Pasipikong Baybayon sa Panama o sa mga isla sa Caribeano, sama niadtong mga isla sa Belize. Ipunting sa uban ang ilang pagtagad ngadto sa matahom nga mga dapit sa Indian Ocean—ang Seychelles, pananglitan.
Ang mga kinahanglanon sa pagtukod ug usa ka nahilaing komunidad daw lisod hunahunaon. Bisan kon mabatonan ang igong salapi, ang naglungtad nga balaod sa kagamhanan mahimong magkuto sa daling pagpalit sa yuta. Apan kon pananglit mabatonan ang mithianong isla sa tropiko, magmalipayon ka kaha didto? Ang imo bang paraiso mahimong walay-suliran?
Ang hilit nga mga isla palibot sa baybayon sa Britanya karon ginapuy-an sa nagdaghang populasyon. Ang ilang bag-ong mga molupyo sa dakong bahin maoy mga tawong nagtinguha sa pag-inusara ug pakigdait. Usa ka tawong nag-inusara pagpuyo sa 100-ektaryang isla sa Eorsa, sa kasadpang baybayon sa Scotland, miangkon nga wala gayod siya mobating mamingawon tungod kay daghan kaayo siyag buluhaton sa pag-atiman sa iyang panon sa usa ka gatos ka karnero. Ang uban nga nagtinguha sa pagpalain sa usa ka isla gimingaw dayon. Ang pipila gikataho nga misulay sa paghikog ug nagkinahanglang luwason.
Daghang tawo ang nagtuo nga ang matahom tropikanhong isla maoy paraiso. Ang pagpuyo sa mainit-init nga klima nga may pipila ka paghinobra sa kahimtang sa panahon nakadani kanila. Apan ang kabalaka labot sa posibleng pag-init sa tibuok yuta ug ang mosunod nga pagtaas sa lebel sa dagat nakapabalaka taliwala sa daghang taga-isla. Ang mga molupyo sa ubos nga dapit sa hugpong nga mga pulo nga naglangkob sa teritoryo sa Tokelau sa Kasadpang Pasipiko ingon man niadtong nagkatag nga Maldives sa Indian Ocean, mga isla nga dili molabaw sa unom ka tiil ibabaw sa lebel sa dagat inigtaob, mibati usab nga nameligro.
Duolan sa 40 ka nagkalainlaing mga kagamhanan ang naghugpong sa pederasyon sa Small Island Developing States sa pagpangayog suporta sa ilang kahimtang. Bisag ang mga molupyo sa gagmayng mga isla sa katibuk-an may hataas nga kinabuhi ug diyutay ra ang nangamatay sa ilang mga bata, padayon nilang giatubang ang seryosong mga suliran sa kalikopan. Ang pag-agas sa aseite ug nahugawang kadagatan nagdaot sa mga ekonomiya sa pipila ka isla. Ang uban nahimong labayanan sa makahilong biya nga ginalabay sa mas dagkong mga nasod.
Bisan ang pagkatilinguhaon kaayo sa mga isla ingong dangpanan sa mga nangitag paraiso nagdalag hulga. Sa unsang paagi? Ang mga turista nga nagpanon sa nabulad sa adlawng mga baybayon sa mga isla nagpahinabog grabeng pagdasok sa mga tawo ug pagkahurot sa diyutayng kahinguhaan. Kini nga mga bisita nakapasamot usab sa problema sa polusyon. Sa Caribeano, pananglitan, usa sa ikanapulo ka bahin lamang sa basura nga gipatungha sa 20 ka milyong bisita kada tuig ang naproseso sa dili pa ilabay.
Ang ingon niana nahitabo usab sa ubang langyawng mga dapit. Palandonga ang nahitabo sa Goa sa kasadpang baybayon sa India. “Ang daghang turista ‘nagadaot sa paraiso,’” mipahayag ang Independent on Sunday sa London. Ang opisyal nga mga banabana nagpakitag pag-uswag gikan sa 10,000 ka turista niadtong 1972 ngadto sa kapin sa usa ka milyon sa sayong bahin sa katuigang 1990. Usa ka grupo ang nagpasidaan nga ang talandogong ekolohiya ug talagsaong kultura sa Goa ginapameligro sa kadalo sa mga tag-iya sa hotel nga gustog dakong kita sa nagdaghang turista. Usa ka taho sa kagamhanan sa India nagpamatuod nga ang pipila ka hotel di-legal nga gitukod diha sa baybayon. Ang balas gikwari, giputol ang mga kahoy, ug gipatag ang bungtodbungtod sa mga balas. Ang inagos gikan sa imburnal ginadala ngadto sa baybayon o moagos ngadto sa duol nga basakan, nga nagpakatap sa hugaw.
Walay Krimen?
Ang pagsulod sa krimen nagdaot sa reputasyon bisan sa labing malinawong mga dapit. Gikan sa gamayng isla sa Caribeano nga Barbuda miabot ang usa ka taho nga may pangunang balita nga “Pagpatay Diha sa Paraiso.” Gidetalye niini ang mapintas nga pagpatay sa upat ka tawo sakay sa usa ka mahalong yate nga nagpondo sa baybayon sa isla. Ang mga hitabo nga sama niini nagpadako sa kabalaka labot sa pagkaylap sa krimen sa tibuok nga rehiyon.
“Mga Droga Nagpasugod sa mga Gubat sa Gang sa ‘Paraiso’” maoy pangunang ulohan sa usa ka taho sa The Sunday Times sa London labot sa usa ka nasod sa Sentral Amerika. Ang usa ka lokal nga editor nga nasubo pag-ayo sa kamatuoran nga nawala ang pakigdait, nagkomento: “Kasagaran na karon nga momata sa buntag nga makakitag 16-anyos nga batan-ong nagbuy-od diha sa dalan nga naglunang sa dugo.”
Kadtong nangandoy sa pagpuyo diha sa katilingbanong paraiso naglaom sa pagdani sa mga tawo nga mouyon sa pagkinabuhing madaiton. Apan unsa ang kamatuoran? Ang di-pagsinabtanay daling mitungha sa kaso sa magtiayon nga taga-Britanya nga gihisgotan sa sinugdan. Ang pipila sa mga aplikante nga miduyog sa ilang pangarisgo tin-awng nagtinguha nga makasapi gikan sa maong laraw. “Wala kita magkinahanglan ug mga lider,” nag-ingon ang tigpasiugda. “Ang ideya mao ang pagtingob sa atong mga kahinguhaan aron matuman ang atong mga plano. Tawgon ko kining usa ka Utopianong komunidad.” Dili kini ang una sa maong proyekto.—Tan-awa ang kahong “Mga Eksperimento sa Paraisonhong Katilingban.”
Ang pipila sa ubang mga nangitag paraiso nagtuo nga makab-ot nila ang ilang mga tumong pinaagi sa pagdaog sa loteriya. Apan ang salapi nga mabatonan niining paagiha talagsa rang magdalag kalipay. Niadtong Pebrero 1995, ang The Sunday Times nagtaho nga ang pamilya sa Britanya nga nakadaog sa kinadak-ang loteriya hangtod karon nag-antos sa grabeng pag-awayay; ang kadaogan nakahatag lamang kanilag “kayugot, pagdumtanay ug pagkalugda.” Dili kini talagsaon sa maong mga kahimtang.
Sa usa ka pagtuon bahin sa pangandoy sa tawo alang sa Utopia, ang magsusulat nga si Bernard Levin mikomento bahin sa “damgo sa dihadihang bahandi,” ug mipahayag: “Daghang damgo ang dali nga mahimong makalilisang nga mga damgo. Daghan na kaayo ang tinuod nga mga sugilanon bahin sa dihadihang bahandi nga mitultol sa dakong katalagman (lakip ang paghikog) aron isalikway kini ingong nagkaatol lamang.”
Komosta ang Bahin sa mga Sekta sa Adlaw sa Panudya?
Ang ubang mga laraw sa paraiso may mas makahahadlok nga mga kahulogan. Nagtaho sa paglikos sa mga tinugyanan sa balaod sa kagamhanan sa Waco, Texas, sa gipuy-an sa mga Branch Davidian balik niadtong 1993, usa ka mantalaan mikomento sa “huyang nga kombinasyon sa mga pusil, pagkontrolar sa hunahuna ug usa ka propeta sa panudya” nga mitultol sa katalagman. Ikasubo, dili kini usa ka talagsaong hitabo.
Ang mga sumusunod ni anhing Bhagwan Shree Rajneesh, usa ka espirituwal nga lider nga taga-India, nagtukod ug usa ka komunidad sa Oregon apan nakapasuko sa ilang mga silingan nga sensitibo sa moral. Ang pagkadato sa ilang lider ug sa gibatasan nilang seksuwal nga pag-eksperimento nagpanghimakak sa ilang pangangkon nga nakatukod ug “usa ka matahom nga dangpanan.”
Daghang kulto nga gipangunahan sa mga tawong naglaom sa paraiso nagpugos sa ilang mga sumusunod sa paghimog katingad-ang mga seremonyas, nga usahay moresulta sa mapintas nga mga panagharongay. Ang kolumnista sa mantalaan nga si Ian Brodie misaysay: “Ang mga kulto nagtanyag ug usa ka dangpanan ug usa ka organisadong katilingban alang niadtong kinsa mobating sila nagkinabuhi sa kahaw-ang o kinsa dili makasagubang sa mga kapit-os sa tinuod nga kalibotan.” Bisan pa niana, ang iyang mga pulong nagpamatuod sa kamatuoran nga daghang tawo ang gustong mabuhi diha sa usa ka paraiso.
Usa ka Paraiso nga Walay Suliran
Ang listahan sa mga suliran daw walay kataposan: polusyon, krimen, pag-abuso sa droga, pagdasok sa mga tawo, etnikong panag-away, kasamok sa politika—dugang pa sa mga suliran nga komon sa tanang katawhan, sakit ug kamatayon. Ang konklusyon mao nga wala gayoy dapit niining yutaa nga usa ka paraiso nga sa katibuk-an walay suliran. Ingon sa giadmitir ni Bernard Levin: “Aduna nay mansa ang rekord sa katawhan, ug daw kini namansahan na halos sukad pa sa pagtungha sa tawo. Kining mansaha naglakip sa kawalay-katakos sa pagpuyo nga malipayon nga duol sa pipila lang gayod ka ubang katawhan.”
Apan, aduna unyay usa ka tibuok-yutang paraiso nga sa pagkatinuod walay suliran. Ang kamahangtoron niini gipasalig sa usa ka labaw-tawhanong gahom. Sa pagkatinuod, kapin sa lima ka milyong tawo bisan karon ang nagapaningkamot alang niana, ug sila nakapahimulos na sa bililhong panaghiusa ug usa ka sukod sa walay-sulirang palibot sa ilang taliwala. Asa nimo sila makaplagi? Sa unsang paagi makaambit ka sa samang paglaom ug mga kaayohan nga ilang ginatagamtam karon? Ug hangtod kanus-a ang maong umaabot nga Paraiso?
[Kahon sa panid 6]
Mga Eksperimento sa Paraisonhong Katilingban
Sa sayong bahin sa ika-19ng siglo, ang Pranses nga sosyalistang si Étienne Cabet (1788-1856) ug ang 280 ka kaubanan nagtukod ug usa ka katilingbanong puy-anan sa Nauvoo, Illinois, nga pinasikad sa iyang mga pangandoy. Apan sulod sa walo ka tuig dihay mitunghang panagsumpaki sa komunidad nga wala magdugay kini nabungkag, ingon sa nahitabo sa susamang mga grupo sa Iowa ug California.
Ang laing Pranses, si Charles Fourier (1772-1837), nakahimog mga ideya alang sa usa ka kapunongan sa agrikultural nga komunidad nga ang tanang membro niini may nagkausab nga mga papel. Ang matag indibiduwal makadawat ug suhol pinasukad sa kalamposan sa grupo ingong katibuk-an. Apan wala magdugay ang mga komunidad nga ingon niini sa Pransiya ug sa Tinipong Bansa.
Halos sa samang panahon, ang sosyal nga repormador nga taga-Wales nga si Robert Owen (1771-1858) nagplanog kapunongang mga balangay nga ang ginatos ka tawo hiusang magpuyo nga may publikong kosina ug kan-anan. Ang matag pamilya magpuyo sa ilang kaugalingong mga apartment ug mag-atiman sa ilang kabataan hangtod sila moabot sa edad nga tres anyos. Human niana, ang pag-atiman sa ilang kabataan itugyan ngadto sa tibuok komunidad. Apan napakyas ang eksperimento ni Owen, ug napildihan siyag dako sa iyang kaugalingong katigayonan.
Si John Noyes (1811-1886) nahimong magtutukod sa gitawag sa The New Encyclopædia Britannica nga “ang labing malamposon sa mithianong sosyalistang mga komunidad sa Tinipong Bansa.” Sa dihang gisalikway sa iyang mga sumusunod ang mga kaminyoong monogamiya ug nagtugot sa seksuwal nga mga relasyon agig mutuwal nga pagsinabtanay taliwala sa tanan, si Noyes gidakop tungod sa pagpanapaw.
Ang Laissez Faire City, usa ka matang sa “kapitalistang Utopia” sa Sentral Amerika, maoy usa ka mas bag-ong pagsulay sa pagtukod ug ingon nianang Utopianong komunidad, nagtaho ang The Sunday Times sa London. Ang proyekto nangitag mga tigpamuhonan. Gidani sa palaabotong makapuyo diha “sa milagrosong siyudad sa ika-21ng siglo,” ang mga nangitag paraiso gidapit nga magpadalag $5,000 ug moduyog diha sa patongpatong nga pagpaganansiya nga pamaligya, namilig mga tawo nga samag-hunahuna kinsa, sa baylo, mamuhonan sa ilang salapi. Sumala sa gitaho, ang mahimo lamang niining kuwartaha mao ang pagbayad sa tiket sa ayroplano aron motan-aw sa proyekto “kon ang nasod makombinsir sa paghatag niinig luna nga tukoran, ug usa ka gamayng hotel nga itukod didto,” mikomento ang mantalaan. Wala gayoy realistikanhong paglaom sa bisan unsang “paraiso” nga tukoron didto.
[Hulagway sa panid 7]
Ang isla nakadani sa daghang nangitag paraiso. Apan karon ang krimen nagdaot bisan sa labing malinawong mga dapit