Ngalan sa Diyos Nagdayandayan sa Czech nga Arkitektura
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Republika sa Czech
SA DAGHANG bahin sa kalibotan, ang ngalang Jehova gilangkit lamang gayod uban sa mga Saksi ni Jehova. Ikaw tingali masorpresa sa pagkasayod nga sa Republika sa Czech, ang mga dayandayan sa ubay-ubayng makasaysayanhong mga tinukod naglakip sa Tetragrammaton, ang upat ka Hebreohanong titik (יהוה) nga naglangkob sa balaang ngalan, ang Jehova.
Lagmit nga ang labing iladong pananglitan sa Tetragrammaton anaa sa Charles Bridge, nga gitukod niadtong 1357 latas sa matahom nga Vltava River, duol sa Old Town sa Prague. Kining tulaya gilarayan sa matag kiliran ug mga kinulit, ang usa niini makapatagad sa halos tanang moagi. Estatwa kini ni Jesu-Kristo diha sa krus, nga giliyokan ug naggilakgilak nga Hebreohanong mga letra—lakip ang Tetragrammaton—nga mabasa “Balaan, balaan, balaan si Jehova sa mga panon.”
Sa unsang paagi kining ekspresyona, nga makaplagan sa Bibliya diha sa Isaias 6:3, nakulit dinhi niini nga estatwa? Ang sinulat diha sa tiilan niini nagsugid bahin sa usa ka Hudiyo nga milabay usa ka adlaw niana niadtong 1696 ug gikaingong nagyagayaga bahin sa krus. Tungod niini, siya gitaral atubangan sa Royal Court of Appeal ug gisentensiyahan nga mobayad ug multa. Sa pagbayad mitagana siyag hinal-opang payongpayong alang sa krus, nga may sinulat sumala sa ibabaw.
Sa duol mao ang Old-New Synagogue ug ang labing karaang Hudiyohanong sementeryo sa Uropa. Niini nga sinagoga ang tindoganan sa maestro sa koro adunay Tetragrammaton diha sa pilak nga kuwadro. Apan dili lamang diha sa Hudiyohanong mga tinukod nga ang Tetragrammaton makaplagan. Sa habagatan-sidlakang Prague, sa usa ka batoong bungtod nga nag-umbaw sa Sázava River, nagbarog ang edad-medyang kastilyo sa Český Šternberk. Ibabaw sa altar sa kapilya sa kastilyo mao ang upat ka bulawang mga letra—ang Tetragrammaton. Ang mga letra daw naglutaw sa hangin, sanglit kini gipangbitay diha sa mga alambre. Luyo niini anaa ang kasanag—apan dili gikan sa lamparilya. Usa ka agianan sa kahayag, nga dili makita sa sulod, nagdigo ug sanag nga rosa diha sa puting altar, nga ibabaw niana ang Tetragrammaton naglutaw.
Ang Tetragrammaton makita usab diha sa mga dibuho sa ubang mga tinukod nga Czech. Naghatag kinig dugang pamatuod nga sa miagi daghan dinhi ang nasinati sa ngalan sa Diyos. Karon, sa Republika sa Czech ug sa kapin sa 200 ka ubang kayutaan, ang mga Saksi ni Jehova nagmaya sa pagkasayod sa balaang ngalan ug sa pagtudlo sa uban bahin niana. (Isaias 43:10-12) Dugang pa, ang basahon sa Bibliya nga Isaias naghisgot sa panahon sa dihang ang ngalan sa Diyos—maingon man ang iyang mga hiyas, katuyoan, ug kalihokan—“ipahibalo sa tibuok yuta.”—Isaias 12:4, 5.