Ang Pangandoy nga Makalupad

“ANG mga sakyanang nagalupad, kining tanan, daling naghulagway sa panultihon sa atong pagkabatan-on, ‘Kon unsay mopataas mopaubos gayod.’”

Mao kini ang pangbukas sa may-pagkamaduhaduhaon nga editoryal diha sa The New York Times niadtong Mayo 25, 1908—wala pay lima ka tuig human mahimo sa managsoong Wright ang ilang gibantog nga pagpalupad sa ayroplano sa Kitty Hawk, North Carolina, T.B.A. Sanglit maduhaduhaon gihapon sa kalamposan sa modernong “mga sakyanang nagalupad” nga nagsugod nang makita sa kalangitan sa ibabaw, ang magsusulat naghunahuna nga “pipila ra kanato ang may tinguha sa paglutaw diha sa kahanginan nga layo kaayo gikan sa yuta.” Bisan pag miadmitir nga ang umalabot nga kaliwatan mokiling tingali sa pagbiyahe sa kahanginan, ang artikulo nagpahayag nga ang “pangandoy nga dunay layog-biyahe de-pasaherong mga sakyanan sa kahanginan . . . mahimong dili gayod matuman.”

Pagkasayop gayod sa maong panagna! Karong adlawa, kapin sa usa ka bilyong pasahero ang nagsakay kada tuig sa “layog-biyahe de-pasaherong mga sakyanan sa kahanginan.” Oo, sulod sa usa ka siglo, ang mga ayroplano nausab gikan sa mahuyang kahoy-ug-panapton nga mga imbensiyon sa pagsugod sa ika-20ng siglo ngadto sa elegante de-kompiyuter nga mga ayroplano karong adlawa, nga mobiyaheg napulo ka kilometros ibabaw sa yuta ug modalag ginatos ka pasahero sa lagyong mga destinasyon diha sa komportableng kahimtang.

Ang kusog nga pag-uswag sa teknolohiya sa abyasyon sa ika-20ng siglo tinuod nga talagsaon ug nakapausab ug dako sa atong kalibotan. Sa pagkatinuod, ang kasaysayan sa pangagpas sa tawo nga madaog ang kalangitan masubay ug balik nga mas layo pa kay sa miaging pipila ka dekada—o sa miaging pipila ka siglo pa gani. Ang paglupad sa tawo pinaagig ayroplano maoy usa ka pangandoy nga nakapalinga sa mga tawo sukad pa sa karaang kapanahonan.

[Hulagway sa panid 2, 3]

Lockheed SR-71 Blackbird, kinatulinang ayroplano sa kalibotan, nga mobiyaheg mga 2,200 m.p.h.

[Hulagway sa panid 3]

Boeing Stratoliner 307, mga 1940, 33 ka pasahero, nagbiyahe sa gikusgong 215 m.p.h.

[Credit Line]

Boeing Company Archives

[Hulagway sa panid 3]

Ang “Flyer” sa managsoong Wright, 1903

[Credit Line]

Letrato sa U.S. National Archives