Pagmatuto ug mga Anak Gikan sa Pagkabata Ngadto sa Pagkatin-edyer
“Sa dili pa mag-singko anyos ang imong anak, komportable siya uban sa pamilya busa sayon siyang tudloan ug maayong pamatasan. Apan sa dihang mag-eskuyla na, siya maladlad sa mga impluwensiya niadtong lahig pamatasan ug sinultihan.”—Valter, Italy.
SA MAGDAKO ang mga bata, ilang usisaon ang ilang nagkadakong kalibotan. Daghan na silag makauban—mga kadula, eskolmet, ug paryente. Sama sa giingon ni Valter, dili lang ikaw ang may impluwensiya sa kinabuhi sa imong anak, dili sama niadtong bata pa siya. Busa niining mga edara kinahanglan nimong tudloan ang imong anak nga angay siyang magmasinundanon ug magpakitag maayong pamatasan. Importante usab nga tudloan sila kon unsay husto ug sayop.
Kini nga mga hiyas dili daling makat-onan. Tingali kon mamadlong ug manambag ka, angayng taas kag pasensiya ug maayong manudlo. (2 Timoteo 4:2) Bahin sa mga balaod sa Diyos, ang mga ginikanan sa karaang Israel gisugo: “Isilsil mo kini sa imong anak ug magsulti ka mahitungod niini sa maglingkod ikaw sa imong balay ug sa maglakaw ikaw sa dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.” (Deuteronomio 6:6, 7) Sumala niini, kinahanglan nga padayon nimo siyang tudloan.
Daghag problema ang pagpadakog anak. Atong hisgotan ang pipila lang niini.
Panahon sa Pagpamati
Ang Bibliya nag-ingon nga dunay “panahon sa pagsulti,” ug duna poy panahon sa pagpamati. (Ecclesiastes 3:7) Unsaon nimo pagtudlo sa imong anak sa pagpamati sa dihang ang uban o ikaw mosulti? Ang usa ka paagi mao ang pagpakitag panig-ingnan. Mamati ka ba sa uban o sa imong mga anak?
Ang mga bata daling malinga, ug basig masulayan ang imong pasensiya sa dihang makigsulti kanila. Dili pareho ang matag bata, busa paniid ug sayra kon unsay labing maayong paagi sa pagpakigsulti sa imong anak. Pananglitan, si David nga taga-Britain miingon: “Akong ipasubli sa akong anak nga babaye sa kaugalingon niyang pulong ang akong gisulti kaniya. Busa samtang nagdako siya, nakakat-on siya sa pagpamati.”
Sa dihang nagtudlo si Jesus sa iyang mga tinun-an, siya miingon: “Tagda kon giunsa ninyo pagpatalinghog.” (Lucas 8:18) Busa kon kinahanglang mamati ang mga hingkod, nan labaw na ang mga bata!
“Kinabubut-on nga Magpasaylo”
Ang Bibliya nag-ingon: “Magpadayon sa pag-antos sa usag usa ug kinabubut-on nga magpasaylo sa usag usa kon ang usa adunay reklamo batok sa lain.” (Colosas 3:13) Ang mga bata mabansay sa pagpasaylo. Sa unsang paagi?
Sama sa gihisgotan na bahin sa pagpamati, kinahanglang magpakita kag maayong panig-ingnan. Kinahanglang makita sa imong mga anak nga mapinasayloon ka sa uban. Ingon niana si Marina nga taga-Russia. “Naningkamot mi nga magpakitag maayong panig-ingnan sa among mga anak sa pagpasaylo sa uban, pagdawat sa sayop, ug dili dayon masilo.” Siya midugang: “Kon masayop ko, mangayo kog pasaylo sa akong mga anak. Gusto ko nga mao sab nay ilang himoon ngadto sa uban.”
Ang katakos sa pagsulbad ug mga kabingkilan ug pagpasaylo hinungdanon inigkahingkod sa bata. Busa tudloi ang imong mga anak karon sa pagpakitag konsiderasyon ug sa pagdawat nga duna silay tulubagon sa ilang kasaypanan. Pinaagi niini nga pagbansay, naghatag kag bililhong gasa nga mapuslanon samtang magdako sila.
“Magmapasalamaton Kamo”
Niining “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon,” daghan ang ‘mahigugmaon sa kaugalingon.’ (2 Timoteo 3:1, 2) Samtang bata pa ang imong mga anak, tudloi sila nga magmapasalamaton. Si apostol Pablo miingon: “Magmapasalamaton kamo.”—Colosas 3:15.
Bisag bata pa, ang mga anak matudloan sa pagpakitag maayong pamatasan ug sa pagkamahunahunaon sa uban. Sa unsang paagi? “Ang kinamaayohang paagi sa pagtudlo kanila nga magmapasalamaton mao ang pagpakita niini kanunay diha sa pamilya,” miingon si Dr. Kyle Pruett diha sa magasing Parents. Siya midugang: “Kini nagpasabot nga magmapasalamaton ka kanunay sa tabang nga imong nadawat o sa uban pang mga buhat sa pagkamahunahunaon . . . Kinahanglan kinig pagbansaybansay.”
Ingon niini ang gihimo ni Richard nga taga-Britain. “Pasalamatan namo sa akong asawa ang mga nagpakitag kaayo kanamo, sama sa mga titser o mga apohan,” siya miingon. “Kon imbitahon mi sa pagpangaon, magpadala mig thank-you card, ug pirmahan o drowingan kini sa among mga anak.” Kon ang mga anak maayog pamatasan ug mapasalamaton, sila makabatog suod nga mga higala inighingkod nila.
“Ayaw Ihikaw ang Disiplina”
Samtang magdako ang imong mga anak, kinahanglang mahibalo sila nga ang ilang buhaton dunay mga sangpotanan. Bisag bata pa, sila manubag sa usa nga may awtoridad, dili lang sa balay kondili sa eskuylahan ug komunidad usab. Makatabang ka sa imong mga anak sa pagkat-on sa prinsipyo nga ‘imong anihon ang imong ipugas.’ (Galacia 6:7) Sa unsang paagi?
Ang Bibliya nag-ingon: “Ayaw ihikaw ang disiplina.” (Proverbio 23:13) Kon imong napatin-aw nga ang usa ka sayop nga buhat dunay katumbas nga silot, ayaw pagpanuko sa pagpadapat niana. “Tumana ang imong gisulti,” miingon ang inahang si Norma nga taga-Argentina. “Kay kon dili, ang bata makakat-on sa pagmaniobra sa situwasyon aron matuman ang iyang gusto.”
Aron dili magsigeg lalis ang ginikanan ug anak human makahimog sayop ang bata, kinahanglang pasabton siya daan kon unsay mahitabo niya dihang siya magpabuyag. Kasagaran ang mga bata lagmit dili mosupak kon sila nahibalo sa balaod ug kon unsay mahitabo kanila kon ila kining lapason ug kon tin-aw kanila nga ang silot dili madalag hangyo.
Siyempre, aron ang disiplina epektibo, ayaw disiplinaha ang imong anak sa kasuko. Ang Bibliya nag-ingon: “Isalikway ninyo ang tanang mapangdaot nga kayugot ug kasuko ug kapungot ug sininggitay ug mapasipalahong sinultihan.” (Efeso 4:31) Ang disiplina dili angayng ipahamtang sa mapintas ug sa sobrang paagi—pisikal man o sa emosyonal.
Apan unsaon nimo pagkontrolar sa imong kasuko kon naupos na ang imong pasensiya? “Dili kini sayon,” miingon si Peter nga taga-New Zealand, “apan ang anak kinahanglang makasabot nga ang disiplina maoy resulta sa ilang pagpabuyag ug dili sa kawalay pagpugong sa ginikanan.”
Gitabangan ni Peter ug sa iyang asawa ang ilang mga anak nga makasabot nga dunay kaayohan ang disiplina. “Bisag grabeng magpabuyag ang mga bata,” siya miingon, “pakigsultihan namo sila kon unsang matanga sa tawo nga among gusto nga mahimo sila inigdako nila, imbes sigehan silag kasaba.”
“Ipaila ang Inyong Pagkamakataronganon”
Bahin sa pagbadlong sa Diyos sa iyang katawhan, siya miingon: “Kastigohon ko ikaw sa hustong paagi.” (Jeremias 46:28) Maayong mga resulta ang maangkon kon imong ipadapat ang disiplina sa makataronganong paagi ug haom sa sala nga nahimo. “Ipaila ang inyong pagkamakataronganon,” misulat si Pablo sa mga Kristohanon.—Filipos 4:5.
Ang pagbadlong makataronganon kon kini ipadapat sa paaging dili maulawan ang bata. Si Santi nga taga-Italy, miingon: “Dili gayod nako pakaulawan ang akong mga anak. Hinunoa, akong susihon kon unsa gyoy problema ug tabangan sila kon unsaon kana pagsulbad. Dili ko mobadlong sa akong anak atubangan sa mga tawo, bisan atubangan sa iyang mga igsoon, kutob sa mahimo. Ug dili nako himoong kataw-anan ang ilang sayop atubangan sa mga tawo o bisag kami-kami lang.”
Nakita usab ni Richard, nga gihisgotan ganina, nga maayong magmakataronganon. “Ang silot dili angayng tingbon, diin ang silot sa bag-ong sayop idugang sa daan,” matod pa niya. “Human magdisiplina, ayaw nag balikbalika ang iyang nahimong sayop.”
Dili lalim ang pagpadakog anak kay nagkinahanglan kinig pagsakripisyo, apan kalipay ang balos niini. Mao kanay gibati ni Yelena nga taga-Russia. Siya miingon: “Partaym lang ang akong trabaho aron daghan kog panahon sa akong anak nga lalaki. Dili kini sayon ug ubos pa gyod ang akong kita, apan nabaslan ra ang akong pagsakripisyo kay malipayon ang akong anak ug nasuod pa gyod mi.”
[Hulagway sa panid 11]
Ang mga anak matudloan nga magmahunahunaon sa uban
[Hulagway sa panid 12]
Kon magbadlong sa bata, ayaw siya pakaulawi