TUN-ANAN 29

Kalidad sa Tingog

ANG mga tawo maapektahan pag-ayo dili lang sa gisulti kondili sa paagi sa pagsulti niana. Kon ang tawong makigsulti kanimo adunay tingog nga nindot, madasigon, mahigalaon, ug maluloton, dili ba tinuod nga lagmit kang mamating paborable kay sa dihang ang iyang tingog walay kadasig o basag?

Ang pag-ugmad ug maayong kalidad sa tingog wala lang maglangkit sa paglihok sa mga sangkap alang sa tingog. Kini mahimong maglangkit usab sa personalidad sa usa ka tawo. Samtang mouswag ang usa ka tawo sa iyang kahibalo ug sa pagpadapat sa kamatuoran sa Bibliya, ang mga kausaban madayag diha sa paagi sa iyang pagsulti. Ang diyosnong mga hiyas sama sa gugma, kalipay, ug kalulot mabanaag diha sa iyang tingog. (Gal. 5:22, 23) Kon siya mabalak-on gayod sa uban, ang iyang tingog magpadayag niana. Sa dihang ang espiritu sa kanunayng pagreklamo kapulihan sa pagkamapasalamaton, ang mga pulong nga gilitok ug ang tono sa tingog mohatag ug ebidensiya niana. (Lam. 3:39-42; 1 Tim. 1:12; Jud. 16) Bisan pag dili ka makasabot sa mga pulong nga gilitok, kon ang usa ka tawo daw hambogiro, dili matinugoton, hinawayon, ug pintasan nga paminawon ug ang laing tawo daw mapaubsanon, mapailobon, maluloton, ug mahigugmaon nga paminawon, dili ka lisdan sa pag-ila sa kalainan.

Sa pipila ka kahimtang ang dili maayong kalidad sa tingog tingali mao ang resulta sa usa ka sakit nga nakadaot sa larinhe sa tawo o sa usa ka napanunod nga lawasnong depekto. Ang maong mga kahimtang basin grabe kaayo nga dili bug-os matul-id niini nga sistema sa mga butang karon. Hinuon, kasagarang ang pagkat-on sa hustong paggamit sa mga sangkap alang sa panulti mahimong mosangpot sa pag-uswag.

Sa sinugdan hinungdanon nga masabtan nga nagkadaiya ang mga kinaiya sa tingog sa nagkalainlaing mga tawo. Ang imong tumong dili gayod mao ang pag-ugmad sa tingog nga nagsundog sa tingog sa laing tawo. Hinunoa, ugmara ang natagong katakos sa imong kaugalingong tingog, uban ang linaing mga hiyas niini. Unsay makatabang kanimo sa paghimo niini? Adunay duha ka pangunang mga kinahanglanon.

Ginhawa sa Hustong Paagi. Alang sa labing maayong mga resulta diha sa paggamit sa imong tingog, gikinahanglan nimo ang igong suplay sa hangin uban ang tukmang pagkontrolar sa pagginhawa. Kon wala kini, ang imong tingog basin hinay nga paminawon, ug ang imong pagsulti mahimong putolputol.

Ang kinadak-ang bahin sa baga dili kanang anaa sa ibabawng bahin sa dughan; kining bahina daw mas dakong tan-awon tungod sa mga bukog sa abaga. Hinunoa, ang baga labing lapad sa ibabaw gayod sa diapragma. Nga natapot sa ubos nga mga gusok, ang diapragma maoy nagbulag sa dughan gikan sa haw-ang nga bahin sa tiyan.

Kon pun-on lang nimo ang ibabawng bahin sa imong baga inigginhawa nimo, sa dili madugay ikaw maghangos na. Ang imong tingog mawad-ag kusog ug ikaw daling kapoyon. Aron makaginhawa sa hustong paagi, kinahanglang ikaw molingkod o motindog nga tul-id ug ang imong mga abaga nagtisar. Paningkamoti gayod ang paglikay sa pagpadako lang sa ibabawng bahin sa imong dughan inigginhawa nimo aron mosulti. Unaha pagpuno ang ubos nga bahin sa imong baga. Sa dihang kining bahina mapuno na, ang ubos nga bahin sa gambalay sa imong gusok modako paingon sa kilid. Sa samang higayon, ang diapragma mopaubos, nga inanayng mapulihan ang tungol ug mga tinai, mao nga imong bationg manghugot ang imong bakos o ubang besti sa dapit sa imong tiyan. Apan ang baga wala sa imong tiyan; kana anaa sulod sa gambalay sa imong gusok. Aron masusi nimo kini, ibutang ang usa ka kamot sa matag kilid sa ubos nga bahin sa gambalay sa imong gusok. Karon ginhawag lalom. Kon nagaginhawa ka sa hustong paagi, dili nimo mapahiyak ang imong tiyan ug mapataas ang imong mga abaga. Hinunoa, daw bation mong mopataas ug diyutay ug mogula ang mga gusok.

Sunod, pauswaga ang paggula sa hangin. Ayawg usiki ang suplay pinaagi sa daling pagpagula niana. Ipagula kanang inanay. Ayawg sulayi ang pagkontrolar niana pinaagi sa pagpahugot sa imong tutonlan. Sa dili madugay mosangpot kana sa tingog nga daw pinugngan o tagning kaayo. Ang kabug-at gikan sa kaunoran sa tiyan ug gikan sa kaunorang intercostal (tali sa mga gusok) mopagula sa hangin, samtang ang diapragma makaapektar kon unsa ka dali ang pagpagula niini.

Ingon nga ang maglulumba magbansay alang sa lumba, sa ingon usab ang mamumulong makaugmad sa hustong pagkontrolar sa gininhawa pinaagig ehersisyo. Tindog nga tul-id uban sa mga abaga nga nagtisar, ginhawa aron mapuno ang ubos nga bahin sa baga, ug inanayng ipagula ang gininhawa samtang sa hinay ug hapsayng paagi mag-ihap kutob sa maabot sa usa ka pagginhawa. Unya magbansay sa pagbasag kusog samtang nagaginhawa sa samang paagi.

Irelaks ang Nanghugot nga Kaunoran. Ang laing kinahanglanon alang sa maayong kalidad sa tingog mao kini—pagrelaks! Makapahingangha gayod ang imong mahimong pag-uswag pinaagi sa pagtuon pagrelaks samtang nagasulti. Ang hunahuna ingon man ang lawas kinahanglang marelaks, kay ang kabug-at sa hunahuna makapahugot sa kaunoran.

Irelaks ang kabug-at sa hunahuna pinaagig paghupot ug hustong tinamdan bahin sa imong mga tigpatalinghog. Kon sila mao ang mga tawo nga imong nahibalag diha sa ministeryo sa kanataran, hinumdomi nga bisan pag nakatuon ka sa Bibliya sa pila ra ka bulan, ikaw may nahibaloan nga bililhong mga butang bahin sa katuyoan ni Jehova nga ikapaambit mo kanila. Ug ikaw nagaduaw kanila kay sila nagkinahanglan sa tabang, nakaamgo man sila niana o wala. Sa laing bahin, kon ikaw nagapakigpulong diha sa Kingdom Hall, kadaghanan sa mga mamiminaw maoy katawhan ni Jehova. Sila maoy imong mga higala, ug buot nila nga ikaw molampos. Walay laing mga mamumulong ang kanunayng nag-atubang sa ingon ka mahigalaon ug mahigugmaong mamiminaw kay kanato.

Irelaks ang kaunoran sa tutonlan pinaagi sa pagpunting sa imong hunahuna sa maong kaunoran ug paningkamoti gayod nga kana dili ipahugot kaayo. Hinumdomi nga mokurog ang imong mga kuwerdas bokales sa pag-agi sa hangin diha niana. Ang tono sa tingog mausab samtang ang kaunoran sa tutonlan manghugot o maluag, sama nga ang tono sa kuwerdas sa sista o biyolin mausab sa dihang hugton o paluagan kini. Kon imong irelaks ang mga kuwerdas bokales, ang tingog mahimong ubos. Ang pagrelaks sa kaunoran sa tutonlan makatabang usab nga mabukas kanunay ang mga agianan diha sa ilong, ug tinong makaapektar kini sa kalidad sa imong tingog.

Irelaks ang tibuok nimong lawas—imong mga tuhod, imong mga kamot, imong mga abaga, imong liog. Makatabang kini sa kalanog nga gikinahanglan aron ang imong tingog madungog sa layo. Ang kalanog mapatungha sa dihang ang tibuok lawas magsilbing bandahanan, apan ang pagpanghugot makababag niini. Ang tono sa tingog, nga ipatungha diha sa larinhe, molanog dili lang diha sa way-sulod nga mga bahin sa ilong kondili diha sa kabukogan sa dughan, sa ngipon, alingagngag, ug mga sinus. Kining tanan makatabang sa kalidad sa kalanog. Kon butangan nimog bug-at nga butang ang lawas sa sista, ang tingog mahimong bungol; kinahanglang libre nga mokurog ang lawas sa sista aron makapalanog sa hustong paagi. Mao usab ang kabukogan sa atong lawas, nga natapot pag-ayo sa kaunoran. Tungod sa kalanog ikaw makapausab-usab sa hustong paagi sa imong tingog ug makapahayag ug nagkalainlaing mga pagbati. Madungog ang imong tingog sa daghang mamiminaw nga dili madaot ang imong tingog.

KON SA UNSANG PAAGI MAPAHINABO ANG PAGSULTI

Ang pasikaranan sa tanang tingog sa tawo mao ang lindog sa hangin nga imong ipadala sa itaas gikan sa imong baga. Ang baga magsilbing hasuhasan nga moduso sa hangin agi sa windpipe paingon sa larinhe, o kahon sa tingog, nga anaa sa tungatunga sa imong tutonlan. Sulod sa imong kahon sa tingog, sa magkaatbang nga mga kiliran, anaa ang duha ka gagmay kaayong pinilong kaunoran nga gitawag ug kuwerdas bokales. Kini ang pangunang tigpatunghag tingog. Ang maong pinilong kaunoran moabli ug motak-op sa agianan sa hangin agi sa larinhe aron pasudlon ug pagulaon ang hangin aron ang wala-kinahanglanang mga butang dili makasulod sa baga. Sa normal nga pagginhawa ang tingog dili motungha sa pag-agi sa hangin sa kuwerdas bokales. Apan sa dihang ang usa ka tawo buot mosulti, ang kaunoran makapahugot sa kuwerdas bokales, ug kini mokurog samtang ang hangin gikan sa baga ipugos sa pag-agi niana. Kini moresulta sa tingog.

Kon mas hugot ang pagkainat sa kuwerdas bokales, mas kusog ang pagkurog niana ug ang mga tono sa tingog nga ipatungha maoy mas taas. Sa laing bahin, kon mas relaks ang mga kuwerdas, ang mga tono maoy mas ubos. Sa pagbiya gikan sa larinhe, ang balod sa tingog mosulod sa ibabawng bahin sa tutonlan, nga gitawag ug pharynx o tilaokan. Unya mopaingon kini sa baba ug mga buho sa ilong. Didto ang taastaas nga mga tono idugang nga mahimong makausab ug makapadako sa pangunang tono. Ang alingagngag ingon man ang dila, ngipon, mga ngabil, ug apapangig magkausa aron bungkagon ang nagkurog nga mga balod sa tingog, nga magpatungha sa panulti nga masabtan.

Ang tawhanong tingog maoy kahibulongan, nga wala hitupngi ang kahanas sa bisan unsang ginamag-tawong mga tulonggon. Kini adunay katakos nga ipahayag ang mga pagbati ug mga emosyon nga gikan sa maluloton, malumo nga gugma ngadto sa mabangis, mapintason nga pagdumot. Kon hustong pagkaugmad ug pagkabansay, ang tingog makaabot ug tulo ka oktaba ug makapahayag dili lang sa mananoy nga mga honi kondili sa makatukbil-sa-kasingkasing nga mga paagi usab sa pagsulti.

PAGBUNTOG SA ESPESIPIKONG MGA PROBLEMA

Hinay nga tingog. Ang lumo nga tingog dili ikaingong hinay nga tingog. Kon kini tibuok ug nindot, ang uban mahimuot nga mamati niini. Apan aron mahimong epektibo, kinahanglang igo ang gikusgon sa tingog.

Aron madungog nga mas layo ang imong tingog, kinahanglang pauswagon mo ang kalanog niini. Nagkinahanglan kini sa pagkakat-on sa pagrelaks sa imong tibuok lawas, sa paagi nga gibatbat niining maong tun-anan. Ang tinuyong pagparelaks sa imong lawas ingon man ang kanunayng paglaylay makatabang. Ang mga ngabil angayng magkadapat ug diyutay, dili kay gitak-om pag-ayo. Samtang maglaylay ka, paminawa ang mga pagkurog diha sa imong ulo ug sa imong dughan.

Usahay ang usa ka tingog daw hinay o pinugos kay ang tawo laig gibati o kulang ug tulog. Dayag, kon moarang-arang ang panglawas, moarang-arang ang tingog.

Tingog nga tagning kaayo. Ang dugang panghugot sa mga kuwerdas bokales mopataas sa tono. Ang tingog nga daw napit-osan mopabati sa mga tigpatalinghog sa kapit-osan. Pinaagi sa pagparelaks sa kaunoran sa tutonlan aron makunhoran ang panghugot sa kuwerdas bokales, ikapaubos nimo ang tono. Tuyoa kana sa paghimo, nga bansayon kana sa adlaw-adlaw nga kabildohay. Ang halalom nga pagginhawa makatabang usab.

Tingog nga daw nguhong pamation. Usahay ang maong problema maoy tungod sa babag diha sa ilong, apan kana kasagarang dili mao ang kahimtang. Usahay pinaagi sa pagpahugot sa kaunoran sa tutonlan ug baba, masirhan sa usa ka tawo ang mga agianan diha sa ilong mao nga ang hangin dili libreng makaagi. Moresulta kini sa kanguho. Aron kalikayan kini, gikinahanglan ang pagrelaks.

Tingog nga basag. Ang maong matang sa tingog dili makapadani sa mahigalaong pagbayloayg mga ideya. Tungod niini ang uban mahimong mobati nga gihulga.

Sa pipila ka kahimtang, usa ka butang nga makatabang gayod mao ang panginahanglan sa mapinadayonong paningkamot nga bag-ohon ang personalidad sa usa ka tawo. (Col. 3:8, 12) Kon nahimo na kana, makatabang ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa paglihok sa mga sangkap alang sa tingog. Irelaks ang tutonlan ug ang apapangig. Maghimo kini sa tingog nga mas makapahimuot ug mopugong sa pagkadaot niini tungod kay gipugos kini sa pag-agi sa ngipon.