Mga Endnote
1. Kon Kinsa ang Bantogang Babilonya
Nganong nahibalo ta nga ang “Bantogang Babilonya” nagrepresentar sa tanang bakak nga relihiyon? (Pinadayag 17:5) Konsideraha ni:
Siya aktibo sa tibuok kalibotan. Ang Bibliya nag-ingon nga ang Bantogang Babilonya naglingkod sa “mga panon sa katawhan ug kanasoran.” Siya “dunay gingharian ibabaw sa mga hari sa yuta.”—Pinadayag 17:15, 18.
Siya wala magrepresentar sa politika o negosyo. “Ang mga hari sa yuta” ug “ang mga negosyante” naa pa dihang malaglag siya.—Pinadayag 18:9, 15.
Siya nagdaot sa Diyos. Gitawag siyang pampam kay nakig-alyansa siya sa mga gobyerno tungod sa kuwarta o sa uban pang pabor. (Pinadayag 17:1, 2) Iyang gipahisalaag ang mga tawo sa tanang kanasoran. Ug siya ang hinungdan sa kamatayon sa daghan.—Pinadayag 18:23, 24.
2. Kanus-a Motungha ang Mesiyas?
Gitagna sa Bibliya nga ang Mesiyas moabot human sa 69 ka semana.—Basaha ang Daniel 9:25.
Kanus-a nagsugod ang 69 ka semana? Niadtong 455 B.C.E. Niadtong panahona, si Gobernador Nehemias miabot sa Jerusalem aron “ipasig-uli ug tukoron pag-usab” ang siyudad.—Daniel 9:25; Nehemias 2:1, 5-8.
Unsa ka dugay ang 69 ka semana? Sa ubang tagna sa Bibliya, ang usa ka adlaw nagpasabot ug usa ka tuig. (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6) Busa ang matag semana nagpasabot ug pito ka tuig. Niini nga tagna, ang 69 ka semana maoy 483 ka tuig (69 ka semana x 7 ka adlaw).
Kanus-a natapos ang 69 ka semana? Kon mag-ihap tag 483 ka tuig gikan sa 455 B.C.E., makaabot ta sa tuig 29 C.E.a Mao ni ang eksaktong tuig nga si Jesus nabawtismohan ug nahimong Mesiyas!—Lucas 3:1, 2, 21, 22.
3. Mga Medical Procedure nga Naggamit ug Dugo
Naay mga medical procedure nga mogamit sa dugo mismo sa pasyente. Ang uban niini—sama sa pag-donate ug dugo o pagpondo sa dugo sa pasyente para sa iyang operasyon—dili dalawaton para sa mga Kristohanon.—Deuteronomio 15:23.
Pero naay mga procedure nga puwede tingaling dawaton sa mga Kristohanon. Apil ani ang blood test, hemodialysis, hemodilution, o ang paggamit ug cell-salvage o heart-lung bypass machine. Ang matag Kristohanon maoy modesisyon para sa iyang kaugalingon kon unsaon paggamit ang iyang dugo panahon sa usa ka procedure, medical test, o therapy. Tingali naay gamayng kalainan kon unsaon paghimo sa matag doktor kini nga mga procedure. Busa sa dili pa modawat ug bisan unsang surgical procedure, medical test, o therapy, kinahanglang hibaloon sa usa ka Kristohanon kon unsa gyoy himoon sa doktor sa iyang dugo. Konsideraha ang mosunod nga mga pangutana:
Komosta kon ang uban nakong dugo ipagawas sa akong lawas unya mohunong kadali ang pag-agos niini? Madawat ba sa akong konsensiya nga kini nga dugo bahin gihapon sa akong lawas ug dili kinahanglang ‘ipaagas sa yuta’?—Deuteronomio 12:23, 24.
Komosta kon panahon sa usa ka medical procedure ang uban nakong dugo ipagawas, iproseso, ug ibalik sa akong lawas o ibutang sa samad sa akong operasyon? Mahasol ba ang akong konsensiya nga nabansay sa Bibliya, o madawat ra nako ang maong procedure?
4. Panagbulag sa Magtiayon
Wala gidasig sa Pulong sa Diyos ang panagbulag ug giklaro niini nga ang panagbulag wala maghatag ug katungod sa bana o asawa nga magminyo pag-usab. (1 Corinto 7:10, 11) Pero ang ubang Kristohanon maghunahuna nga makigbulag tungod sa pipila ka situwasyon.
Tinuyo nga dili pagsustento sa pamilya: Ang bana dili motagana sa materyal nga panginahanglan sa pamilya, maong wala mabatoni sa pamilya ang ilang pangunang panginahanglan.—1 Timoteo 5:8.
Grabeng pagpanagmal: Ang kapikas mobati na nga nameligro ang iyang panglawas o kinabuhi.—Galacia 5:19-21.
Nameligro na pag-ayo ang relasyon kang Jehova: Imposible na para sa bana o asawa ang pag-alagad kang Jehova tungod sa iyang kapikas.—Buhat 5:29.
5. Mga Selebrasyon
Ang mga Kristohanon dili moapil ug mga selebrasyon nga dili makapalipay kang Jehova. Pero kinahanglang gamiton sa matag Kristohanon ang iyang konsensiya nga nabansay sa Bibliya sa pagdesisyon kon unsay himoon panahon sa maong mga selebrasyon. Konsideraha ang pipila ka pananglitan.
Naay mo-greet nimo. Puwede ra ka moingon, “Salamat.” Kon ang nag-greet gustong mahibalog dugang, puwede nimo siyang sultihan kon nganong wala ka magselebrar sa maong selebrasyon.
Ang imong kapikas, nga dili Saksi ni Jehova, moingon nimo nga mangaon mo uban sa mga paryente panahon sa usa ka selebrasyon. Kon motugot ra ang imong konsensiya sa pag-adto, puwede nimong sultihan siya daan nga kon naay paganong tradisyon sa maong tapoktapok, dili ka moapil.
Hatagan ka sa imong amo ug bonus panahon sa usa ka selebrasyon. Dili ba nimo ni dawaton? Depende. Gihunahuna ba sa imong amo ang bonus ingong bahin sa selebrasyon, o paagi lang ni niya sa pagpakitag apresasyon kay maayo ka nga empleyado?
Naay mohatag nimog regalo panahon sa usa ka selebrasyon. Tingali moingon siya: “Kabalo ko nga wala mo magselebrar ani, pero gusto lang kong mohatag nimo.” Tingali buotan lang gyod ang maong tawo. Pero naa kahay rason sa paghunahuna nga ginasulayan niya ang imong pagtuo o gusto niyang moapil ka sa maong selebrasyon? Human nimo kini makonsiderar, nagdepende nimo kon dawaton ba nimo ang regalo o dili. Sa tanan natong desisyon, gusto nato nga hinlo ang atong konsensiya ug matinumanon ta kang Jehova.—Buhat 23:1.
6. Makatakod nga mga Sakit
Kay gihigugma nato ang mga tawo, mag-amping gyod ta nga dili makapasag makatakod nga mga sakit ngadto sa uban. Busa kon nahibalo ta o kon naghunahuna ta nga naa tay makatakod nga sakit, mag-amping gyod ta. Himoon nato ni kay ang Bibliya nagsugo: “Higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon.”—Roma 13:8-10.
Unsaon pagpadapat kining sugoa? Ang tawo nga naay makatakod nga sakit angayng maglikay sa bisan unsang physical contact, sama sa paglamano, paggakos, o paghalok. Dili siya angayng mahiubos kon ang uban dili mangimbitar niya sa ilang balay aron maproteksiyonan ang ilang pamilya. Ug sa dili pa siya bawtismohan, kinahanglang sultihan niya ang koordinetor sa mga ansiyano sa iyang kahimtang aron makahimog kahikayan nga maproteksiyonan ang uban nga bawtismohan. Sa dili pa makigtrato, ang usa angayng magpa-blood test kon naghunahuna siya nga posibleng naa siyay makatakod nga sakit. Pinaagi niini, imong ikapakita nga gimahal nimo ang uban kay imong ‘gitan-aw dili lang ang kaugalingong kaayohan, kondili ang kaayohan sab sa uban.’—Filipos 2:4.
7. Negosyo ug Legal nga mga Butang
Malikayan nato ang daghang problema kon himoan natog sinulat nga kasabotan ang tanang butang bahin sa kuwarta ug negosyo—bisan pag Kristohanon ang atong kasabot. (Jeremias 32:9-12) Bisan pa niana, motungha gihapon usahay sa mga Kristohanon ang ginagmayng problema bahin sa kuwarta o ubang butang. Angay nga ila nang sulbaron dayon sa malinawong paagi nga silasila ra.
Pero unsaon nato pagsulbad ang seryosong mga problema sama sa pagpangilad o pagbutangbutang? (Basaha ang Mateo 18:15-17.) Si Jesus naghatag ug tulo ka paagi nga angayng sundon:
Sulbara ang problema nga kamokamo lang.—Tan-awa ang bersikulo 15.
Kon dili masulbad, hangyoa ang usa o duha ka hamtong nga igsoon sa kongregasyon nga ubanan ka.—Tan-awa ang bersikulo 16.
Kon di gyod gihapon masulbad, niana lang panahona nga moduol ka sa mga ansiyano.—Tan-awa ang bersikulo 17.
Sa daghang kahimtang, dili nato angayng dalhon sa korte ang atong mga igsoon kay makadaot ni sa ngalan ni Jehova ug sa kongregasyon. (1 Corinto 6:1-8) Pero naay mga situwasyon nga kinahanglang dalhon sa korte: mga husay para sa diborsiyo, kustodiya sa bata, sustento para sa kapikas, bayad gikan sa kompaniya sa insurance, mga kaso bahin sa pagka-bankrupt, o pagpamatuod kon balido ba ang usa ka testamento (will). Kon ang usa ka Kristohanon moadto sa korte sa pagsulbad sa maong mga butang sa malinawong paagi kutob sa iyang mahimo, wala niya malapas ang maong tambag sa Bibliya.
Kon seryosong krimen ang nahimo—sama sa pagpanglugos, pag-abusog bata, pagpanghasi, dinagkong pagpangawat, o pagpatay—ang Kristohanon nga magreport niini sa sekular nga mga awtoridad dili makalapas sa maong tambag sa Bibliya.
a Gikan sa 455 B.C.E. hangtod sa 1 B.C.E. maoy 454 ka tuig. Gikan sa 1 B.C.E. hangtod sa 1 C.E. maoy usa ka tuig (walay zero nga tuig). Ug gikan sa 1 C.E. hangtod sa 29 C.E. maoy 28 ka tuig. Busa kon totalon, 483 ka tuig.