Unsay Nahitabo sa Awtoridad?

ANG nagahunahunang katawhan nakasabot sa panginahanglan sa awtoridad. Kon walay usa ka matang sa gambalay sa awtoridad, ang tawhanong sosyedad dali rang magubot. Busa, ang usa ka klasikong Pranses nga teksbok bahin sa konstitusyonal nga balaod nag-ingon: “Sa bisan unsang tawhanong grupo, duha ka kategoriya sa tawo ang makaplagan: kadtong nagsugo ug kadtong nagtuman, kadtong naghatag ug mga mando ug kadtong nagasunod, mga lider ug mga membro, mga magmamando ug ang gimandoan. . . . Ang paglungtad sa awtoridad mapanid-an sa bisan unsang tawhanong sosyedad.”a

Hinunoa, ang mga tinamdan ngadto sa awtoridad nausab sukad sa Gubat sa Kalibotan II ug ilabina sukad sa katuigang 1960. Nga nagkomento sa maong yugto, ang Pranses nga Encyclopædia Universalis naghisgot bahin sa “kontra-hirarkiya ug kontra-awtoridad nga krisis.” Ang maong krisis dili ikatingala sa mga estudyante sa Bibliya. Si apostol Pablo mitagna: “Hinumdomi, ang kataposang panahon niining kalibotana maoy panahon sa kasamok! Ang katawhan mahigugma lamang sa kaugalingon ug sa salapi; sila hambogiro, mapahitas-on, ug mapasipalahon; masukihon sa mga ginikanan . . . ; sila dili malukmay sa ilang mga pagdumot, . . . dili mapugngan ug mapintas, . . . magpakaimportante sa kaugalingon. Labaw nilang higugmaon ang ilang mga kalingawan kay sa ilang Diyos.”​—2 Timoteo 3:1-4, The Revised English Bible.

Krisis sa Awtoridad

Kining tagnaa naghubit pag-ayo sa atong adlaw ug panahon. Ang awtoridad gihagit sa tanang ang-ang​—pamilya, publikong tunghaan, unibersidad, negosyo, lokal ug nasodnong gobyerno. Ang seksuwal nga rebolusyon, musikang rap, mga demonstrasyon sa mga estudyante, dili-inuyonan sa unyon nga mga welga, sibil nga pagsupak, ug terorismo maoy mga ilhanan sa pagkahugno sa pagtahod sa awtoridad.

Sa usa ka simposyum nga giorganisar sa Paris pinaagi sa French Institute of Political Science ug sa mantalaan sa Paris nga Le Monde, si Propesor Yves Mény miingon: “Ang awtoridad maglungtad lamang kon kini legal.” Usa ka hinungdan sa krisis karon sa awtoridad mao nga daghan ang nagduhaduha sa pagkalegal niadtong anaa sa gahom. Buot ingnon, nagduhaduha sila sa ilang katungod nga maanaa sa gahom. Ang usa ka surbi nagpadayag nga sa sayong katuigan sa 1980, 9 porsiento sa populasyon sa Tinipong Bansa, 10 porsiento sa Australia, 24 porsiento sa Britanya, 26 porsiento sa Pransiya, ug 41 porsiento sa India nag-isip nga dili-legal ang ilang gobyerno.

Ang Pagpangita sa Tawo sa Legal nga Awtoridad

Sumala sa Bibliya, ang tawo sa sinugdan nailalom sa direktang awtoridad sa Diyos. (Genesis 1:27, 28; 2:16, 17) Apan, sayo pa kaayo, ang katawhan miangkon ug moral nga independensiya gikan sa ilang Maglalalang. (Genesis 3:1-6) Kay gisalikway ang teokrasya, o pagmando sa Diyos, kinahanglang pangitaon nila ang ubang mga sistema sa awtoridad. (Ecclesiastes 8:9) Ang pipila mipahamtang sa ilang awtoridad pinaagi sa kusog. Alang kanila, ang gahom naghatag kanilag katungod. Igo na nga sila may igong kusog nga ipatuman ang ilang pagbuot. Hinuon, kadaghanan mibati sa panginahanglan nga himoong legal ang ilang katungod sa pagmando.

Gikan sa kinaunahang kapanahonan daghang magmamando ang nagbuhat niini pinaagi sa pag-ingon nga sila mga diyos o nga sila kaha nakadawat ug gahom gikan sa mga diyos. Mao kini ang sumala-sa-sugilambong nga ideya sa “sagradong pagkahari,” nga giangkon sa unang mga magmamando sa Mesopotamia ug sa mga Paraon sa karaang Ehipto.

Si Alejandro nga Bantogan, ang Helenistikong mga hari nga misunod kaniya, ug daghan sa mga emperador sa Roma nag-angkon usab nga mga diyos ug nagsugo pa gani nga simbahon. Ang mga sistema ilalom sa maong mga magmamando nailhang “mga kulto sa magmamando,” ug ang ilang katuyoan mao ang paglig-on sa awtoridad sa magmamando ibabaw sa nagkasagolsagol nga nabihag nga katawhan. Ang pagdumili nga mosimba sa magmamando gihukman ingong buhat nga batok sa Estado. Sa The Legacy of Rome, si Propesor Ernest Barker misulat: “Ang paghimong diyos sa [Romanong] emperador, ug ang kamaunongon nga nadawat niya gumikan sa iyang pagkadiyos, dayag nga mao ang patukoranan, o bisan sa unsang paagi ang semento, sa empiryo.”

Ingon niini gihapon ang kahimtang bisan human himoang legal ni Emperador Konstantino (nagmando 306-337 K.P.) ang “Kristiyanidad” ug sa ulahi gisagop ingong relihiyon sa Estado sa Romanhong Empiryo ni Emperador Teodosio I (nagmando 379-395 K.P.). Pipila sa “Kristohanong” mga emperador gisimba ingong mga diyos hangtod sa ikalimang siglo K.P.

“Duha ka Gahom,” “Duha ka Espada”

Samtang ang papado nahimong labi pang gamhanan, ang mga suliran tali sa Iglesya ug Estado migrabe. Mao nga, sa kataposan sa ikalimang siglo K.P., si Papa Gelasius I nagpahiluna sa prinsipyo sa “duha ka gahom”: ang sagradong awtoridad sa mga papa nga duyog nga naglungtad sa harianong gahom sa mga hari​—nga ang mga hari ubos sa mga papa. Kining prinsipyoha sa ulahi naugmad ngadto sa doktrina sa “duha ka espada”: “Ang espirituwal nga espada gibakyaw sa mga papa mismo, nga nagtugyan sa sekular nga espada ngadto sa laykong mga magmamando, apan ang ulahi bisan pa niana kinahanglang mogamit sa sekular nga espada sumala sa mga pagtultol sa papa.” (The New Encyclopædia Britannica) Pinasikad niining doktrinaha, panahon sa Edad Media, ang Iglesya Katolika miangkon sa katungod sa pagpurongpurong sa mga emperador ug mga hari aron sa pagpalegal sa ilang awtoridad, sa ingon nagpatunhay sa karaang sugilambong sa “sagradong pagkahari.”

Hinunoa, dili saypan kini sa gitawag nga balaanong katungod sa mga hari, usa ka ulahing kaugmaran nga gitumong sa pagpagawas sa politikal nga mga magmamando gikan sa pagpasakop sa papado. Ang teoriya sa balaanong-katungod nagpatuo nga gikuha sa mga hari ang ilang awtoridad sa pagmando nga direkta gikan sa Diyos, dili pinaagi sa papa sa Roma. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Sa panahon nga ang papa nagpasundayag ug usa ka malukpanong espirituwal ug bisan sekular nga gahom ibabaw sa mga pangulo sa estado, ang ideya sa balaanong katungod nagbutang sa mga hari sa nasodnong mga estado diha sa posisyon nga pakamatarongon ang ilang awtoridad ingong sama ka balaanon sa iya sa papa.”b

Ang Sugilambong sa Pagkasoberano sa Katawhan

Sa paglabay sa panahon, ang mga tawo misugyot ug ubang mga tuboran sa awtoridad. Ang usa mao ang pagkasoberano sa katawhan. Daghan ang nagtuo nga kining ideyaha naggikan sa Gresya. Apan, ang demokrasya sa karaang Gresya gituman lamang sa pipila ka siyudad-estado, ug bisan dinhi niini ang lalaki lamang nga mga molupyo ang mibotar. Ang mga babaye, mga ulipon, ug nagpuyong mga langyaw​—nga gibanabana nga katunga ngadto sa upat sa lima ka bahin sa populasyon​—wala tugoti. Dili gayod pagkasoberano sa katawhan!

Kinsa ang nagpasiugda sa pagkasoberano sa katawhan? Ikatingala, gipailaila kana panahon sa Edad Media sa Romano Katolikong mga teologo. Sa ika-13ng siglo, si Thomas Aquinas nagtuo nga bisan tuod nga ang pagkasoberano naggikan sa Diyos, kana gitugyan sa katawhan. Kining ideyaha nahimong popular. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Kining ideyaha nga ang katawhan mao ang tuboran sa awtoridad gipaluyohan sa kinabag-an sa Katolikong mga teologo sa ika-17ng siglo.”

Nganong ang mga teologo sa usa ka iglesya diin ang mga tawo dili makapili sa papa, obispo, o pari magpasiugda sa ideya sa pagkasoberano sa katawhan? Tungod kay ang pipila ka Uropanhong mga hari nagakasamok ilalom sa awtoridad sa papa. Ang teoriya sa pagkasoberano sa katawhan naghatag sa papa ug gahom sa pagpalagpot sa usa ka emperador o hari kon gikinahanglan. Ang mga historyanong si Will ug Ariel Durant misulat: “Ang mga tigpanalipod sa pagkasoberano sa katawhan naglakip sa daghang Heswita, kinsa nakasabot niining panghunahunaa nga usa ka paagi sa pagpahuyang sa harianong awtoridad batok sa awtoridad sa papa. Kon, miergo si Kardinal Bellarmine, ang awtoridad sa mga hari gikuha gikan sa, ug busa nailalom ngadto sa, katawhan, dayag nga kini ubos sa awtoridad sa mga papa . . . Si Luis Molina, nga usa ka Espanyol nga Heswita, mihinapos nga ang katawhan, ingong tuboran sa sekular nga awtoridad, mahimong sa makataronganon​—apan pinaagi sa mahusay nga paagi​—magpalagpot sa dili-matarong nga hari.”

Ang “mahusay nga paagi,” siyempre, hikayon sa papa. Sa paglig-on niini, ang Pranses Katolikong Histoire Universelle de l’Eglise Catholique mikutlo sa Biographie universelle, nga nag-ingon: “Si Bellarmine . . . nagtudlo ingong kasagarang doktrina sa Katoliko nga ang mga prinsipe nagkuha sa ilang gahom gikan sa pagpili sa katawhan, ug nga ang katawhan makagamit niining maong katungod ilalom lamang sa impluwensiya sa papa.” (Italiko amoa.) Busa ang pagkasoberano sa katawhan nahimong usa ka himan nga mahimong gamiton sa papa sa pag-impluwensiya sa pagpili ug mga magmamando ug, kon gikinahanglan, palagpoton sila. Sa mas bag-ong kapanahonan, nagtugot kini sa Katolikong hirarkiya sa pag-impluwensiya sa Katolikong mga botante diha sa hawas nga mga demokrasya.

Sa modernong mga demokrasya ang pagkalegal sa gobyerno gipasikad sa gitawag ug “pagtugot sa gimandoan.” Hinuon, sa kinalabwan niini, mao kini ang “pagtugot sa mayoriya,” ug tungod sa pagkawalay-pagtagad sa mga botante ug limbongang mga politiko, kining “mayoriya” kasagaran sa tinuoray minoriya lamang sa populasyon. Karong adlawa, “ang pagtugot sa gimandoan” sagad nagkahulogan ug labaw pa kay sa “pag-uyon, o pagsunod, sa gimandoan.”

Ang Sugilambong sa Nasodnong Pagkasoberano

Ang sugilambong sa sagradong pagkahari nga gipasiugda sa unang mga papa misumbalik sa papado sa dihang nausab kini ngadto sa balaanong katungod sa mga hari. Ang teoriya sa pagkasoberano sa katawhan sa susama misumbalik sa Iglesya Katolika. Panahon sa ika-17 ug ika-18ng mga siglo, ang sekular nga mga pilosopo, sama sa Ingles nga si Thomas Hobbes ug John Locke ug ang Pranses nga si Jean-​Jacques Rousseau, naghunahuna bahin sa ideya sa pagkasoberano sa katawhan. Nag-ugmad silag mga bersiyon sa teoriya sa usa ka “sosyal nga kasabotan” tali sa mga magmamando ug sa gimandoan. Ang ilang mga prinsipyo gipasikad dili sa teolohiya kondili sa “kinaiyanhong balaod,” ug ang ideya misangko ngadto sa mga ideya nga seryosong nagdaot sa Iglesya Katolika ug sa papado.

Wala madugay human sa kamatayon ni Rousseau, mibuto ang Pranses nga Rebolusyon. Kining maong rebolusyon nagwagtang sa pipila ka ideya sa pagkalegal, apan kini naglalang ug usa ka bag-ong ideya, ang ideya sa nasodnong pagkasoberano. Ang The New Encyclopædia Britannica mikomento: “Ang Pranses nagsalikway sa balaanong katungod sa mga hari, sa paggahom sa mga tawong hamili, sa mga pribilehiyo sa Romano Katolikong Iglesya.” Apan, matud sa Britannica, “ang Rebolusyon nagpahamtong sa bag-ong imbensiyon, ang nasodnong estado.” Ang mga rebolusyonaryo nagkinahanglan niining bag-ong “imbensiyon.” Ngano?

Tungod kay ilalom sa sistema nga gipaluyohan ni Rousseau, ang tanang molupyo adunay samang katungod sa pagpili sa mga magmamando. Kini moresulta unta sa usa ka demokrasya nga gipasikad sa katungod sa pagbotar sa tanan​—usa ka butang nga wala uyoni sa mga lider sa Pranses nga Rebolusyon. Si Propesor Duverger misaysay: “Kadto maoy aron sa paglikay niining maong sangpotanan, nga giisip nga dili-tilinguhaon, nga, gikan sa 1789 hangtod sa 1791, ang mga adunahan sa Constituent Assembly nag-imbento sa teoriya sa nasodnong pagkasoberano. Ilang giila ang katawhan nga sama sa ‘Nasod,’ nga ilang giisip ingong tinuod nga naglungtad, nga lahi gikan sa mga bahin niini. Ang Nasod lamang, pinaagi sa mga hawas niini, ang may katungod sa paggamit sa pagkasoberano . . . Nga demokratikanhon ang dagway, ang doktrina sa nasodnong pagkasoberano dili gayod demokratikanhon tungod kay magamit kini sa pagpakamatarong sa halos bisan unsang dagway sa kagamhanan, ilabina ang awtokrasya.” (Italiko iyaha.)

Tawhanong mga Paningkamot Usa ka Kapakyasan

Ang pagdawat sa Nasod-Estado ingong legal nga tuboran sa awtoridad mitultol ngadto sa nasyonalismo. Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Ang nasyonalismo sagad gihunahunang karaan kaayo; usahay sayop kining giisip ingong usa ka dumalayong hinungdan sa politikanhong kagawian. Sa pagkatinuod, ang Amerikanhon ug Pranses nga mga rebolusyon mahimong isipon ingong unang gamhanang mga kapadayganan niini.” Sukad niadtong mga rebolusyona, ang nasyonalismo milukop latas sa kayutaan sa Amerika, Uropa, Aprika, ug Asia. Ang pintas nga mga gubat gihimong legal sa ngalan sa nasyonalismo.

Ang Britanikong historyano nga si Arnold Toynbee misulat: “Ang espiritu sa Nasyonalidad maoy paaslom sa bag-ong bino sa Demokrasya diha sa karaang mga botelya sa Tribalismo. . . . Kining talagsaong panag-uyon tali sa Demokrasya ug Tribalismo nahimong mas kusganon diha sa praktikal nga politika sa atong modernong Kasadpanhong Kalibotan kay sa Demokrasya mismo.” Ang nasyonalismo wala makapatungha ug malinawong kalibotan. Si Toynbee miingon: “Ang mga Gubat sa Relihiyon gisundan, human sa kinamub-ang paghunong, sa mga Gubat sa Nasyonalidad; ug sa atong modernong Kasadpanhong Kalibotan ang espiritu sa relihiyosong pagkapanatiko ug ang espiritu sa nasodnong pagkapanatiko sa dayag maoy usa ug samang daotang pagbati.”

Pinaagi sa mga sugilambong sa “sagradong pagkahari,” “balaanong katungod sa mga hari,” “pagkasoberano sa katawhan,” ug “nasodnong pagkasoberano,” ang mga magmamando misulay sa paghimong legal sa ilang awtoridad ibabaw sa mga isigkatawo. Hinunoa, human makonsiderar ang dungog sa tawhanong mga magmamando, ang usa ka Kristohanon makahunahuna sa gipahayag ni Solomon: “Ang tawo nagmando sa tawo sa iyang kadaotan.”​—Ecclesiastes 8:9.

Inay mosimba sa politikanhong Estado, ang mga Kristohanon nagsimba sa Diyos ug nag-ila nga siya ang legal nga tuboran sa tanang awtoridad. Sila mouyon sa salmistang David kinsa miingon: “Imo, Yahweh, ang kadako, ang gahom, ang kahalangdon, ang katas-on sa mga adlaw ug ang himaya, ang tanan sa langit ug sa yuta imoha. Imoha ang pagkasoberano, Yahweh; ikaw gituboy, labaw sa tanan.” (1 Cronicas 29:11, The New Jerusalem Bible) Apan, sa pagtahod sa Diyos, nagpakita silag tukmang pagtahod alang sa awtoridad diha sa sekular ug espirituwal nga mga natad. Kon sa unsang paagi ug nganong sila makahimo niini nga malipayon pagasusihon sa duha ka artikulong mosunod.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 15]

Ang Iglesya Katolika miangkon sa awtoridad sa pagpurongpurong sa mga emperador ug mga hari

[Credit Line]

Pagkonsagrar kang Karlomagno: Bibliothèque Nationale, Paris