Unsay Nagakahitabo sa mga Batan-on?
ANG maayong balita o ang daotang balita—unsa ang buot nimong madunggan pag-una? Sa dihang gisukna niining pangutanaha, daghan ang mopili sa pagpaminaw una sa daotang balita sa paglaom nga ang maayong balita magpabilin diha sa hunahuna.
Kon atong susihon kon unsay nagakahitabo sa mga batan-on, tagda una ang presenteng kahimtang. Ang gulanggulang nga mga tawo kasagarang mokomento nga ang mga batan-on karong adlawa dili sama sa mga batan-on sa nangagi. Ang mga batan-on, sa laing bahin, mayugot sa bisan unsang pasumbingay nga sila wala makaabot sa mga sukdanan sa miaging tuig. Bisan pa niana, ang maidlot nga mga tigpaniid sa katawhan mouyon nga lahi ang mga batan-on karong adlawa.
Unsa ka Lahi?
Bisan tuod ang mga tawo sa kinatibuk-an nagtuo nga ang mga batan-on kinahanglang adunay maayong mga pamatasan, usa ka pagbati sa kaakohan, ug pagtahod sa uban, ang katinuoran kasagarang wala gayod makakab-ot niining maong mga mithi. Sumala sa usa ka surbi nga gipatik sa mantalaang The Independent sa London, ang mga batan-on “nagaugmad ug usa ka ‘bag-ong espiritu sa rebelyon’ batok sa usa ka kalibotan nga ilang nakita nga nakapahigawad gayod kanila.” Kining “bag-ong espiritu sa rebelyon” gibanaag diha sa pagkakaplag nga mas diyutayng modernong-adlaw nga mga batan-on ang buot mag-isip sa ilang kaugalingon nga “but-an ug responsable.” Buot hinuon nilang isipon sila ingong “badlonganon ug dili-matag-an.”
Pananglitan, sa Britanya ang gitala nga krimen—kasagaran niana gihimo sa mga batan-on—miuswag ug napulo ka pilo tali sa 1950 ug 1993. Ang miuswag nga pag-abuso sa droga ug alkoholikong mga ilimnon mitupong sa maong pag-uswag. Sa samang panahon, nag-ingon ang The Times sa London, halos tanang naugmad nga mga nasod nakasinati ug “igoigong pagdaghan sa sikolohikal ug katilingbanon nga mga suliran taliwala sa mga batan-on sukad sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan.” Sumala kang David J. Smith, propesor sa kriminolohiya, kining maong mga suliran “walay kalabotan sa paghikaw o sa nagauswag nga kaadunahan sa bisan unsang yanong paagi.” Ang panukiduki nagpakita nga nadayag karon ang mas dakong kalainan tali sa mga batan-on ug mga gulanggulang.
Ang mga bata ug mga batan-on karong adlawa nag-atubang ug nagkadakong kapit-os. Ang mga kaso sa paghikog, gisulayan o milampos, nahimong ordinaryo. Ang mga pagsulay sa paghikog sa mga bata ubos sa 12 anyos midoble sulod sa duolag napulo ka tuig, nagtaho ang Glasgow nga Herald sa Scotland. Ang gulanggulang nga mga bata nagtugot sa kawalay-paglaom nga motultol kanila sa samang paagi. “Kana mao ang naghingaping resulta sa nagauswag nga mga suliran sa pangutok diha sa mga batan-on nga naghulgang molabaw sa mga serbisyo nga gitagana aron sa pagtabang kanila,” mikomento ang mantalaan.
Kinsay Basolon?
Ang mga hamtong sayonan rang mobasol sa mga batan-on sa “sukwahi” nga mga panglantaw sa mga batan-on. Bisan pa niana, sa pagkatinuod, dili ba ang mga hamtong maoy adunay dakong tulobagon sa nagakahitabo karon taliwala sa mga batan-on? Ang pagpang-abuso, pagpasagad sa ginikanan, kakulang sa mga sumbanan nga kasaligan sa mga batan-on, kasagarang gihisgotan diha sa katin-awan. “Ang depresyon sa kadaghanan sa populasyon sama ra ka ordinaryo 30 ka tuig kanhi,” nangangkon si Propesor Sir Michael Rutter, tagdumala sa Medical Research Council Child Psychiatry Unit sa Britanya. “Apan,” siya midugang, “ang pagkahitabo niini taliwala sa mga tin-edyer ug mga hohamtong na miuswag pag-ayo. . . . Sa walay duhaduha ang pagkabungkag sa pamilya adunay bahin; dili lang ang diborsiyo, kondili ang katibuk-ang sukod sa kagubot ug panagbangi taliwala sa mga hamtong.”
Usa ka tigdukiduki nangangkon nga ang mga batan-on “nagsalikway sa naandan.” Ngano? “Tungod kay ang naandan wala diha alang kanila.” Tagda ang nagakausab nga mga panglantaw sa mga papel sa lalaki ug babaye ingong pananglitan. Daghang batan-ong mga babaye ang misagop sa mas lakin-ong mga taras sa pagkaagresibo ug kapintasan, samtang ang batan-ong mga lalaki nahimong babayen-on. Pagkalahi gikan sa mga sukdanan sa miagi!
Apan nganong nakita nato ang maong dagkong mga kausaban karon? Ug unsay maayong balita alang sa mga batan-on karong adlawa? Sa unsang paagi sila makabaton ug seguradong kaugmaon? Ang among mosunod nga artikulo magkonsiderar sa mga tubag niining mga pangutanaha.