Ang “Naghilak” nga Kahoy ug ang Daghag-Gamit nga “mga Luha” Niini
‘Pagkuha ug balsamo alang sa kasakit,’ matod sa Jeremias 51:8. Ang pagpangita sa usa sa mga tinubdan niining makahupay kaayo ug makaayo nga substansiya magdala kanato ngadto sa isla sa Chios, sa Dagat Aegean.
SA SAYONG bahin sa ting-init, talagsaon kaayo ang paagi sa mga mag-uuma sa Chios sa pagpangandam alang sa pag-ani. Human nila silhigan ang yuta, maghimo sila ug lapad nga saloran nga gama sa puting kulonon palibot sa mga kahoyng malarag ang mga dahon nga gitawag ug mga kahoyng mastic. Dayon samaran sa mga mag-uuma ang panit sa kahoy, nga maoy “makapahilak” sa mga kahoy. Ang lusparon nga “mga luha” sa salong magsugod sa pag-agas. Human sa duha o tulo ka semana, ang mga tinulo sa salong moapol ug kolektahon kini sa mga mag-uuma, nga direkta gikan sa punoan o gikan sa kulonon nga saloran sa ubos. Kining maong “mga luha,” nga gitawag ug gum mastic, gigamit sa paghimog balsamo.
Apan, sa dili pa kini kolektahon gikinahanglan ang pailob ug hago nga trabaho. Ang naglubag, abohon nga mga punoan sa kahoy hinay kaayong motubo. Dangtag 40 ngadto sa 50 ka tuig una pa mohingkod ang usa ka kahoy—kasagaran sa gitas-on nga gikan sa duha ngadto sa tulo ka metros.
Gawas sa trabahong pagsamad sa mga punoan ug pagkolekta sa “mga luha,” dugang trabaho ang gikinahanglan aron makagama ug produktong mastic. Human makolekta sa mga mag-uuma ang “mga luha” nga mastic, kini ilang ayagon, hugasan, ug klaseklasehon sumala sa gidak-on ug kalidad. Sa ulahi, hinloan pa ug dugang ang mastic ug dayon gamiton sa daghang paagi.
Ang Kasaysayan sa Usa ka Bililhong Tanom
Ang Gregong pulong alang sa “mastic” nagkahulogan ug ‘pagkagot sa mga ngipon.’ (Mateo 8:12) Kining ngalana mahimong nagpasabot nga sukad sa karaang kapanahonan, ang mastic nga salong gigamit na ingong chewing gum aron sa pagpahumot sa ginhawa.
Ang labing karaang impormasyon bahin sa mastic naggikan kang Herodotus, usa ka Gregong historyano sa ikalimang siglo W.K.P. Ang ubang karaang mga awtor ug mga mananambal—lakip ni Apollodorus, Dioscorides, Theophrastus, ug Hippocrates—naghisgot bahin sa medikal nga mga kapuslanan sa mastic. Bisan pag ang mga kahoyng mastic nanubo ubay sa Kabaybayonan sa Mediteranyo, sukad sa mga 50 K.P., ang paggamag mga produktong mastic halos didto ra gihimo sa Chios. Ug ang mastic mao ang pangunang gikaikagan niadtong nagpukan sa Chios, gikan sa mga Romano ngadto sa mga taga-Genoa ngadto sa mga Ottoman.
Daghag-Gamit nga Mastic
Ang mga doktor sa Ehipto kaniadto naggamit ug mastic sa pagtambal ug nagkalainlaing mga sakit, lakip sa kalibang ug artraytis. Gigamit usab nila kini sa insenso ug sa pag-embalsamar. Ang kahoyng mastic mahimong usa sa mga tinubdan sa “balsamo sa Gilead,” nga nailhan diha sa Bibliya tungod kay kini makatambal ug kini gigamit diha sa kosmetiko ug sa pag-embalsamar. (Jeremias 8:22; 46:11) Gikaingon pa gani nga ang kahoyng mopatungha ug stacte, usa sa mga sangkap sa humot nga balaang insenso nga gamiton lamang sa sagradong paagi, mahimong sakop sa pamilya sa mga kahoyng mastic.—Exodo 30:34, 35.
Karon, ang mastic makaplagan diha sa mga barnis nga maoy naghatag ug proteksiyon sa mga oil painting, muwebles, ug musikal nga mga instrumento. Gigamit kini ingong materyal alang sa insulasyon ug pang-waterproof, ug giisip usab kini nga usa sa labing maayong gamiton aron dili molubad ang kolor sa tina sa panapton ug ang mga pintura sa mga magdidibuho. Ang mastic gigamit usab diha sa mga papilit ug sa pagtina sa panit sa hayop. Tungod sa kahumot ug sa ubang mga kalidad niini, ang mastic gigamit diha sa sabon, kosmetiko, ug mga pahumot.
Ang mastic gihubit diha sa 25 ka opisyal nga mga talaan sa mga tambal sa tibuok kalibotan. Kanunay gihapon kining gamiton diha sa naandang mga tambal sa mga Arabo. Ang mastic gamiton usab sa paghimog semento para sa ngipon ug pangbulit sa sulod sa kapsula sa tambal.
Ingong tinubdan sa balsamo, ang daghag-gamit nga “mga luha” sa “naghilak” nga kahoyng mastic nakahupay ug nakaayo sulod sa daghang siglo. Busa, may maayong katarongan nga ang tagna ni Jeremias nag-ingon: ‘Pagkuha ug balsamo alang sa kasakit.’
[Mga hulagway sa panid 31]
Chios
Pagkolekta ug mastic
“Mga luha” nga mastic maampingong gikolekta
[Credit Lines]
Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis