Nahibalo Ka Ba?

Niadtong unang siglo, unsay gihimo sa mga saserdote sa dugo sa mga hayop nga gihalad diha sa templo?

KADA tuig, ang mga saserdote sa karaang Israel naghalad ug libolibo ka hayop diha sa halaran sa templo. Sumala sa Hudiyong historyano nga si Josephus, kapig 250,000 ka karnero ang itanyag kada Paskuwa ingong mga halad. Busa daghan kaayong dugo ang gipaawas diha sa templo. (Lev. 1:10, 11; Num. 28:16, 19) Asa padulong ang maong dugo?

Nakubkoban sa mga arkeologo ang talagsaong drainage diha sa templo ni Herodes nga naglungtad sa panahon ni Jesus. Dayag nga dinhi gipaagi ang mga dugo nga gikan sa templo.

Konsideraha ang duha ka bahin sa ilang drainage system:

• Mga bangag duol sa halaran: Ang Mishnah, usa ka karaang libro bahin sa balaod ug tradisyon sa mga Hudiyo nga gisulat human sa mga 200 C.E., naghatag ug deskripsiyon bahin niini nga drainage system. Kini nag-ingon nga naay duha ka bangag duol sa halaran. Dinhi gibubo ang dugo sa mga hayop nga gihalad ug ang tubig nga gigamit sa paghinlo sa halaran. Ang dugo ug ang tubig moagi sa drainage paingon sa Walog sa Kidron.

  Kini nga deskripsiyon bahin sa “mga bangag” duol sa halaran motakdo sa mga nakubkoban sa mga arkeologo. Ang The Cambridge History of Judaism miingon nga naay nadiskobrehan nga “talagsaong drainage system” duol sa templo. Kini nag-ingon: “Posible nga dinhi ipaagi ang tubig nga nasagolag dugo sa mga hayop nga gihalad sa templo.”

• Igong suplay sa tubig: Ang mga saserdote nagkinahanglag daghang tubig aron magpabiling hinlo ang halaran ug ang drainage. Tungod ana, naay gihimo nga mga kanal, aqueduct, biawan, ug mga linaw nga pondohanag tubig aron naa silay suplay sa tubig gikan sa siyudad. Ang arkeologo nga si Joseph Patrich miingon: “Talagsaon gyod kaayo niadtong panahona ang ilang paagi sa pagtaganag tubig sa templo ug pagseguro nga magpabiling hinlo ang halaran ug ang drainage niini.”