Mga Teleskopyo ug mga Mikroskopyo—Sa Unsang Paagi ang Ilang mga Ginapadayag Nakaapektar Kanimo?
ANG mga teleskopyo ug mga mikroskopyo. Sila nakabutyag ug tagong mga katingalahan: ang lapad kaayog mga distansiyang mga galaksiya, ang mga mikroorganismo nga hilabihan kaayo ka gamay nga ang ikaupat nga bahin kanila sa usa ka milyon masulod sa usa ka tulbok sa kataposan ning tudling-pulong. Ug sa pagbuhat sa ingon, kining mga gamita dulot nga nakabag-o sa panglantaw sa tawo. Sa karaang panahon maglantaw ang tawo sa kalangitan nga may pagbati sa relihiyosong katingala. Ang mga bitoon ug mga planeta giisip nga mga diyos nga naghatag gamhanong impluwensiya sa mga kinabuhi sa tawo. Apan, ang tawo, masaligon nga siya ug ang iyang planetang Yuta mao ang pinakasentro sa uniberso.
Kining pagtuoha sa usa ka uniberso nga ang pinakasentro mao ang yuta naghatag, sumala kang propesor sa astronomiya nga si Edward R. Harrison, “ug usa ka lig-ong patukoranan alang sa [paganong] relihiyon,” ug daw “naghatag kini ug kahulogan ug katuyoan sa tawhanong kinabuhi sa Yuta.” Ang teleskopyo ug ang dramatikong mga kapahayagan niini nakapusgay niining komportableng uniberso. Natuki sa mikroskopyo ang misteryo sa mga butang sama sa pagpanamkon ug pagpanganak (nga gituohan kas-a nga dili masabtang mga milagro—apan milagro gihapon) ug sakit (nga gituohan kas-a nga hampak nga gikan sa mga diyos).
Busa gibati sa kadaghanan nga ang mga pangutana nga relihiyon lamang ang makatubag sa karon matubag na sa putig-besting mga tigpanukiduki. Apan tinuod bang hanas na kaayo ang tawo sa pagpaniid, sa pagpanukod ug sa pag-analisar nga tungod niini wala na siya magkinahanglag Diyos sa paghatag kahulogan sa mga butang nga iyang makita? Nakapala ba ang teleskopyo ug ang mikroskopyo sa pasukaranan sa pagtuo sa pangunang basahon bahin sa Diyos, ang Bibliya?
[Kahon/Letrato sa panid 3]
Seguro natingala si Galileo. Nianang gabhiona sa 1609 iyang gipunting ang iyang karaang teleskopyo nianang dako kaayong arko sa kahayag nga gitawag sa mga karaan nga “sirkulo sa gatas.” Pinaagi sa tabang sa iyang teleskopyo (wala) nakita ni Galileo kanang butang nga wala pay tawong nakakita sukad: Ang Milky Way maoy “usa ka masa sa dimaisip nga mga bitoon.”
Kapin lamag 70 ka tuig sa ulahi usa ka Olandes nga negosyanteng ginganlag Antoni van Leeuwenhoek misid-ing usab sa inayom-ayom nga bildo ug metal (ubos). Siya, walay pormal nga siyentipikanhong pagbansay; ang pagnisnis ug pagpasinaw sa mga lente maoy palabay lamang niya sa panahon. Apan, gikan ning mga lenteha, siya nakagamag karaang bersiyon sa usa ka instrumentong nagpasulod sa katawhan ngadto sa uniberso sa laing matang; ang mikro [lugos makita] nga kalibotan, diin puno sa kinabuhi ang usa ka tulo sa tubig o ang usa lamang ka kutsaritang yuta.