Nahibalo Ka ba Kon Unsay Ginabasa sa Imong mga Anak?

“MAMA, dili na gayod ako mobasa pa sa iyang mga libro,” miingon ang 11 anyos nga si Shana. Iyang gipasabot ang iladong magsusulat sa mga libro sa kabataan. Sa gipangutana kon ngano, iyang gipakita sa iyang inahan ang daghang malaw-ayng bahin nga sinulat gikan sa libro. Miingon ang inahan: “Nakurat ako, tungod kay nagtuo ako niadto nga nasusi na nako ang mga libro nga ginabasa sa among mga anak, sa kasagaran pinaagi sa pagbasa sa mga hapin sa libro sa pagtino sa ginahisgotan. Apan wala gayod ako magdahom nga ang mga libro nga gisulat alang sa 10 ug 12 anyos adunay ingon niadto nga pinulongan. Busa human sa pagdayeg kaniya sa pagduol kanako, nanaad ako sa pagsusi pag-ayo sa ilang basahon sa umaabot.”

Daghan nang katuigang nagpasibya ang mga estasyon sa TV sa tibuok Tinipong Bansa niining napulog-upat ka pulong nga mensahe: “Alas diyes na sa gabii. Nahibalo ka ba kon hain ang inyong mga anak?” Walay mahigugmaong ginikanan nga magtinguha nga maglakawlakaw sa dalan ang iyang anak sa kagabhion uban sa mga salawayon. Apan kanus-a ang kataposang higayon nga imong gisusi ang mga basahon sa imong mga anak? Mahimo ba nga pinaagi sa ilang ginabasa, nakig-uban ang imong mga anak sa mga tawong nagpasiugdag pagkatapulan, rebelyon, pangawat, pagpamampam, homoseksuwalidad ug pagbuno pa ngani? NASAYOD ba gayod ikaw kon unsay ginabasa sa imong mga anak?

Unsay Ilang Ginabasa

Nakit-an sa usa ka inahan ang iyang nuybe-anyos nga natabonan ang iyang ulo sa libro. Apan sa iyang kalipay usa kini ka ensiklopedia! Hinoon, dili na kinahanglang isulti pa, tagsaon kini—dili ang lagda. Sa kasagaran ang bata nga sama nianag panuigon magabasag komiks o magasing may larawan. Kining matanga sa mga magasin may iyang dapit. Apan, sa pagkatinuod, sila sa kinatibuk-an limitado lamag kapuslanan sa pagtudlo sa maayong batasan sa maayong pagbasa.a

Ug unsay ikasulti bahin sa mga tin-edyer? Ang magasing Seventeen nag-ingon: “Ang dakong bahin sa mga basahon karon sa tin-edyer ginasentro bahin sa romansa.” Gikutlo ang usa ka 16-anyos nga dalaga nga nag-ingon: “Tinuod kaayo ang mga libro. Imong bation nga daw ikaw ang bida . . . Madala gayod ako kanila.” Adunay epekto ang sugilanon sa romansa sa pagpukaw sa mga handurawan bahin sa gugma ug romansa bisag layo pa ang batan-on sa kahimtang sa paglihok niadtong mga emosyona. Ug diha sa ubang mga kahimtang nagiyanon ang ubang mga batan-on sa maong mga nobela, ug mobali sa mga nobela sa romansa nga nagalarawan sa sekso.

Pananglitan, misugod ang usa ka dalaga sa pagbasa sa mga nobela sa romansa para sa edad-edaran. Apan sa ulahi, siya miingon, “Dili gayod mahimo nga dili ako makabasa niana labing kubos usa sa usa ka adlaw.” Sa pagtagbaw sa iyang tinguha sa pagbasa iyang nakita nga nagabasa siyag modernong mga nobelang romansa. “Hinagpat kaayo ang ilang mga asoy sa imoral nga sekso sa dili pa ang kaminyoon,” nanumdom siya.

Ug komusta ang mga batan-ong lalaki? Hayan wala silay gana sa romansa, apan giyanon gihapon sa sulosugilanon bahin sa siyensiya, panimpalad ug mga sugilanon sa dula. Ang uban maayo; ang uban dili.

Dili kalimtan usab kanang ginaasayn sa mga bata nga basahon diha sa tunghaan. Sagad nagkahulogan ang tunghaan sa pagkaladlad sa maong mga butang sama sa teoriya sa ebolusyon, bakak nga mga teoriyang relihiyoso, ngani mga pelikula ug mga libro bahin sa sekso. Sagad walay kalibotan ang mga ginikanan kon unsay ginatudlo diha sa ilang mga anak.

Kon Unsay Mahimo sa mga Ginikanan

Busa unsay imong mahimo ingong ginikanan sa pagtabang sa imong mga anak? Pagsugod pinaagi sa pagpakitag maayong panig-ingnan sa imong kaugalingon. Karon, sa pagkatinuod, dili kini masayon alang sa tanan. Ang usa ka misyonero sa mga Saksi ni Jehova nga nag-alagad sa Kenya nag-ingon: “Diha sa kadaghanang mga kahimtang ang mga ginikanan mismo kulang sa edukasyon o dili kaayo makamaong mobasa. Busa dili sila mahibalo kon unsay ginabasa sa ilang mga anak.” Busa hinungdanon alang sa mga ginikanan sa maong mga nasod sa pagtuon ug pagbasa. Sagad mabatonan kining maong pagbansaya diha sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova.

Apan, diha sa mga adunahang mga nasod, sa kinatibuk-an makamaong mobasa ang mga ginikanan. Kon tinuod kini kanimo, sa unsang paagi imong mapahimudsan ang maong bentaha? Sa yanong pagkasulti, kon buot ka nga mobasa ang imong mga anak, kinahanglang makakita sila kanimo nga magbasa. Kon buot ka nga magabasa silag maayong mga libro, kinahanglang makita ka nilang nagabasag maayong mga libro.

Makaikag, gipunting sa Bibliya ang bili sa maong sayo nga pagbansay. Nagsugilon kini sa usa ka tagsaong batan-ong lalaki nga ginganlag Timoteo kinsa ‘sukad pa sa pagkabata nasayod sa balaang kasulatan.’ (2 Timoteo 3:15) Sa dayag ang inahan ni Timoteo nagbasa sa Kasulatan ngadto kaniya bisag usa pa siya ka masuso! Lakbit nga gipasidunggan ni apostol Pablo ang dakong gugma ni Timoteo sa Pulong sa Diyos gumikan ning pagbansaya.

Busa karon, hinungdanon ang pagbasa ngadto sa kabataan bisag masuso pa. Usa ka hawod kaayo nga bata (estudyante sa premed sa panuigong 11) ug ang iyang tulo ka igsoong mga babaye gitaho nga nahimong mga henyo tungod sa pagbansay sa ginikanan. Ang ilang amahan nag-ingon: “Dili tagsaon ang akong mga anak. May higayon lang sila sa pagkakat-on sa sayo nga katuigan.” Tinuod, dili malaoman nga mahimong henyo ang inyong anak. Apan ang pananglitan nagpasiugda sa bili sa pagtukod ug maayong batasan sa pagbasa sa sayo nga panuigon. Sa pagkatinuod, si Dr. Bettelheim nag-ingon: “Napalgan nga kadtong maayo sa tunghaan ug mahinay sa dakong bahin makita sa kataposan sa tersero grado. Busa, hinungdanon ang instruksyon sa panahon sa unang tulo ka grado.”

Samtang nagapaningkamot ang imong mga anak sa pagpauswag sa ilang pagbasa, nagkinahanglan silag dakong pagpadasig ug komendasyon gikan kanimo. Ang librong How to Motivate Adolescents nag-ingon: “Ang pagdayeg hayan mao ang labing gamhanon apan ang labing sinalikwayng pagpadasig nga ikahatag sa edad-edaran alang sa mga kabataan!”

Apan unsaon sa mga ginikanan sa pagdumala sa pagbasa sa bata? Nakita sa uban ang ilang mga anak, nga nagpatulogtulog, nga nagbasa pinaagig plaslayt sa pornograpikong mga basahon nga ginatago sa ilalom. Tinuod, wala kini magpasabot, nga modangop ang mga ginikanan sa pagpanuup ug sa mga taktika sama sa polis. Apan nagpasiugda kini sa panginahanglan sa bukas nga komunikasyon tali sa mga ginikanan ug sa mga bata. Nganong dili prangkang mag-estoryahay, sa pagpatin-aw sa imong anak kon unsay salawayon ug kon nganong mao kanay imong pagtuo? Kon buhaton nimo kini sa kalma, bukas ug prangkang paagi, hayan adunay gamay, kon aduna man, nga kasuko. Ang pagpakita sa bata sa tukmang “paagi” sagad adunay malungtarong mga resulta.—Proverbio 22:6.

Ayaw pagbaton ug bug-os negatibong pag-atiman bahin sa pagbasa sa imong anak. Imbes imong labnihon ang matang sa basahon nga anaa sa kamot sa imong anak, paghimog lakang bahin niana! Pagtaganag maligdong nga mga basahon alang sa imong mga anak. Ang gihisgotang batan-on nga nagpabasag ensiklopedia nagabasa tungod kay anaa kini sa ilang balay. Maayo bang puhunan ang ensiklopedia alang sa imong pamilya? Ug unsay ikasulti bahin sa “mga klasik”? Adunay daghan nga may mga estorya bahin sa panimpalad, nga nagpasiugda sa pagkakasaligan ug pagkamaunongon, maingon man usab makapalambo sa handurawan sa bata. May sama ka ba niini nga mga libro sa inyong balay? Kon mahal nga paliton ang mga libro, susiha kon aduna bay librarya sa publiko nga ikadasig sa imong anak nga magamit.

Komusta ang mahitungod sa mga magasin? Daghan adunay mga artikulo bahin sa potograpiya, history, geography ug kahayopan. Ang mga publikasyon sama sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! makapukaw sa kaikag sa imong bata bahin sa Maglalalang. Ug kon ang mga suskrisyon alang niini ipadala sa kaugalingong ngalan sa bata, mas mokiling siya sa pagbasa kanila.

Materyal sa Tunghaan

Apan komusta ang mga materyal nga ginatudlo diha sa imong anak sa eskuylahan? Mabalak-on ang ubang mga ginikanan bahin niini sa pagpakigsulti sa mga awtoridad sa eskuylahan ug naghangyo nga sa dili pagpaapil sa bata sa pagbasa sa pipila ka materyal nga mapalgan sa mga ginikanan nga kuwestiyonable. Apan, hinungdanon ang pagkahimong timbang niining bahina. Una, ang kinabuhi kanunayng nagaladlad sa imong bata sa mga ideya ug mga pagtuo nga supak sa Bibliya. Ug ang imong bata sa ulahi magkinaugalingon diha sa kalibotan. Siya (lalaki o babaye) magkinahanglan sa “kaalam” ug “katakos sa paghunahuna” nga maoy gidasig ni Solomon sa mga batan-on nga ugmaron aron makamaong motimbangtimbang sa tinuod gikan sa bakak. (Proverbio 1:4) Ang pagpanglimbasog ba sa pagpanalipod sa kabataan sa tanang sayop nga ideya makatabang kanila sa pag-ugmad niining maong mga katakos?

Busa gitugotan sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak sa pagbuhat sa ilang regular nga homwork, samtang sa samang higayon nagabantay kon unsay ginatudlo diha kanila. Ilang ginasusi ang mga tun-anang libro nga giasayn sa ilang mga anak. Sa adlaw-adlaw ilang hisgotan ang mga butang nga ginatudlo sa eskuylahan diha sa kabataan. Ang regular nga pagtuon sa Bibliya ug ang prangka ug bukas nga komunikasyon makatabang kanila sa pagtipig sa paghunahuna sa ilang mga anak sa hustong dalan.—Deuteronomio 6:6-9.

Sa pagkamatuod, may mga panahon nga hinungdanon gayod ang pagduol sa mga awtoridad sa eskuylahan, ilabina kon klarong kuwestiyanable ang materyal nga gitudlo. Apan, hinumdomi, nga dili imong mga kaaway ang mga magtutudlo sa imong anak. Sa kinatibok-an ang mga magtutudlo mahunahunaon ug sama kanimo ka matinagdanon bahin sa mga katakos sa bata sa tunghaan. Busa pamisita usahay sa tunghaan ug pakigkita sa mga magtutudlo kon may panahon ka o sumala sa itugot sa mga sirkumstansiya.

Ang katakos sa pagbasa hinungdanon sa pagkakat-on. Kon wala kini, malisod ang pagkakat-on. Kon aduna niini, halos walay butang nga dili makat-onan sa tawo. Ang mga bata nga malipay sa pagbasa adunay tinuod nga bentaha.

[Footnote]

[Blurb sa panid 15]

Kon buot ka nga mobasa sila ug maayong mga libro, kinahanglang makita ka nilang nagabasag maayong mga libro