Nganong Angay Basahag Kusog ang Imong mga Anak?

“Miduol siya kanako, nagpasabak nga nagguyod sa iyang daan nang libro nga naduhigan ug . . . peanut butter, ug miingon . . . , ‘Tabangi ko sa pagbasa niini, Pa; tabangi ko sa pagbasa niini.’”—Dr. Clifford Schimmels, propesor sa edukasyon.

ANG mga bata—pagkadali nilang makakat-on. Gipakita sa panukiduki nga kusog ang pag-uswag sa utok sa mga bata nga wala pay tulo ka tuig ang edad. Ang matag adlaw nga mga kalihokan sa mga ginikanan uban sa ilang mga anak sama sa pagbasa, pag-awit, ug pagkamabination mahimong nagadulag mahinungdanong papel sa himsog nga pag-uswag sa bata. Apan, sumala sa usa ka pagtuon, duolag katunga lang sa tanang ginikanan nga dunay mga anak nga nagpangedaron ug tali sa duha ug walo ka tuig ang nagbasa ngadto sa ilang mga anak adlaw-adlaw. Basin mangutana ka, ‘Aduna ba gayoy dakong epekto kon akong basahan ang akong anak?’

Ugmara ang Gugma sa Pagbasa

Ang mga eksperto nag-ingon nga dako gayod ug epekto kon imong basahan ang imong anak. “Ang labing mahinungdanong kalihokan sa pag-ugmad ug kahibalo nga gikinahanglan aron maayong mobasa sa ulahi mao ang pagbasag kusog ngadto sa mga anak. Kini ilabinang tinuod sa pangedaron nga wala pa magtungha,” matod sa taho nga Becoming a Nation of Readers.

Samtang namati sa mga estorya nga ginabasa gikan sa usa ka basahon, sa linghod nga pangedaron makat-onan na sa mga bata nga ang mga letra diha sa panid motakdo sa mga pulong nga atong ginalitok. Masinati usab nila ang estilo sa sinultihan diha sa mga basahon. “Matag higayon nga mobasa kita ngadto sa usa ka bata, nagpadala kitag ‘makapahimuot’ nga mensahe ngadto sa utok sa bata. Matawag pa gani nimo kining usa ka pahinumdom, nga magkondisyon sa bata sa paglangkit sa mga libro ug pinatik nga mga basahon uban sa kahimuot,” matod sa usa ka reperensiya bahin sa pagbasa ug kusog. Ang mga ginikanan nga magpalambo niining maong gugma alang sa mga basahon magaugmad diha sa ilang mga anak ug tibuok-kinabuhing tinguha nga mahimong mga magbabasa.

Pagtabang Kanila nga Makasabot sa Kalibotan Libot Kanila

Ang mga ginikanan nga mobasag kusog ngadto sa ilang mga anak makahatag ug usa ka bililhong gasa​—usa ka kahibalo bahin sa mga tawo, dapit, ug mga butang. Sa dili gastosong paagi, sila “makapanaw” sa kalibotan pinaagi sa mga panid sa mga basahon. Tagda ang pananglitan sa dos-anyos nga si Anthony, nga gibasahan sa iyang inahan sukad sa iyang pagkahimugso. Matod niya: “Ang una niyang pagduaw sa zoo maoy usa ka panaw sa pagdiskobre pag-usab.” Pagdiskobre pag-usab? Oo, bisag unang higayon pa lang ni Anthony nga makakita ug aktuwal nga mga sebra, leyon, giraffe, ug ubang mga mananap, sinati na niya kining mga linalanga.

Dugang mipatin-aw ang iyang inahan: “Malipayon si Anthony nga nakailag daghang tawo, mananap, butang ug mga ideya, tanan gikan sa mga basahon, sa iyang unang duha ka tuig sa kinabuhi.” Oo, ang pagbasag kusog ngadto sa mga bata samtang linghod pa makatabang ug dako aron ilang masabtan ang kalibotan diin sila nagkinabuhi.

Pagtukod ug Suod nga Relasyon

Panahon sa katuigan sa pagtubo, maugmad sa mga bata ang mga tinamdan nga mag-impluwensiya sa ilang mga lihok sa umaabot nga katuigan. Busa angay nga ipahiluna sa mga ginikanan ang pundasyon alang sa suod nga relasyon nga dinuyogan sa pagsalig, pagtahod sa usag usa, ug pagsabot. Ang pagbasa dakog ikatabang niining maong proseso.

Sa dihang ang mga ginikanan mogugol ug panahon sa paggakos sa ilang mga anak ug sa pagbasa ngadto kanila, tin-aw ang mensahe: “Gihigugma ko ikaw.” Si Phoebe, usa ka inahan sa Canada, nag-ingon bahin sa pagbasa ngadto sa iyang anak nga lalaki, nga karon otso anyos na: “Gibati namong magtiayon nga dako kaayo kinig natabang aron masuod kanamo si Nathan. Wala siyay gililong kanamo ug kanunay niya kaming tug-anan sa iyang mga pagbati. Nakamugna kinig linain nga pagkasuod.”

Nabatasan ni Cindy nga mobasag kusog ngadto sa iyang anak nga babaye sukad nga mga usa ka tuig pa ang iyang edad ug puwede nang makalingkod ug makapamati sulod sa usa o duha ka minuto. Takos ba ang tanang panahon ug paningkamot? Matod ni Cindy: “Kasagaran ang mahigalaon, malinawon nga kahimtang sa dihang mag-uban sa pagbasa mao ray gikinahanglan sa pagtukbil kang Abigail nga isugid kanamo ang usa ka hitabo sa eskuylahan o problema tali sa usa ka higala. Dili ba mao kanay sanong nga buot madungog sa mga ginikanan?” Sa pagkatinuod, ang pagbasag kusog makaamot sa suod nga relasyon tali sa ginikanan ug anak.

Pagsilsil sa Mahinungdanong mga Kahanas nga Gikinahanglan sa Kinabuhi

“Daghan kaayong walay-pulos nga mga impormasyon ang makuha sa atong mga anak karon, gikan sa telebisyon ug ubang mga tinubdan, mao nga ilabinang gikinahanglan nila ang makapahimsog sa hunahuna nga imporasyon, tin-aw nga panghunahuna, kaalam, lig-ong panghunahuna nga motabang kanila sa paglihok nga uyon sa ilang mga prinsipyo ug makita ang ilang kinabuhi diha sa hustong panglantaw,” matod sa librong 3 Steps to a Strong Family. Ang mga ginikanan mao ang anaa sa labing maayong posisyon sa pagtaganag usa ka positibo ug maayong impluwensiya.

Ang pagkaladlad sa makuti ug maayong-pagkatagik nga mga tudling pulong nga makita diha sa mga basahon mahimong usa ka positibong paagi sa pagtudlo sa bata sa pagpahayag sa iyang kaugalingon diha sa pagpanulti ug sa pagsulat. Si Dorothy Butler, awtor sa Babies Need Books, nag-ingon: “Ang kalidad sa panghunahuna sa usa ka tawo nagdepende sa kalidad sa iyang pinulongan. Sa pagkatinuod, ang pinulongan maoy mahinungdanon kaayong bahin sa pagkat-on ug sa intelihensiya.” Ang katakos nga makakomunikar ug maayo hinungdanon kaayo diha sa maayong mga relasyon.

Ang pagbasa gikan sa haom nga mga basahon makapalig-on usab sa maayong mga moral ug mga prinsipyo. Ang mga ginikanan nga magbasa ug mangatarongan uban sa ilang mga anak makatabang kanila sa pag-ugmad sa mga katakos sa pagsulbad ug mga problema. Samtang nagbasa si Cindy uban sa iyang anak nga si Abigail, gimatikdan niya pag-ayo ang reaksiyon ni Abigail sa mga kahimtang nga gipasundayag diha sa mga estorya. “Ingong mga ginikanan, mas daghan kamig makat-onan bahin sa dili dayag nga mga taras sa iyang pagkatawo ug naglaom nga matabangan siya sa pagsumpo sa dili-hustong panghunahuna sa sayo kaayong pangedaron.” Sa pagkatinuod, ang pagbasag kusog uban sa mga anak makaedukar sa hunahuna ug sa kasingkasing.

Himoang Makalingaw ang Pagbasa

Pagbasa “uban ang kalumo,” nga kanunayng relaks, di-pormal, ug makalingaw ang palibot. Ang mga ginikanan nga maayong maniid mahibalo kon kanus-a mohunong sa pagbasa. Si Lena miingon: “Usahay si Andrew, nga duha ka tuig ang edad, gikapoy kaayo ug dili makalingkod ug dugay. Among pamub-on ang among eskedyul sa pagbasa sa pagpahiangay sa iyang kahimtang. Dili namo buot nga makabaton si Andrew ug bisan unsang negatibong pagbati mahitungod sa pagbasa, busa dili namo ipugos kini ngadto kaniya nga mas dugay kay sa iyang maarangan.”

Mas daghan pa ang nalangkit sa pagbasag kusog kay sa paglitok lamang kon unsay napatik. Hibaloi kon kanus-a paklion ang panid sa libro nga dunay hulagway aron modako ang kahinam nga bation. Ayoha pagbasa. Makahatag usab ug kinabuhi sa estorya ang pag-usab-usab sa tingog ug pagpasiugda. Ang kadasig diha sa imong tingog makapabati ug kasegurohan sa imong anak.

Dunay dagkong mga kaayohan kon aktibong makigbahin ang imong anak. Hunong sa popanahon, ug pagsuknag nagatukbil nga mga pangutana. Palapara ang mga tubag sa imong anak pinaagi sa paghisgot ug laing mga posibilidad.

Mag-amping sa Imong Pagpilig mga Basahon

Apan, tingali ang labing hinungdanong bahin mao ang pagpili ug maayong mga basahon. Gikinahanglan dinhi ang abanteng pagpangandam. Susihag maayo ang mga basahon, ug pilia lang kadtong dunay positibo o matulon-anong mensahe ug dunay maayong leksiyon ang estorya. Tan-awag maayo ang hapin, ang buhat sa arte, ug ang kinatibuk-ang estilo. Pilia ang mga basahon nga makapainteres sa ginikanan ug anak. Kasagarang mohangyo ang mga bata nga sublion sa makadaghan ang pagbasa sa usa ka estorya.

Ang mga ginikanan sa tibuok kalibotan ilabinang nakadayeg sa Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya.a Gidisenyo kini aron basahon sa mga ginikanan uban sa ilang mga anak, ug dili lamang kini makatabang sa mga bata nga mahimong maayong mga magbabasa kondili makapukaw usab kini sa ilang interes sa Bibliya.

Ang mga ginikanan nga mobasag kusog ngadto sa ilang mga anak makaugmad diha kanila ug maayong mga batasan sa pagbasa, nga makapatunghag maayong mga resulta sa tibuok nilang kinabuhi. Si JoAnne miingon mahitungod sa iyang anak nga babaye: “Dili lang kay nakakat-on si Jennifer sa pagbasa ug pagsulat sa wala pa moeskuyla ug nakabatog gugma sa pagbasa kondili, labing mahinungdanon, naugmad niya ang gugma alang sa atong Dakong Maglalalang, si Jehova. Nakat-onan ni Jennifer ang pagsalig sa iyang sinulat nga Pulong, ang Bibliya, sa paggiya sa tanan niyang mga desisyon.” Sa pagkatinuod, mahimong mas mahinungdanon kon unsa ang gitudlo nimo sa imong anak nga higugmaon kay sa kon unsay gitudlo nimong tun-an niya.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 14]

Sa Dihang Mobasa Ngadto sa Imong Anak

• Sugdi sa dihang masuso pa siya.

• Hatagig higayon ang imong anak nga mohatag ug pagtagad sa pagbasa.

• Pagbasa ug mga estorya nga magustohan ninyong duha.

• Pagbasa nga makanunayon kutob sa imong maarangan ug hatagig kinabuhi ang ginabasa.

• Ilangkit ang imong anak pinaagi sa pagsuknag mga pangutana.

[Picture Credit Line sa panid 13]

Letrato gikuha didto sa Wildlife Conservation Society’s Bronx Zoo