Mga Batan-on Nangutana . . .

Sobra ba ang Akong Pagtan-awg TV?

“Abi nakog mamatay na ako!” miingon ang usa ka batan-on. Ug unsa man kanang makalilisang nga pagsulay nga iyang giantos? Usa ka semanang walay telebisyon.

ALANG sa kadaghanang mga batan-on, tingali nahimong seryosong pagkagiyanon ang pagtan-awg TV. Pagkagiyanon? Tingali. Diha sa iyang librong The Plug-In Drug, si Marie Winn mibatbat: “Dili lamang gipangagpas sa giyanon ang malalim nga kasinatian . . . lya pa gayod kanang balikbalikon.” Si Marie Winn dugang miingon: “Ang seryosong pagkagiyanon maila gikan sa usa ka dili makadaot nga pangagpas sa kalingawan pinaagi sa makitang makadaot nga mga resulta niini. Ang usa ka giyanon sa heroina, pananglitan, adunay daot nga kinabuhi: ang iyang nag-uswag nga panginahanglag heroina sa mas daghan pang dosis makapugong kaniya sa pagtrabaho, sa paghupot ug mga relasyon, sa pag-ugmad sa tawhanong mga paagi. Maingon man mapahiktin ang kinabuhi tungod sa alkohol ug mawala ang pagkatawhanon tungod sa iyang pagsalig sa alkohol.”

Apan unsay ikasulti bahin sa “pagkagiyanon sa TV”? Mag-antos ba usab siya ug “daot nga kinabuhi”? Sa dili pa tubagon kana, pangutan-on nato ang atong kaugalingon . . .

‘Giyanon ba Ako sa TV?’

Hinumdomi ang unang timailhan sa pagkagiyanon: Ang pangagpas sa pagtagamtam ug usa ka butang nga pabalikbalik. Tagda sa pipila ka minuto ug sulayi diha sa papel kon pila ka oras sa usa ka semana ang imong magugol sa pagtan-awg TV. O sulayi ang paghimog listahan sa mga oras ang imong magugol atubangan sa TV sulod sa usa ka semana. Imo ba dayon kining lisoon inig-abot nimo sa balay? Kanus-a nimo kini palungon. Pila ka salida nga “kinahanglan nimong tan-awon” kada semana? Tingalig makurat ka sa mga resulta.

Gipakita sa mga surbi nga sa magpanuigong 18 ang aberids nga Amerikanong batan-on nakatan-awg mga 15,000 ka oras sa TV! Nagkahulogan kana nga ang mga batan-on sa panuigon sa pagtungha makatan-awg kapin sa tulo ka oras kada adlaw. Hayan nagsugod sa sayong katuigan sa kinabuhi ang maong pagkagiyanon, kay ang mga bata nga wala pa magtungha sagad makatan-awg kapin sa upat ka oras sa TV kada adlaw!

Apan kanus-a makakaplag ang mga batan-on ug panahon niining tanang pagtan-awg TV? Miingon ang magsusulat nga si Vance Packard: “Ang kadaghanan sa mga kabataan sa Amerika, lakip sa wala pa magtungha, motan-awg TV sa piniling oras sa alas otso o alas nuybe sa gabii, nga tingali maoy hinungdan sa pagpasundayag sa kompaniya sa telebisyon sa mga programa nga kinaham sa mga batan-on. . . . Hapit usa ka milyong kabataan ang tigtan-awg TV sa mga tungang-gabii ug sa ala una S.B. sa dihang ang kinabag-an sa mga edad-edaran sa U.S. dugay nang nangatulog.”

Busa daghang mga batan-on ang miangkon nga “mga hinan-awg TV.” Apan unsay ikasulti bahin sa ‘kadaot’ sama sa pagkagiyanon nga moresulta sa ulahi? Ania ang pipila lamang ka suliran nga moresulta tungod sa hingaping pagtan-awg TV:

● MUGBONG MGA GRADO: Mitaho ang National Institute of Mental Health (U.S.) nga daw may kalabotan ang mubog IQ, handurawan ug pagkamamugnaon, ang sobrang pagtan-awg TV. Ang report dugang miingon: “Halos tanan sa pagpanukiduki nakakaplag nga ang edad-edarang mga bata saylo sa kuwarto grado nga sobrang makatan-awg telebisyon daw dili kaayo maayog lakat sa tunghaan, ilabina sa pagbasa.” Tingali adunay daghang hinungdan niini.

Ang usa ka batan-on nga ginganlag Richard miingon: “Mas dako hinuong kadaot alang kanako ang telebisyon kay sa kaayohan tungod kay imbes gamiton nako ang panahon sa pagtuon, akong gigugol kini sa pagtan-awg TV.” Apan, gibati sa uban nga ang kasangkapan mismo nakabalda sa pagkakat-on. Miingon si Paul Copperman sa The Literacy Hoax: “Ang epekto sa telebisyon diha sa kabataan maoy pagmugnag kalaoman nga masayon ang pagkakat-on, walay paghago, ug makalingaw.” Busa makita sa giyanon sa TV ang pagtuon nga usa ka pagsulay.

● DILI MAAYONG MGA BATASAN SA PAGBASA: Kanus-a ang kataposang higayon nga mipunit kag libro ug gibasa kini sa bug-os? Ang usa ka tigpamaba sa West German Association of Book Dealers masulob-ong miingon: “Nahimo kitang nasod sa mga tawo kinsa mopauli sa balay human sa trabaho ug matulog atubangan sa telebisyon. Nagkamenos ang atong pagbasa.” Ngano? “Mas masayon ang pagtan-aw sa iskren ug sa pagkakat-on nga walay paghago kay sa pagbasa, ug mao kanay naandang ginahimo sa mga estudyante.” Makapabalaka ang usa ka taho gikan sa Australia. “Sa matag oras nga igugol sa pagbasa,” miingon ang usa ka magsusulat, “ang aberids nga Australianong bata makatan-awg pito ka oras sa telebisyon.”

‘Apan dili ba usab daghan ang imong makat-onan sa pagtan-awg TV?’ tingalig mangutana ka. Walay duhaduha niana, malisod hitupngan ang TV sa katakos niini sa paghatag impormasyon sa imong mga mata ug mga dalunggan sa mubong panahon. Apan, walay paghago ang pagtan-awg TV. Ang pagbasa, hinunoa, nagkinahanglag malisod nga mga pagpalihok sa kaisipan samtang ang imong mata ug utok naglihok sa paghimo sa sinulat nga mga simbolo nga mga pulong ug mga pulong nga mahimong mga hunahuna. Busa ang pagbasa maoy pagpainat sa hunahuna, samtang ang sobrang pagtan-awg TV makahabol sa hunahuna.

Apan, alang sa Kristohanong mga batan-on, ang pagpakyas sa pagbasa adunay mas seryosong pang mga sangpotanan. Gisugo sila sa Bibliya sa pagbasa sa Pulong sa Diyos ‘sa mahinay nga tingog sa adlaw ug sa gabii.’ (Josue 1:8) Ang bisan unsang butang nga makabalda niini nga rotina makahatag kapeligrohan sa ilang relasyon sa Diyos!

● MAGKAUS-OS ANG PAMILYAHANONG KINABUHI: Misulat ang usa ka Kristohanong babaye: “Tungod sa sobrang pagtan-awg TV . . . Nagmamingawon ako ug mibati nga nalain. Daw estranghero ang tanan [nakong] pamilya.” Nakita na ba usab nimo nga diyutay na lang ang imong panahon alang sa imong pamilya tungod sa TV?

● PAGKATAPOLAN: Gibati sa uban nga ang walay paghago tungod sa TV “mohatag sa [batan-on] ug kalaoman nga katagan-an ang [iyang] mga kinahanglanon nga walay pagkugi ug sa walay paghagong pagdumala sa kinabuhi.”

Dili kini kaduhaduhaan, ang sobrang TV sa pagkatinuod ‘makadaot sa imong kinabuhi.’ Apan sama sa ubang pagkagiyanon, ang mga tawo usahay magpanuko sa pagdawat nga sila adunay suliran. Nan, palandonga, ang eksperyensiya sa usa ka batan-ong ginganlag Wyant kinsa prangkang miadmiter . . .

‘Giyanon Ako sa TV’

Pagmata!: Pilay imong edad sa nahimo kang giyanon sa TV?

Pagmata!: Wala ka bay trabaho sa balay?

Pagmata!: Kanus-a ka makapanahon alang sa imong mga higala?

Wyant: Ang TV mao ang akong higala.

Pagmata!: Nan wala ka gayoy panahon sa pagdula?

Pagmata!: Komusta ang imong grado?

Pagmata!: Naapektohan ka ba sa kanunayng pagtan-awg TV?

Pagmata!: Buweno, maayo ka mang makigsulti karon. Sa walay duhaduha imong nabuntog ang imong pagkagiyanon.

Kon sa unsang paagi nabuntog ni Wyant ug sa uban kini maoy ulohan sa umaabot nga artikulo. Kasamtangan, hatagig seryosong pagpalandong kon unsa ka daghana ang imong pagtan-awg TV. Ang TV, kon kontrolahon, adunay iyang dapit. Apan ang usa nga nagtinguha sa pagkinabuhi sa mga prinsipyo sa Bibliya nahibalo sa mga kapeligrohan sa sobrang pagtan-aw niini. Busa, kon bahin na sa TV, batoni ang tinamdan ni apostol Pablo kinsa miingon: “Dili ako magpaulipon sa bisan unsang butang.” (Italiko amoa.)—1 Corinto 6:12, Today’s English Version.

[Letrato sa panid 14]

Sama sa alkoholiko nga dili makapugong sa iyang pag-inom, ang uban dili makapugong kon unsa ka daghana sa TV ang ilang tan-awon