Mga Kanihit sa Pagkaon—Usa ka Ebidensiya sa Unsa?
SA PAG-APIL niini ingon nga bahin sa “ang ilhanan” sa ginatawag sa Bibliya ang konklusyon sa sistema sa mga butang, si Jesus miingon nga, “ang mga kanihit sa pagkaon” mahitabo sa “usa ka dapit ngadto sa lain.” Ugaling, sa paghatag kanatog katarongan sa paglaom, siya misaysay nga ang maong kanihit sa pagkaon mahimong usa ka ebidensiya nga “ang kaluwasan nagkahiduol na.”—Tan-awa ang Lucas 21:7, 11, 28.
Ang mga kanihit sa pagkaon ba nga nagkahulogan sa haduol nga kaluwasan tinuod nga dayag karong adlawa? Kana ang hunahuna sa daghang tawo. Ikaw ba mao usab?
Tagda ang Tinuod nga mga Hitabo
Ang gubat maoy usa ka pangunang hinungdan sa mga kanihit sa pagkaon, busa gidahom lamang nga ang unang tibuok-yuta nga away, ang Gubat sa Kalibotan I, sundan sa grabeng mga kanihit sa pagkaon. Kadto ang nahitabo. Ang Gubat sa Kalibotan II labi pang malaglagon ug mao man usab ang mga kanihit sa pagkaon nga gitabangan niini sa pagkahitabo.
Ang suliran sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II grabe kaayo, sa pagkamatuod, nga sa 1945 ang Hiniusang Kanasoran nagporma sa iyang unang permanenteng espesyalisadong ahensiya, ang FAO (Food and Agriculture Organization). Kadto, nga gidesinyo sa paghupay sa mga suliran sa kagutmanan sa kalibotan, dakog nahimong kaayohan sulod sa iyang unang 20 anyos nga kalihokan. Bisan pa niana, sumala sa gipadayag sa Britannica Book of the Year 1966, ang pasukaranang kahimtang wala mausab. Atong mabasa:
“Ang 1965 nga pagbanabana sa Food and Agriculture Organization sa nagkaugmad nga pagkadili-timbang tali sa populasyon sa kalibotan ug sa posibleng katakos niini sa pagpakaon sa kaugalingon nagpadayag sa usa ka kahimtang nga giisip sa daghan nga seryoso kondili man, sa pagkamatuod, makahahadlok. . . . Gitawag ni Sen. George McGovern sa South Dakota ang ulang tali sa pagkaon ug populasyon ‘ang numero unong suliran sa kataposang ikatulong bahin sa ika-20ng siglo.’”
Sa 1978, kapin sa napulo ka tuig sa ulahi, ang suliran nagpadayon. Sa pagkamatuod, kana nagkagrabe (tan-awa ang tsart), nga miagak sa kaniadto U.S. Presidente Carter sa pagtukod sa usa ka 20-membro nga Komisyon sa Kagutmanan sa Kalibotan. Ang katuyoan niini: pagtino sa unsang paagi ang suliran sa kagutmanan sa kalibotan mapapas sa pagkatapos sa siglo. Usa ka dalayegong tumong, apan nakab-ot ba?
Unsay Nagpahinabo sa Suliran?
Ang pagpasangil lamang sa sobrang populasyon malimbongon. Ang suliran sa pagkamatuod labi pang komplikado. Ang siyentipikanhong magasing Bild der Wissenschaft nagkomento: “Ang mahukmanong butang mopatim-aw nga dili ang proporsiyon sa pagtubo sa populasyon kondili ang kapakyasan hinuon sa gobyerno sa pagsunod sa usa ka igo nga programa sa agrikultura.”
Dili usab hikalimtan mao ang gitawag kinaiyanhong mga hinungdan, sama sa hulaw ug baha, nga niadtong 1981 maoy nakaingon nga ang gikalkulong 14 milyong Insek gibutang sa emerhensiyang mga rasyon. Ang politikanhong kagubot ug ang kaguliyang sa mga mamumuo makapahinabo usab sa mga linya alang sa pagkaon, sama sa pagkamatuod gihimo niana sa pipila ka Sidlakanhong Uropa nga kanasoran niadtong mao mismong tuig.
Ang laing hinungdan gihulagway nga labing maayo sa Aprika. Mahitungod sa labing gigutom nga kontinente sa kalibotan, diin anaa ang 23 sa 29 ka nasod nga pagkakaron giklasipikar sa FAO nga adunay “dili-normal nga mga kanihit sa pagkaon,” ang magasing New African nagsulat:
“Sa wala pa ang epekto sa koloniyalismo, ang Aprika nakatagana sa kaugalingon sa pagkaon. Diha pay mga sobra nga gibayloanay sulod sa kontinente. Apan samtang gibahin sa Uropanhong gamhanang mga nasod ang Aprika, ila usab gipugos ang produksiyon sa mga tanom nga hisapian diha sa Aprikanhong mga katilingban.
“Ang maong pagbalhin mikusog sukad sa pagkatapos sa Gubat sa Kalibotan II. Ang Aprika ‘giugmad’ ingon nga prodyuser sa mga tanom nga masapian sa Kasadpanhong kalibotan. . . . Ang maluhong mga tanom sama sa mga bulak, tsa, kape ug kokoa, ug ang industriyal nga mga tanom sama sa goma, gapas ug sisal.”
Kini sila ug ang daghan pang ubang hinungdan nakaamot sa paghimo sa mga kanihit sa pagkaon nga tibuok-yutang suliran. Pila pa ka milyon ang nahukman sa kamatayon una kini masulbad?
Panglantaw Alang sa Katuigang 1980
Ang komperensiya sa Konsilyo sa Pagkaon sa Kalibotan nga gihimo sa Arusha, Tanzania, sa 1980, miluwat ug usa ka taho nga nag-ingon nga ang palaaboton sa nagkaugmad nga kanasoran wala sukad mopatim-aw nga mangiob kay sa karon. Kadto mitagna nga ang katuigang 1980 mahimong mosangpot nga mao ang “dekada sa mga kanihit sa pagkaon.” Ang Ehekutibo Direktor sa Konsilyo si Maurice Williams natandog sa pag-ingon: “Maayo untag ako makaingon nga ako adunay paglaom alang sa umaabot, apan nahadlok ako nga kita nagapadulong sa usa ka yugto sa permanenteng krisis sa pagkaon sa Aprika.”
Ang kalamposan sa tawo sa pagpugong sa mga hinungdan sa mga kanihit sa pagkaon—mga hulaw, mga gubat, politikanhong mga kagubot, sakit o mga dangan, kinaiyanhong mga katalagman—maoy limitado lamang gayod. Ug ang politikanhong panginahanglan, dili-maayong pagdumala, hinay nga transportasyon, estriktong mga lagda sa gobyerno, pagkamubog-panglantaw, ug kadalo naghimo sa suliran nga labi pang lisod buntogon. Si Gordon Taylor, awtor sa The Doomsday Book, nag-ingon nga halayo sa pagkasulbad, “ang krisis . . . mahimong sa dugang ug dugang dayag samtang kita magkahiduol sa kataposan sa siglo.”
Ang Komisyon sa Kagutmanan sa Kalibotan sa Presidente nakadangat sa susamang mga konklusyon. Sa pagtaho bahin sa ilang mga kaplag, ang Time nga magasin miingon: “Ang suliran sa kagutmanan karong adlawa maoy sa hilabihan lahi sa iya sa nangagi, sa dihang ang balikbalik nga mga gutom nagpatayg minilyon. Karon adunay diyutay kaayong pagkaon diha sa daghan kaayong bahin sa kalibotan, sa tuigtuig, nga ang bug-os 25% sa populasyon sa yuta gigutom ug kulag sustansiya, ug usa ka tawo sa walo nagaantos sa makapaluya nga kakulang sa sustansiya. . . . Ang taho nagtagna nga ang dako kaayong kanihit sa pagkaon mahitabo sa sunod 20 anyos—nga may malaglagong mga sangpotanan.”—Italiko amoa.
Sa pagsuma, unsay gipadayag niining tinuod nga mga hitabo? Nga ang mga kanihit karon sa pagkaon nagaapektar sa labi pang daghang katawhan karon kay sa bisan unsang laing panahon sa kasaysayan, nga inay nga temporaryo sa kinaiyahan sama sa nangagi, kini nagakahimong permanenteng bahin sa kalibotan karon, ug nga bisan pa sa siyentipikanhong pag-uswag mopatim-aw nga walay tawhanong kasulbaran ang taliabot. Kining mga kamatuorana nagahimo niining katingad-anang mga kanihit sa pagkaon nga usa ka bag-ong butang, nga sumala gayod sa atong pagadahomong makita ingong katumanan sa “ilhanan” ni Jesus.
Apan ayawg kalimti nga si Jesus miingon nga ang “mga kanihit sa pagkaon” nga masinati sa “usa ka dapit ngadto sa lain” maoy tin-awng ebidensiya nga ang “kaluwasan nagkahiduol na.” Ang mga Saksi ni Jehova malipay nga motabang kanimo sa pagkasayod sa dugang mahitungod niining kulbahinam nga palaaboton.
[Graph/Letrato sa panid 13]
(Alang sa bug-os nga pagkahan-ay sa teksto, tan-awa ang publikasyon)
KAGUTMANAN SA KALIBOTAN
SA MINILYON NGA KULANG UG PAGKAON
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
1970 360 1977 420 1981 800
(SUMALA SA MGA NUMERO SA FAO)