Kon sa Unsang Paagi Makasugakod Ka

“Gibati ako ug dakong kapit-osan sa pagpugong sa akong pagbati,” miasoy si Mike, sa nanumdom sa kamatayon sa iyang amahan. Nakahatag kini kaniyag bililhong pagtulon-an. Busa sa dihang namatay ang apohan sa iyang higala, unsay gisulti ni Mike? “Kon nahitabo pa kini sa miaging mga tuig pikpikon unta nako ang iyang abaga ug moingon, ‘Magpakalalaki ka.’ Apan karon akong gigunitan ang iyang kamot ug miingon, ‘Batia lang kon unsay imong gibati. Makatabang kini kanimo sa pag-atubang niana. Kon gusto nimong molakaw ako, molakaw ako. Kon gusto nimong magpabilin ako, magpabilin ako. Apan ayaw ug kahadlok sa pagbati.’”

Gibati usab ni MaryAnne ang kapit-osan sa pagpugong sa iyang pagbati sa namatay ang iyang bana. “Nabalaka kaayo ako nga dili mahimong maayong panig-ingnan sa uban,” nanumdom siya, “wala nako hatagig higayon ang akong kaugalingong mobati sa normal nga pagbati. Akong gituohang mao kanay gilaoman sa uban kanako. Apan sa ulahi akong nasayran nga ang pagsulay nga mahimong haligi sa kalig-on dili makatabang kanako. Misugod ako sa pagtimbangtimbang sa akong situwasyon ug miingon, ‘Husto na. Sobra na ang imong pagkaluoy sa kaugalingon. Hilak kon gusto kang mohilak. Ayaw pagpakaaron-ingnong malig-on. Ipagawas kana sa imong sistema.’”

Busa si Mike ug MaryAnne mirekomendar: Pasagding maguol ka! Ug miuyon ang mga espesyalista sa panglawas. Sumala sa gipahayag sa librong Death and Grief in the Family: “Ang labing bililhong butang bahin sa pagkaguol mao ang pagbati niana, sa pag-agig sa sistema sa pagkaayo.” Ngano?

“Usa ka pagpahungaw kini,” pahayag pa sa sikolohista ngadto sa Pagmata! “Ang pagpahungaw sa imong pagbati makahumpay sa kapit-osan nga imong giantos.” Laing doktor midugang: “Ang kinaiyanhong pagpahayag sa emosyon, kon duyogan sa pagsabot ug tukmang kahibalo, makatabang sa tawo sa pag-ila sa iyang mga pagbati sa hustong paagi.”

Siempre, dili tanan makapakitag kaguol sa samang paagi. Ug ang mga sirkumstansiya sama sa pagkakalit sa kamatayon sa minahal o miagpas ang kamatayon human sa taas nga pag-ilaid sa banig adunay kalabotan sa emosyonal nga reaksiyon sa mga biniyaan. Apan usa ka butang ang tino: Makadaot ang pagpugong sa imong pagbati sa pisikal ug sa emosyonal. Busa ayaw kahadlok sa pagpahungaw sa imong kaguol. Apan sa unsang paagi?

Pagpahungaw sa Kaguol—Sa Unsang Paagi?

Ang pagpakigsulti maoy makatabang nga pagpahungaw. Sumala sa gisulat ni Shakespeare sa Macbeth: “Ipahayag sa mga pulong ang kaguol; ang kasakit nga dili ikapadayag magahunghong ug kasub-anan sa kasingkasing ug magapikas kaniya.” Busa ang pagpakigsulti bahin sa imong pagbati ngadto sa “tinuod nga higala” nga mapailobong mamati ug sa mabination makahatag igong kahumpayan. (Proverbio 17:​17) Ug kon ang tigpamati namatyan usab nga malamposong nakaatubang sa iyang kaugalingong kasub-anan hayan makadawat kag praktikal nga mga sugyot kon unsaon nimo sa pagsugakod.

Ang pagpadayag sa imong pagbati makatabang usab sa pagtul-id sa dili-pagsinabtanay. Si Teresea miasoy: “Nakadungog kamig magtiayong nagbulag human nga namatay ang ilang anak, ug dili kami gustong mahitabo kana kanamo. Busa kon bation kamig kasuko, nga magbinasolay sa usag usa, estoryahan namo kini. Sa hunahuna ko mas nagkasuod kami pinaagi sa paghimo niadto.” Busa ang pagpakigsulti sa imong pagbati makatabang kanimo sa pagsabot nga lahi nga kaguol ang bation sa usa.

Nakita ni Cindy nga ang pagpakigsulti sa iyang gibati uban sa suod nga higala nakatabang kaniya sa pagsugakod sa namatay ang iyang inahan. Siya nanumdom: “Kadangpan ko kanunay ang akong higala. Moduyog siyag hilak kanako. Makigsulti siya nako. Makapadayag ako sa akong emosyon, ug bililhon kana kanako. Wala ako maulaw sa akong paghilak.”

Gitandog ni Cindy ang usa ka butang nga makatabang sa pagpahungaw sa kaguol​—paghilak. Sa daghang kahimtang dili kapugngang motulo lamang dayon ang mga luha. Apan sa ubang mga kustombre pugngan sa mga tawo kining bililhong hungawan. Kay ngano? Mibatbat ang librong The Sorrow and the Fury: “Lantawon sa katilingban nga ubos ang tawong mopatulog mga luha kon bation siyag kasakit, kasuko o magmamingawon. Ang mga medalya iya sa mga tawong dili mopakitag kaguol, bisag dako kaayong kasakit ang ilang giantos sa ilang kinasuloran.”

Ilabinang bation sa mga lalaki nga kinahanglang pugngan ang mga luha sa pagtulo. Sanglit, sila, gitudloan, nga ang “tinuod” nga lalaki dili mohilak. Usa ba ka maayong tinamdan? Mitubag ang librong Recovering From the Loss of a Child: “Ang paghilak aron mapahungaw ang masakit nga pagbati kaamgid sa pagsisi sa hubag aron mogawas ang nana. Ang lalaki o babaye may katungod sa paghupay sa kasakit.”

Ug miuyon ang Bibliya. Busa, atong mabasa ang “pagbalata ni Abraham tungod kang Sara [iyang asawa] ug sa paghilak tungod kaniya,” ug “mituaw ug mihilak“ si David sa namatay si Haring Saul ug Jonathan. (Genesis 23:​2; 2 Samuel 1:​11, 12) Ug unsay ikasulti bahin kang Jesu-Kristo? Usa siya ka “tinuod” nga lalaki nga walay ikatandi. Apan sa namatay ang iyang minahal nga higalang si Lazaro, si Jesus “miluom sa espiritu ug naguol,” ug sa ulahi “mihilak.” (Juan 11:​33, 35) Busa, tinuod bang tan-awong dili-lalaki ang paghilak?

Pag-atubang sa Pagkasad-an

Sumala sa gipadayag sa unang mga artikulo, ang uban mobating sad-an human nga mamatyag minahal. Makatabang ang kasayorang normal nga mobatig ingon niana. Ug, sa makausa pa, ayawg iluom ang maong pagbati. Ang pagpakigsulti sa imong gibating pagkasad-an mohatag gikinahanglang pagpahungaw.

Tingali imong gibati nga sa usa ka paagi nagkulang ka nga maoy nakapadali sa kamatayon sa imong minahal. Kon mao, sayri nga bisag unsa ka dako sa atong pagmahal sa usa ka tawo, dili kita makakontrolar sa iyang [lalaki o babaye] kinabuhi. Dili kita makapugong sa “panahon ug dili mahibaloang mga hitabo” nga modangat niadtong atong minahal. (Ecclesiastes 9:​11) Gawas pa, sa walay duhaduha, wala kay daotang mga motibo. Pananglitan, sa dili pag-adto dayon sa pakigkita sa doktor, imo bang gituyo nga magkasakit ug mamatay ang imong minahal? Siempre dili! Nan, sad-ad ka ba diay nga nakaingon sa iyang kamatayon?

Nakakat-on si Teresea sa pag-atubang sa pagbating sad-an human nga namatay ang iyang anak nga babaye sa aksidente sa sakyanan. Siya miasoy: “Gibasol ko ang akong kaugalingon nga akong gisugo siya sa gawas. Apan naamgohan kong dili angay nga bation kana. Walay daotan ang pagsugo kaniya uban sa iyang amahan. Makalilisang lang gayod kadto nga aksidente.”

‘Apan adunay daghang butang nga angay ko untang isulti o buhaton,’ tingalig moingon ka. Tinuod, apan kinsay makaingon kanato nga hingpit kitang amahan, inahan, o anak? Ang Bibliya nagpahinumdom kanato: “Kitang tanan mangasayop sa daghang paagi. Ug kon aduna may tawong dili masayop sa iyang panulti, hingpit na kining tawhana.” (Santiago 3:​2; Roma 5:​12) Busa dawata ang kamatuorang dili ka hingpit. Ang paghambin sa tanang “kon unta” dili makapausab sa mga butang, apan makalangan kini sa imong paghiuli sa normal nga kahimtang.

Kon tinuod ang imong gibating pagkasad-an, dili hinanduraw, nan palandonga ang labing hinungdanong butang sa paghumpay sa pagkasad-an​—ang kapasayloan sa Diyos. Ang Bibliya nagpasalig kanato: “Kon nagtipig kag talaan sa among mga kasal-anan, kinsa bay makaikyas nga dili hukman sa silot? Apan kami imong gipasaylo, aron kami sa matinahuron magasunod kanimo.” (Salmo 130:​3, 4, Today’s English Version) Dili ka makahimo sa pagbalik sa miagi ug usbon ang tanang butang. Apan makapangayo kag pasaylo sa Diyos alang sa miaging mga kasaypanan. Ug unsay sunod niini? Buweno, kon nagsaad ang Diyos sa paghinlo sa talaan, dili ba angayng buhaton usab nimo kana?​—Proverbio 28:​13; 1 Juan 1:9.

Pag-atubang sa Kasuko

Mibati ka bag diyutayng kasuko, tingali sa mga doktor, mga nars, mga higala, o bisan sa usa nga namatay? Sayri nga kini, usab, maoy komung reaksiyon sa namatyan. Ngano? Misaysay ang usa ka sikolohista: “Magkauban ang kaguol ug kasuko. Pananglitan, kon adunay nakapasakit kanimo, may tendensiya kang masuko. Ang kasuko maoy mapanalipdanon, madepensahong emosyon.”

Busa pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Nganong nasuko ako?’ Kon wala kay makatagbawng tubag, nan tingali ang imong kasuko maoy kinaiyanhong kauban sa kasakit nga imong gibati. Ang pagdawat niini makatabang. Sumala sa gibatbat sa librong The Sorrow and the Fury: “Pinaagi lamang sa pagkamatikod sa kasuko​—dili moduyog niini kondili nahibalo nga imong gibati kini​—nga makalingkawas ka sa makadaot nga epekto niini.”

Hayan makatabang usab kini sa pagpahayag sa kasuko. Sa unsang paagi? Siempre dili sa walay pagpugong nga silaob sa kasuko. Ang Bibliya nagpasidaan kanato nga peligroso ang dugayng hinambin nga kasuko. (Proverbio 14:​29, 30) Apan ipadayag sa uban ang kasuko pinaagi sa pagsulat. Mitaho ang usa ka biyuda nga isulat niya ang iyang gibati ug sa moagi ang pipila ka adlaw basahon niya ang iyang nasulat. Nakita niya kining makatabang nga pagpahungaw. Ang uban miingon nga nakatabang ang mabaskog nga ehersisyo kon sila masuko. Ug tingali mahupayan ka kon ipakig-estorya mo kini sa usa ka masinabtanong higala.

Bisag hinungdanong magmabinuksanon ka ug matinud-anon sa imong mga pagbati, aniay pulong sa pagpahamatngon. Mibatbat ang librong The Ultimate Loss: “Kinahanglang adunay ipakitang kalainan sa pagpahayag [kasuko o kaguol], ngadto sa usag usa, ug sa pagsulti niini sa usag usa. . . . Kinahanglang ipahibalo sa usag usa nga samtang naglihok kita tungod sa atong emosyon, dili nato pasanginlan ang usag usa nga maoy nakaingon niini.” Busa magmahunahunaon sa pagpakigsulti sa imong gibati sa dili mahulgaong paagi.​—Proverbio 18:21.

Gawas pa niining mga sugyota, adunay laing tabang sa pagsugakod sa kaguol. ‘Unsa man kana?’ tingalig mangutana ka.a

Tabang nga Gikan sa Diyos

Ang Bibliya nagpasalig kanato: “Si Jehova haduol niadtong nasubong kasingkasing; ug nagaluwas niadtong nabug-atan sa espiritu.” (Salmo 34:​18) Oo, labaw sa tanang butang, ang relasyon kang Jehova nga Diyos makatabang kanimo sa pagsugakod sa kamatayon sa usa nga imong minahal. Sa unsang paagi?

Una, makatabang kini kanimo sa pag-atubang sa imong kaguol karon. Ang kadaghanan sa praktikal nga mga sugyot nga gihatag dinhi gibase sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Ang pagpadapat niining mga prinsipyoha makatabang kanimo sa pagsugakod.

Dugang pa, ayaw ug ipakamenos ang bili sa pag-ampo. Ang Bibliya nag-awhag kanato: “Itugyan mo kang Jehova ang imong palas-anon, ug siya magalig-on kanimo.” (Salmo 55:​22) Kon, sumala na sa among napahayag, ang pagpakigsulti sa imong pagbati ngadto sa mabinationg higala makatabang, nan ilabina gayod nga makatabang kon imong ibubo ang imong kasingkasing ngadto sa “Diyos sa tanang paglipay.”​—2 Corinto 1:​3, 4.

Dili kay sa hunahuna lamang ang mga kaayohan sa pag-ampo. Ang “Tigpatalinghog sa pag-ampo” nagsaad sa paghatag sa balaang espiritu ngadto sa iyang mga alagad nga tim-os nga mangayo niini. (Salmo 65:​2; Lucas 11:​13) Ug kanang balaang espiritu, o aktibong gahom, mohatag kanimog “kusog nga labaw sa kinaiyahan” aron makasugakod sa usa ka adlaw ug sa sunod adlaw. (2 Corinto 4:7) Hinumdomi: Walay suliran nga atubangon sa matinumanong alagad nga dili makatabang ang Diyos kaniya sa pag-antos.​—Itandi sa 1 Corinto 10:13.

Ang ikaduhang paagi nga makatabang ang relasyon sa Diyos kanato sa pagsugakod sa kaguol mao nga kini nagadasig ug paglaom. Palandonga: Unsay imong bation kon nahibalo kang may posibilidad nga makauban pag-usab sa imong namatayng minahal sa haduol nga umaabot dinhi mismo sa yuta ilalom sa matarong nga kahimtang? Pagkamakaikag nga palaabuton! Apan realistikanhon ba kini? Si Jesus nagsaad: “Ang takna nagsingabot na nga ang tanang anaa sa handumanang lubnganan makadungog sa iyang tingog ug managpanggula.”​—Juan 5:​28, 29; Pinadayag 20:​13; 21:​3, 4.

Makatuo ba kita niining mga saraa? Buweno, sanglit si Jehova man ang naglalang sa kinabuhi sa sinugdan, dili ba may katakos siya sa pagbalik sa kinabuhi sa usa nga nabuhi kas-a? Dugang pa, sanglit ang “Diyos, nga dili arang magbakak,” misaad nga buhaton niya kini, dili ba kasaligan siya nga motuman sa iyang pulong?​—Tito 1:​2; Isaias 55:​10, 11.

Dako gayod ang pagtuo ni Mike niana. Uban sa lig-ong pagtuo sa paglaom sa pagkabanhaw, siya miingon: “Gipalandong ko kon unsay akong buhaton karon aron mapahimut-an ang Diyos, aron inigbalik sa akong papa diha sa pagkabanhaw, atua ako didto sa pagsugat kaniya?”

Malipayong motabang ang mga Saksi ni Jehova kanimo sa pagkakat-on ug dugang pa bahin ning makapadasig nga paglaom. Makahatag kalainan kining paglaoma. Dili, dili kini makawala sa kasakit, kondili makapasayon kini sa pag-antos. Wala kana magpasabot nga dili na kinahanglang mohilak ka o kalimtan ang imong minahal. Apan maulian ka ra. Ug samtang ginahimo nimo kini, ang imong giantos makahimo kanimong masinabtanon ug mabination sa pagtabang sa uban sa pagsugakod sa samang kapildihan.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 12]

Pipila ka Praktikal nga mga Sugyot

Salig sa mga higala: Kon motanyag ang uban sa pagtabang, tugoti sila. Sabta nga ilang paagi kini sa pagpakita sa ilang gibati; tingali dili lamang sila makakitag tukmang pulong.

Atimana ang imong panglawas: Labi nang nagkinahanglan ang imong lawas ug igong pahulay, makapahimsog nga ehersisyo, ug tukmang sustansiya. Kon imong napasagdan ang imong panglawas, maayong magpasusi ka sa imong doktor sa pamilya.

Ayaw una paghimog dagkong mga desisyon: Kon mahimo, nganong dili maghulat hangtod nga magmalinawon ang imong hunahuna sa dili pa maghimog desisyon sa pagbaligya sa imong balay o sa pagbalhin ug trabaho?​—Proverbio 21:5.

Hatagig konsiderasyon ang uban: Magmapailobon. Sayri nga malisod kini alang kanila. Maglibog kon unsay isulti, hayan makasulti silag dili maayo.

Ayaw kaayo kabalaka: Tingali mabalaka ka, ‘Mag-unsa na lang ako karon?’ Ang Bibliya nagtambag sa pagkinabuhi sa adlaw-adlaw. “Ang pagkinabuhi sa adlaw-adlaw nakatabang ug dako kanako,” misaoy ang usa ka biyuda.—Mateo 6:25-34.