Tabang Alang sa Nagbangotan
“Si Jehova haduol niadtong mga dugmok ug kasingkasing.”—Salmo 34:18.
SA DIHANG mamatyan kag minahal, mahimong bation nimo ang lainlaing emosyon. Tingali makalitan ka, mawala sa kaugalingon, masubo, ug makonsensiya o masuko pa gani. Ingon sa gihisgotan sa miaging artikulo, dili pareho ang paagi sa pagbangotan sa matag usa. Busa, mahimong dili ka mobati nianang tanan, ug basin dili sama sa uban ang pagpadayag nimo sa imong kaguol. Apan, dili sayop kon imo kanang ipadayag.
“Ipadayag ang Imong Pagbangotan!”
Si Heloisa, ang doktor nga gikutlo sa nag-unang artikulo, naningkamot sa pagluom sa iyang gibati sa dihang namatay ang iyang inahan. “Sa sinugdan mihilak ko,” miingon siya, “apan sa ulahi akong giluom ang akong gibati—sama sa akong buhaton sa dihang mamatyan kog pasyente. Tingali, mao nay hinungdan nga nadaot ang akong panglawas. Mao ni akong tambag niadtong namatyag minahal: Ipadayag ang imong pagbangotan! Ayaw kanag iluom. Makahupay kana kanimo.”
Apan, paglabay sa mga adlaw ug semana, basin mobati ka sama kang Cecília, kinsa namatyag bana tungod sa kanser. “Usahay,” siya miingon, “mahigawad ko, kay sukwahi sa gidahom sa uban, wala gihapon nako madawat ang nahitabo.”
Kon mao kanay imong gihunahuna, hinumdomi nga walay matawag nga “saktong” paagi sa pagbangotan. Ang pipila dali rang makadawat. Apan ang uban dugay. Nianang kahimtanga, dili mahimong magdalidali, busa ayawg pugsa ang imong kaugalingon sa pagtapos dayon sa imong pagbangotan.a
Apan, unsa na man kon dili gyod mawala ang imong kaguol ug naluya ka na tungod niana? Tingali imong nasinatian ang sama nianang kang Jacob, usa ka matarong nga tawo kinsa, ‘nagpadayon sa pagdumili nga mahupay,’ sa dihang nahibaloan niya nga namatay ang iyang anak nga si Jose. (Genesis 37:35) Kon mao kanay imong gibati, unsay imong mahimo aron dili ka malumsan sa kaguol?
Atimana ang imong kaugalingon. “Usahay, kapoyon kaayo ko ug akong bation nga naghinobra na ang akong pagbangotan,” miingon si Cecília. Ingon sa gipakita sa iyang komento, ang kaguol mahimong makaapektar pag-ayo sa lawas ug sa emosyon. Busa, maayong hatagan nimog pagtagad ang imong panglawas. Katulog ug sayo, ug kaon ug sustansiyadong pagkaon.
Tingali wala kay ganang mokaon, labi na gayod sa pagpangompra ug pagluto. Apan kon dili ka mokaon, masakit ka, ug mosamot lang ang imong problema. Kaon bisag ginagmay lang aron mahuptan ang himsog nga panglawas.b
Kon posible, pag-ehersisyo, bisag maglakawlakaw lang. Kon mag-ehersisyo ka, makagawasgawas ka sa balay. Dugang pa, ang kasarangang ehersisyo makapagulag mga endorphin, kemikal nga mga substansiya sa utok nga makapaarang-arang sa imong gibati.
Dawata ang tabang sa uban. Hinungdanon kini ilabina kon namatyan kag kapikas. Lagmit daghan siyag responsibilidad kaniadto nga wala nay nag-atiman karon. Pananglitan, kon ang imong kapikas maoy nanginabuhi o kaha nag-atiman sa mga buluhaton sa balay, basin sa sinugdan malisdan ka nga solohon kining tanan. Sa maong kahimtang, ang tambag sa mataktikanhong mga higala dakog ikatabang kanimo.—Proverbio 25:11.
Ang Bibliya nag-ingon nga ang tinuod nga higala “natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Proverbio 17:17) Busa ayawg ilain ang imong kaugalingon, nga maghunahuna nga makapabug-at ka nila. Sa kasukwahi, ang pagpakig-uban kanila mahimong makatabang kanimo sa pagsagubang. Human mamatay ang inahan sa batan-ong si Sally, ang pagpakig-uban niya sa iyang mga higala nakahupay kaayo niya. “Ikuyog ko sa akong mga higala sa paglingawlingaw,” matod niya. “Kana nakatabang gayod kanako nga maantos ang grabeng kamingaw. Malipay kaayo ko bisag pangutan-on lang ko kon giunsa nako pagsagubang ang kamatayon ni Mama. Akong naamgohan nga makapahupay ang pagpakig-estorya sa uban bahin sa akong inahan.”
Ayawg kalimti ang inyong malipayong panag-ubanay. Hinumdomi ang malipayong mga panahon nga gikauban nimo ang imong minahal, tingali pinaagi sa pagtan-aw sa mga letrato. Tinuod, sakit tingali kana sa sinugdan. Apan sa ngadtongadto, mahimong mahupayan ka niana.
Maayo gani kon imong isulat ang inyong malipayong panag-ubanay, lakip na ang mga butang nga gusto unta nimong isulti kon buhi pa ang imong minahal. Mas dali nimong masabtan ang imong gibati kon mabasa nimo kana. Ang pagsulat makatabang usab nga mapahungaw nimo ang imong gibati.
Komosta man ang bahin sa pagtipig ug personal nga mga gamit sa namatay? Dili managsama ang opinyon sa mga tawo bahin niini, ug dili kana ikatingala kay ang matag usa lainlaig paagi sa pagbangotan. Ang pipila moingon nga ang pagtener niana makapasamot sa kaguol. Alang sa uban, kana makatabang. “Daghan kog gihiposan nga mga gamit ni Mama,” miingon si Sally, nga gikutlo ganina. “Nakatabang kini kanako sa pagsagubang!”c
Salig sa “Diyos sa tanang paghupay.” Ang Bibliya nag-ingon: “Itugyan ang imong palas-anon kang Jehova, ug siya magasapnay kanimo.” (Salmo 55:22) Ang pag-ampo sa Diyos dili lang basta makapaarang-arang sa imong gibati. Kini maoy tinuod ug hinungdanon nga pagpakigsulti sa ‘Diyos sa tanang paghupay, kinsa nagahupay kanato sa tanan natong kasakitan.’—2 Corinto 1:3, 4.
Ang Pulong sa Diyos, ang Bibliya, nagtagana sa kinalabwang paghupay. Ang Kristohanong apostol nga si Pablo miingon: “Ako adunay paglaom diha sa Diyos . . . nga aduna unyay pagkabanhaw sa mga matarong ug sa mga dili-matarong.” (Buhat 24:15) Ang pagpalandong sa binase-sa-Bibliya nga paglaom sa pagkabanhaw mao ang labaw nga makapahupay sa mga nagbangotan.d Napamatud-an kana ni Lauren, kinsa namatyag batan-ong igsoong lalaki tungod sa aksidente. “Bisag grabe kaayo ang akong kasubo,” matod niya, “mobasa kog Bibliya, bisag usa lang ka bersikulo. Pilion nako ang mga teksto nga ilabinang makapadasig, ug balikbalikon nako kinig basa. Pananglitan, nahupayan ko sa gisulti ni Jesus kang Marta sa dihang namatay si Lazaro. Si Jesus miingon kaniya: ‘Mobangon ang imong igsoon.’”—Juan 11:23.
“Ayawg Tugoti nga Kontrolahon Ka Niini”
Bisag lisod tingali, ang pagpaningkamot nga mabuntog ang kaguol makatabang kanimo sa pagsagubang. Ayawg hunahunaa nga kon imo kanang himoon imong giluiban ang imong minahal o gikalimtan siya. Ang tinuod, dili gayod nimo makalimtan ang imong minahal. Usahay, mahinumdom ka tingali sa inyong panag-ubanay, apan inanay rang mawala ang kasakit.
Mahimong handomon usab nimo ang malipayon ug masakit ninyong mga kasinatian. Pananglitan, si Ashley, nga gihisgotan sa nag-unang artikulo, miingon: “Mahinumdom pa ko sa adlaw una mamatay si Mama. Morag miarang-arang ang iyang pamati, ug nakabangon siya sa unang higayon sulod sa pipila ka adlaw. Samtang gisudlay siya ni Manang, diha mi giestoryahan nga nakapakatawa namong tulo, ug nakita nako ang pahiyom ni Mama nga dugay na nakong wala makita. Malipayon kaayo siya nga kauban niya ang iyang mga anak.”
Mahinumdom ka usab tingali sa hinungdanong mga butang nga imong nakat-onan samtang kauban nimo ang imong minahal. Pananglitan, si Sally miingon: “Maayo kaayong motudlo si Mama. Mohatag siyag mga tambag nga dili bug-at paminawon, ug gitudloan ko niya sa paghimog hustong mga desisyon, ingong ako mismong desisyon ug dili gikan niya o kang Papa.”
Ang paghinumdom sa imong mga kasinatian uban sa imong minahal mahimong makatabang kanimo sa pagsagubang. Mao kanay naamgohan sa usa ka batan-ong lalaki nga si Alex. “Human mamatay si Papa,” siya miingon, “determinado ko nga sundon ang iyang gitudlo nako—magmalipayon gayod sa kinabuhi. Mao ni akong ikaingon niadtong namatyag ginikanan: Dili gayod nimo bug-os madawat ang kamatayon sa imong ginikanan, apan ayawg tugoti nga kontrolahon ka niini. Mahimo kang magbangotan, apan ayawg kalimti nga kinahanglan gihapon kang magmalipayon sa imong kinabuhi.”
[Mga footnote]
a Sa maong kahimtang, kinahanglang likayan nimo ang paghimog dinalidaling mga desisyon, sama sa pagbalhig puyo o pagsulod sa usa ka bag-ong relasyon. Himoon lamang ang maong mga kausaban kon nakaadyas ka na sa imong bag-ong kahimtang.
b Ang alkoholikong ilimnon makatabang tingali nga malimtan ang kaguol, apan temporaryo lang ang epekto niana. Sa ngadtongadto, ang alkohol dili makatabang kanimo sa pagsagubang sa kaguol, ug mahimong maadik ka niana.
c Sanglit managlahi ang paagi sa pagbangotan sa matag usa, dili angayng ipugos sa mga higala ug paryente ang ilang panglantaw ngadto sa usa nga nagbangotan.—Galacia 6:2, 5.
d Alang sa dugang impormasyon bahin sa kahimtang sa mga patay ug sa gisaad sa Diyos nga pagkabanhaw, tan-awa ang kapitulo 6 ug 7 sa librong Unsay Tinuod nga Gitudlo sa Bibliya? nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova.
[Blurb sa panid 8]
“Bisag grabe kaayo ang akong kasubo, mobasa kog Bibliya, bisag usa lang ka bersikulo”—Lauren
[Kahon/Hulagway sa panid 7]
PAGSAGUBANG SA PAGBATING SAD-AN
Tingali imong gibati nga sa usa ka paagi nagpasagad ka nga maoy nakapadali sa kamatayon sa imong minahal. Apan, lagmit mahupayan ka kon imong maamgohan nga ang pagbating sad-an—tinuod man o hinanduraw—maoy normal nga reaksiyon sa kaguol. Niining bahina usab, dili kinahanglan nga imong iluom ang maong pagbati. Ang pagsulti sa uban kon unsa kadako ang imong gibating pagkasad-an makapaluag sa imong dughan.
Apan, angay nimong maamgohan nga bisag unsa ka dako ang atong gugma sa usa ka tawo, dili nato makontrolar ang iyang kinabuhi, ni mapugngan nato “ang panahon ug ang wala damhang panghitabo” nga modangat sa atong minahal. (Ecclesiastes 9:11) Gawas pa, segurado nga dili daotan ang imong motibo. Pananglitan, sa dili pag-adto dayon sa doktor, gituyo ba nimo nga masakit ug mamatay ang imong minahal? Siyempre wala! Nan, ikaw bay nakaingon sa iyang kamatayon? Dili.
Usa ka inahan ang nakakat-on sa pagsagubang sa pagbating sad-an human mamatay ang iyang anak nga babaye sa aksidente sa sakyanan. Siya miasoy: “Gibasol nako ang akong kaugalingon nga ako siyang gisugo sa gawas. Apan akong naamgohan nga dili ko angayng mobati niana. Walay daotan sa pagsugo kaniya uban sa iyang amahan. Makalilisang lang gayod kadto nga aksidente.”
‘Apan dunay daghan kaayong butang nga angay unta nakong gisulti o gibuhat,’ tingali moingon ka. Tinuod kana, apan kinsa kanato ang makaingon nga hingpit kitang amahan, inahan, o anak? Ang Bibliya nagpahinumdom kanato: “Kitang tanan mangapandol sa makadaghan. Kon adunay dili mapandol sa pulong, siya usa ka tawong hingpit.” (Santiago 3:2; Roma 5:12) Busa dawata ang kamatuoran nga dili ka hingpit. Ang pagsigeg hunahuna sa mga butang nga angay unta nimong gibuhat o gisulti dili makapausab sa nahitabo, kondili makalangan hinuon sa imong pagdawat sa kamatayon sa imong minahal.e
[Footnote]
e Tan-awa ang brosyur nga Sa Dihang ang Imong Minahal Mamatay, nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova.
[Hulagway sa panid 6]
Usahay, kinahanglang hupayon sa nagbangotang ginikanan ang iyang hamtong nang anak nga nagbangotan
[Mga hulagway sa panid 9]
Ang pagsulat, pagtan-aw sa mga letrato, ug pagdawat sa tabang sa uban maoy mga paagi sa pagsagubang sa kamatayon sa usa ka minahal