Ang Misteryo sa Likod sa Okulto

SA MIAGING lima ka gatos ka tuig ang mga tawo nga giakusar sa pagpangungo nahimong tumong sa Inkisisyon. Ang proklamasyon sa papa niadtong 1484 nakahatag sa mga inkisitor ug opisyal nga pagpaluyo sa ilang pagpangitag ungo. Miagak kini sa pagpatik sa librong Malleus Maleficarium (The Hammer of Witches), nga nagklasipikar sa buhat sa ungo nga mas grabe pa kay sa erehiya. Ingong resulta, libolibo ang gipamatay.

Karong bag-ong panahon miugmad ang lahi nga kaisipan sa mga hitabo nga dili mabatbat sa siyensiya. Kining kausaban sa kaisipan masubay ug balik niadtong 1848 dihang ang usa ka batan-ong babaye, si Margaret ug Kate Fox, sa New York State, U.S.A., nakadungog ug misteryosong mga pagpanuktok sa ilang gamayng balay. Nagtuo nga usa kadto ka paningkamot sa pakigkontak sa kalibotan sa espiritu, sila nangayo ug mga kodigo aron adunay masabtang komunikasyon. Natukod ang komunikasyon ug misunod ang mga mensahe.

Ang balita sa maong eksperyensiya mikaylap sa tanang dapit, ug duyog niini milambo ang kaikag sa paranormal. Ang usa ka resulta mao nga ang ilang espirituwalista nahimong relihiyon, nga nakadanig daghan nga nagapangandoyng makakontak sa ilang namatayng mga minahal.

Siyentipikanhong Pagtuon sa Paranormal

Laing resulta niining paranormal nga mga kasinatian mao ang pagkatukod sa mga katilingban alang sa ilang siyentipikanhong pagtuon. Ang pagtuon sa paranormal nailhang parapsychology o pisikal nga pagdukiduki.

Sa hataas nga panahon, gisalikway sa dagkong siyensiya kini nga pagdukiduki. Apan, sa 1882, ang Society for Psychical Research natukod sa London. Ang gipahayag nga katuyoan niini mao ang “pagsusi sa walay pagpihig ug sa siyentipikanhong diwa sa mga abilidad sa tawo, tinuod o handurawan, nga dili mapatin-aw sa bisan unsang teoriya nga giila sa kadaghanan.”

Ang larawan sa pisikal nga pagdukiduki miuswag sa katuigang bag-o pa dihang ang tinamod nga mga siyentista nagpadayon sa pagtuki sa paranormal. Makaikag, sa Mayo 18, 1985, gipahayag sa Edinburgh University ang pagtudlo sa usa ka Amerikanong sikolohista, si Dr. Robert Morris, ingong Propesor sa Parapsychology. Gitawag siya sa Sunday Telegraph nga propesor sa butang nga wala mahibaloi. Bisag gisaway ang ideya sa pagpasibantog sa parapsychology, ang New Scientist miingon:

“Dili kay usa ka bag-ong ulohan ang parapsychology sa mga unibersidad sa Britanya. Ang Society for Psychical Research (SPR), ang pangunang lawas sa Britanya sa natad, nagsaulog sa ilang sentinaryo sa miaging mga tuig, ug sa tanang panahon adunay kusganon akademikong mga kalangkitan. Ang unang presidente sa SPR mao si Henry Sidgwick, propesor sa moral philosophy sa Univeristy of Cambridge. Sukad niadto 28 tali sa 50 o kapin pang mga presidente maoy mga propesor kanhi sa unibersidad, ug duha kanila nakadaog sa Nobel prize. Walo sa 44 ka unibersidad sa Britanya karong bag-o nagahimog pagdukiduki sa sikolohiya.”

Sa pagkatinuod, ang parapsychology sa gihapon wala ilha sa dagkong mga institusyon sa siyensiya sama sa pag-ila niini sa ubang pisikal nga mga siyensiya. Gani, daghan ang nag-angkon nga walay ginaingong paranormal nga eksperyensiya.

Panglimbong ba Lamang Kini?

Sa tinuod, ang ubang mga eksperyensiya nga nagpatuong mga bunga sa gahom sa okulto walay lain kondili panglimbong. Ang usa ka pananglitan nalangkit sa upat ka anak nga babaye sa klero ug sa ilang binatonan. Gipagawas ang usa ka babaye sa lawak. Ang uban nagpabilin uban sa mga nag-eksperimento. Usa ka butang, sama sa baraha, ang gipili. Dayon gidapit ang babaye sa pagbalik ug sulod sa lawak ug pinaagi sa pagbalhin sa kaisipan giila ang napiling butang. Ang hustong katin-awan kasagarang gihatag. Apan, sa milabay ang pipila ka tuig, dihang gisulayan sa mga membro sa Society for Psychical Research, duha sa babaye miadmiter nga nanikas pinaagi sa paggamit sa mga timaan sa panan-aw ug tunog.

Apan, karong bag-o, ang salamangkerong si James Randi mihimog estratehiya sa pagpakita nga bisan ang hawod nga mga tigdukiduki malimbongan. Mihikay siyag duha ka batan-ong mga salamangkero sa pagtrabaho uban kang Dr. Peter Phillips, direktor sa physics sa Washington University, nga naghimog nga eksperimento sa sikikong natad. “Padayon akong nagtuo nga gibali ni Mike Edwards [usa sa batan-ong mga salamangkero] ang yawi sa akong kamot nga wala gani tandoga kana,” misulat si Phillips. Apan dayag nga nalimbongan siya, nga iyang giadmiter sa ulahi. Ang salamangkero miingon nga ang ilang tagsaong mga abilidad gihimo sa kalaki sa kamot, dili sa paranormal nga gahom.

Sa matin-aw, adunay mga pananglitan sa panglimbong. Bisan pa, si Arthur J. Ellison, diha sa iyang pakigpulong ingong presidente sa Society for Psychical Research sa 1982, miingon nga adunay “ekselenteng pamatuod sa mga eksperyensiya nga dili mosibo sa bag-ong siyentipikanhong mga sumbanan nga nagalarawan sa atong normal nga mga eksperyensiya niini nga uniberso.” Unsa ang misteryo sa likod niining mga eksperyensiyaha?

Gahom ba Kini sa Hunahuna?

Ang uban nagtuo nga ang hunahuna adunay natagong mga gahom nga masugo sa paghimog katingalahang mga buhat. Apan ang hunahuna ba may gahom sa pag-uyog ug lamesa, sa pag-irog sa igtutudlo sa Ouija board, sa pagpikog mga butang nga hinimo sa asiro, o mohatag puwersa o kusog sa paghimo sa mga butang nga sama niini?

Diha sa usa ka artikulong nag-ulohang “Ang Sekreto sa Likod sa Misteryo sa Ouija Board,” ang magsusulat nga si Henry Gordon misulat: “Buweno, adunay dili-makitang gahom, apan walay paranormal bahin niini.

“Sa sikolohiya gitawag kining awtomatismo,” miingon si Gordon. “Ang awtomatismo maoy usa ka gawi sa paglihok, kun reaksiyon sa kaunoran, sa usa ka walay-kalibotang hunahuna . . . Kining sikolohikal nga paagi mao ang responsabli sa daghang katingad-anang mga butang.”

Mao kini ang giingon sa kadaghanan. Pananglitan, adunay mga hawod kaayo sa martial arts nga nakahimo sa ilang gitawag nga ki nga gahom. “Tun-i nga ipaagos mo ang imong ‘ki’ kun hunahuna pinaagi sa pagsentro sa hunahuna sa Usa-ka-Punto [ubos sa tiyan] ug unata ang imong braso,” nagtudlo ang Black Belt, usa ka magasin sa martial arts. “Handurawa ang tubig o kusog nga nagaagos gikan sa usa ka dapit diha sa imong braso ug tudlo.”

“Basta magpadayon lang nga bansayon sa usa ang iyang ‘Ki,’” nag-ingon ang Black Belt, “dili gayod siya malabwan sa iyang mga estudyante. Ang tagmugna sa Aikido [usa sa martial arts], si Maestro Morihei Uyeshiba, kapin na sa otsenta anyos, apan sa pagkakaron, walay makasukol kaniya. Siya may kusog sa dungang paglabog ug kawhaan ka kusgang mga lalaki. Nagkakusgan siya sa nagkaedad siya. . . . Kinahanglang dawaton sa usa ang ‘Ki’ ingong dugang sa imong lima ka igbalati.”

Apan ang hunahunaba ba sa tawo mao gayod ang tuboran niining tagsaong gahom? Makahimo ba kini sa tawo sa paghimog mga kalaki nga dili mabatbat sa siyensiya?

Buweno, palandonga ang kaso sa banha nga matang sa kalihokan sa Enfield, London, England, nga gituki alang sa Society for Psychical Research. Maylabot niining matanga sa kalihokan, si Brian Inglis, awtor sa daghang libro bahin sa paranormal, miingon: “Ang katingalahang mga paglamba, paglihok sa mga muwebles ug mga pagbuak magpadayon sa daghang semana; ug nagpahinabo kini sa mga tidukiduki sa paghimo sa maong lugar, sa usa ka sukod, nga laboratoryo nga migamit ug nagkalainlaing modernong mga rekorder.”

Sa kaso ni Enfield, andam ang tawo nga magpausisa. Apan, sumala sa duha ka tigdukiduki, ang hingtungdan dili matinabangon. “Daw nalipay kini sa pagpabalo sa mga paningkamot sa mga nagapaniid,” misulat si Inglis. “Pananglitan, giguba ang mga teyp rekorder, usahay usa ka matang sa pagkaguba nga wala pa maengkuwentro sa miagi sa mga tiggama niini.”

Ang maong mga eksperyensiya kusganong nagpakita nga nalangkit ang labaw pa kay sa kaisipan sa tawo. Kon ang maong kaisipan gikan pa sa tawo, nganong gusto kining mopabalo sa mga paningkamot sa mga tigdukiduki ug sa pagguba sa ilang mga gamit sa rekording, ilabina nga ang tawo andam man usab nga usisaon?

Sa pagkatinuod, ang kaisipan sa tawo maoy katingalahan sa kalalangan nga bahin niini daghan pa ang pagatun-an. Bisan pa, dili kini mahimong tuboran sa gahom sa paghapak, pag-alsa, o pagbalhin ug mga butang, ni may katakos ang hunahuna sa tawo sa pagkasayod sa mga butang nga walay tabang sa ordinaryong mga gamit sa igbalati.

Busa, sumala sa siyentipikanhong pagdukiduki, ang pagkakatingalahan sa ESP sa nagkalainlaing mga porma niini tinuod nga naglungtad, bisan pa dili kaayo kini klaro kon sa unsang paagi nagaobra kini. Alang sa mga siyentipiko, nagpabilin ang misteryo.

Nan, aduna bay sulbad sa maong misteryo?

[Letrato sa panid 6]

Ang hunahuna ba makapagawas ug gahom sa paglihok sa igtutudlo sa Ouija board?