Pagpaniid sa Kalibotan
Mga Problema sa Kagutmanan
Ang mga opisyal sa Hiniusang Kanasoran naglista sa Mozambique nga mao ang ikatulong gigutom nga nasod sa Aprika. Ang lokal nga produksyon sa lugas sa 1986 gibanabana nga kubos sa 10 porsiento nga maoy gikinahanglan sa pagpakaon sa 13 ka milyong pomuluyo. Ang hulaw, nga nagpadayon sa miaging upat ka tuig, gikutlo nga mao ang pangunang hinungdan nga nakaamot sa problema. Apan, ang pangunang hinungdan sa kagutmanan sa Mozambique mao ang giyera sibil nga mihampak sa nasod sa napulo na ka tuig, nga nakabalda sa paghatod ug sa pagpaangay sa suplay sa tubig. Ang mga opisyal miingon nga lima ka milyong mga pomuluyo sa nasod “haduol nang modangat sa hulga sa kagutmanan.”
Ang “Superbaboy” sa Australia
Ang Australianong mga siyentipiko nakamugnag “mga superbaboy” pinaagi sa pagbutang ngadto sa nagatubong binhi sa baboy sulod sa tiyan ug genetikong materyal nga DNA nga maoy mokontrolar sa ilang pagtubo. Bisag normal ang gidak-on, ang mga baboy motubo labing menos 20 porsiento nga mas kusog ug mas daghan ang unod kay sa tambok. Ang mga siyentipiko nag-ingon nga kining kalamposan sa genetiko mohatag ug mga kinaiya sa mga binuhi nga maoy gipaningkamotan sa mga mag-uuma nga makapaliwat sila ug ingon niini sa dugay nang kasiglohan, miingon ang The Weekend Australian. Ang bentaha sa natural nga pagpaliwat, sila miingon, nakahimo kanila sa paghatag ug maayong mga kinaiya sa hayop nga walay “wala mahibaloing daotang mga genes” nga mapasa ngadto sa liwat. Ang ilang kalamposan sa mga baboy sa pagpaliwat pinaagi sa genes nakapukaw sa umaabot ug mga paglaom sa makasukol ug sakit nga mga binuhi, mga baka nga mohatag mas daghang gatas, ug mga karnerong may daling motubong balahibo. Ang mga siyentipiko nagtuo nga walay kataposan ang mga posibilidad.
Mga Kamelyo Alang sa Morocco
Ang mga hulaw karon sa Morocco halos nakapuo sa panon sa mga kamelyo, nga nakapugos sa kagamhanan sa paghulip sa ilang nagkadiyutayng panon. Sa katingalahan, adunay daghang suplay ang naghulat kanila sa kasulopan sa Australia. Nganong sa Australia? Sa katuigan sa 1860, gidala ang mga kamelyo ngadto sa South Australia gikan sa India tungod kay mabuhi sila sa klima ug sa yuta sa nasod. Bisag mapuslanon kaayo sa panahon sa unang pag-ugmad diha sa mabangis nga kasulopan sa Australia, kining “mga barko sa disyerto” gibiyaan dihang naimbento ang sakyanang de-motor. Sa ulahi daghan ang gipamuhian sa sulod nga mga dapit ug midaghan ngadto sa libo ka libo diha sa maayo ugang kondisyon sa sentral Australia. Ang The Sydney Morning Herald Magazine miingon nga ang kagamhanan sa Morocco nagplano sa pagpalit ug 2,000 ka kamelyo kada tuig sulod sa lima ka tuig. Ang halin sa mga kamelyo mohatag ug tuboran sa pundong kuwarta alang sa mga komunidad sa mga Aborigene, nga sa pagkakaron, halos nagadepende sa kagamhanan sa Australia.
Natural nga Abuno
Ang nitric acid nga ginapatungha sa kilat makatabang sa paggamag labaw kay sa regular nga mga abuno, miingon ang mga siyentipiko sa Institute of Geology, Geophysics, ug Mineral Raw Material sa Novosibirsk, U.S.S.R. Diha sa usa ka pagtuki, ang mga tigdukiduki nagtanom ug duha ka luna sa mga tamates, ang usa giabunohan sa normal nga paagi ug ang usa gitubigan sulod sa usa ka semana ug sinambogag nitric acid nga katumbas sa gidaghanon nga makuha gikan sa ulan nga inubanan ug kilat. Dihang gitandi ang mga bunga, unsay ilang nakita? Kapin sa 50 porsientong dugang tamates gikan sa luna nga gibutangan ug nitric acid. Ang pagpananom ug oats, trigo, ug pipino niining paagiha may samag kalamposan. “Ang labing daghang bunga,” mitaho ang The Times sa London, “maoy gikan sa mga yuta nga wala pa gayod sukad kaabunohi.”
Tambal nga mga Guso
Sulod sa gatosang katuigan, tiggamit ang mga sakayanon ug mga guso sa paghunad sa mga samad. Ang mga substansiya niini nakitang epektibo kaayo nga gumikan niana daghan ang nagtawag nianang “tambal sa mga marinero.” Sumala sa The Weekend Australian, ang mga siyentista nakaimbento na karon ug mga paagi sa paghimo sa kapehong guso nga mga lanot nga magamit sa paghunad sa mga samad ug ubang mga hubag. Sila nag-ingon nga adunay daghang mga bentaha niining tambala. Ang lapotong substansiya magsilbing hanig nga mopabasa sa mga samad samtang nagapaayo. Ang tambal mahimong pasagdan sa hataas nga panahon. Sa pagkatinuod, sa kadaghanang mga kaso tangtangon lamang kini kon hapit nang matangtang ang kugan sa samad. Kon gikinahanglan ang kanunayng paghunad, ang malapot nga substansiya makasanta sa kadaot sa nagapaayo nga tisyu. Ang guso epektibo usab sa pagkontrolar sa pagdugo ug maayong tambal diha sa mga ospital dihang mohatag ug emerhensiya nga pagtambal.
Wala Mahibaloing mga Espisye
Ang wala-mahibaloing mga espisye niadto sa mga periko nga nagpuyo sa bukid nga lasang sa Ecuador nadiskobrehan karong bag-o sa usa ka ornitologo gikan sa Philadelphia Academy of Natural Sciences, mitaho ang The New York Times. Kining gamay, bag-ong nadiskobrehang langgam halos berde ang iyang tibuok kolor, nga may pat-ak-pat-ak nga pula ug asol sa mga pako niini. Kini adunay ulo nga mapula ug may dagtom nga pagkapulang ikog. Hangtod nga nadiskobrehan kini, ang kadaghanang mga ornitologo nagtuo nga ang tanang mga espesye sa periko sa mga yuta sa Amerika nadiskobrehan ug naklasepikar na. Ang kataposang nadiskobrehang wala mahibaloing mga espyesye sa periko maoy sa tuig 1914, miingon ang mga opisyal sa museo. Sa pagkakaron, wala pay ngalang gihatag sa dili makasulting periko.
Hapit Magkabanggaay
Ang U.S. Federal Aviation Administration nakakutlog rekord nga 777 ka kaso sa mga ayroplano nga hapit nang magkabaangay sa panganod sa miaging tuig. Kini maoy 31.9 porsiento nga mas taas kay sa mga hitabo nga gitaho sa 1984. Dugang 24 ka diriyut nga magkabangga nahitabo sa yuta. Ang bahin sa pagtaas maoy tungod sa bag-o ug mas tukmang sistema sa pagtaho, miingon ang ahensiya. Ang hapit nga pagkabanggaay gibatbat ingong mga hitabo diin may naglungtad nga hulga tali sa ayroplano tungod kay kubos sa 500 piye (150 m) nga gilay-on o dihang gitaho sa ingon niini sa piloto. Ang labing dakong bahin, 518 ka kaso, nalangkit sa mga ayroplano sa militar o pribadong mga ayroplano. Dihay 35 ka kaso ang nalangkit sa duha ka naiskedyol nga de-pasaherong ayroplano ug pribado kun mga ayroplano sa militar, ug 19 ka wala matin-awng mga hitabo.
Katingalahang Panaw
Ang mubog-ikog nga mga shearwaters, kun mutton nga mga langgam, maoy hawod nga mga magpapanaw. Sa 1949 ang uban niining mga langgama ang napili ug gibugkosag timaan. Usa ka langgam ang gibugkosag timaan pag-usab sa Nobyembre 1985 nga unang gibugkosang timaan sa 1950, nga nagpaila nga kapin na karon sa 35 ka tuig! Ang gamayng langgam nangitlog gihapon ug nagalupad gihapon sa iyang tuig-tuig nga rota sa paglalin. Ang tuig-tuig nga rota sa paglalin maoy gikan sa Tasmania sa halayong habagatang-sidlakang tumoy sa Bering Sea, sa amihanan sa Japan. Ang 35 ka ida-buweltang panaw sa langgam mototal ug kapin sa 650,000 ka milya (1,050,000 km). Itandi kini sa labing dakong ida-buweltang panaw ngadto sa bulan nga 505,400 ka milya (813,400 km), ang atong balhiboong mga higala mas layo pag panaw kay sa mga astronot!
Panulis Pinaagig AIDS
Duha ka Australianong lalaki, sa lahi nga mga hitabo, nalangkit sa samang mga hold-up nga migamit ang indiyeksiyon ingong ilang hinagiban. Nagpatuo nga adunay AIDS, kining mga tawhana tingali nanghulga nga indiyeksiyonan ang ilang mga biktima sa makamatayng dugong may kagaw kon ang kuwartang gipangayo dili ihatag. Nahadlok sa posibilidad sa pagdagsa sa umaabot nga mga panghold-up pinaagig AIDS, ang usa ka tigpamaba sa kapolisan miingon: “Sa daghang paagi mas epektibo kini kay sa paggamit ug pistola sanglit ang mga tawo mahadlok man sa anam-anam nga porma sa kamatayon nga ipahinabo sa kagaw sa AIDS.” Unya siya midugang: “Kini maoy daotang paagi sa pagpanulis pinaagig makamatayng sakit.”
Naila sa Katilingban
“Si Patrick Joseph Burke nakaikyas gikan sa Pederal nga mga polis sulod sa lima ka tuig tapos nga nawala siya sa 1981, dihang kondisyonal nga gibuhian siya sa pag-apod-apod ug cocaine,” miingon ang The New York Times. “Dayon may gamay siyang bahin sa nasyonal nga dula sa serye sa telebisyon.” Si Rosetta Anderle, polis sa lungsod, nakamatikod sa nawong niini diha sa iyang iskren sa TV ug gitandi kini sa hulagway sa listahan sa mga “Gipangita” nga gipadala ngadto sa tanang mga kapolisan sa Colorado. Si Gg. Burke nakit-an sa trabahoan ug gidakop sa dakong karsada sa lungsod diin didto gihimo ang pelikula.
Nagpakitag Pag-us-os ang mga Katoliko
Ang Iglesya Katolika nagpakitag 7.7-porsiento nga pag-us-os sa gidaghanon sa mga nakabig sa U.S. gikan sa 1983 ngadto sa 1985, sumala sa Official Catholic Directory. Ang mikutlo nga estadistika, si Alvin Illig, direktor sa Paulist National Catholic Evangelization Association, miingon nga ang gidaghanon sa mga kinabig sa tibuok nasod mius-os gikan sa 95,346 sa 1983 ngadto sa 87,996 sa 1985. Siya mibatbat: “Sa dayag kita nga adunay dagkong mga posisyon sa pangunang pag-ebanghelyo sa Tinipong Bansa napakyas. . . . sa pagpukaw sa praktikal nga kaikag taliwala sa atong Katolikong katawhan sa pag-ebanghelyo sa 80 ka milyong walay gianibang iglesya nga mga Amerikano.” Tungod niini, siya midugang, ang mga Katoliko sa U.S. “angay nga maulaw.”
Gibag-ong mga Numero
Ang atong Galaksiya maoy 25 porsiento nga mas gamay kay sa among gituohan kaniadto, miingon ang siyentipiko. Migamit ug bag-ong teknik nga nalangkit ang abanseng geometry, ang internasyonal nga pundok sa mga astronomo nakatino nga ang diyametro sa 200 ka bilyong mga bitoon sa Milky Way maoy duolan sa 70,000 ka light-years. Ang atong adlaw ug ang mga planeta gibutang karon nga 23,000 ka light years gikan sa sentro sa galaksiya—mas duol kay sa gituohan kaniadto.
Lain pa, ang katulinon sa pagpanaw sa tunog sa hangin maoy hapit tunga ka milya matag oras nga mas hinay kay sa sukod niadto. Kini gibutang sa 741.5 ka milya matag oras, kun 331.45 ka metro matag segundo, tapos nga ang babag sa tunog napusgay sa 1947. Apan sa paningkamot sa pagsukod sa tukmang paagi sa mga mikropono, ang senior nga opisyal sa pagdukiduki si George S. K. Wong, sa National Research Council of Canada, nakatuki ug sayop nga kakulasyon nga nahimo sa 1942 nga nakasulod sa mga basahon sa siyensiya nga wala kuwestiyona. Ang bag-ong numero nga gihatag mao ang 741.1 ka milya matag oras, kun 331.29 ka metro matag segundo.
Pagbalhin ug mga Kahoy
“Ayaw panumbag kahoy, itanom silag usab!” mao ang panultihon sa kompaniya sa Alemanya nga nagaespesyalisar sa pagtanom pag-usab sa dagko nang mga kahoy. Kini nagpunting nga ang mga kahoy makahatag ug daghang mga kaayohan: Sila makahinlo sa hangin, ang ilang mga dahon makasala sa abog ug mga anoos, ug ang dako nang mga kahoy makahatag ug gikinahanglang oksihino sa 64 ka tawo. Dugang pa, ilang tuhopon ang kasaba, makahatag landong, ug makapabugnaw sa temperatura. Ang kompaniya nakahimog makina ug mga paagi sa pagbalhin sa mga kahoy gikan sa usa ka lokasyon ngadto sa lain—bisan pag ang mga kahoy nanahon pa sa tunga sa ting-init—nga may gipangangkong 95-porsiento nga proporsiyon sa kalamposan. “Ang mga kahoy nga may usa ka siglong edad, nga may punoan nga usa ngadto sa duha ka metro [3.3 ngadto sa 6.6 ft] ang [kalinginon] ug nagtimbang hangtod sa 30 ka tonilda, mahimong mabalhin,” miingon ang The German Tribune. Apan, ang ubang mga matang sa kahoy mas maayo kay sa uban, ug ang maayong lokasyon, pag-atiman tapos sa pagbalhin ug tanom, ug pagpul-ong kinahanglan aron seguradong mabuhi.