Kanser—Komosta man Kita?

Kining serye sa mga artikulo sa kanser gipresentar sa pagtabang kanimo ang magbabasa sa pagbaton ug matinud-anong hunahuna sa mga kauswagan nga nakab-ot sa pagtambal niining sakita. Sa katuigang bag-o pa, nahimo ang kauswagan sa pagsabot sa pipila sa mga hinungdan sa kanser. Karon mabatonan na ang maayong tambag bahin sa pagsanta. Mas sayon usab karong adlawa ang pagbatog sayo nga pagrekonosir, ug may dakong purohan sa pagkaayo. Ang Departamento sa Kahimsog ug Tawhanong mga Serbisyo sa T.B. nagasuma niini niining paagiha:

“Maayong Balita: Dili ang tanan makabatog kanser. 2 sa 3 ka Amerikano dili gayod makabaton niana. Mas Maayong Balita: Kada tuig mamaayo ang dugang ug dugang tawo nga may kanser. Labing Maayong Balita: Kada adlaw ikaw may mahimo sa pagtabang sa pagpanalipod sa imong kaugalingon batok sa kanser.”

DILI nato buot hisgotan kining ulohana nga malaomon kaayo. Kay buot sabton, ang usa ka medikal nga tinubdan nagapaila nga sa Tinipong Bansa lamang “58 milyong Amerikano karon nga buhi sa kadugayan makabatog kanser.” Daghang ubang kanasoran may susamang proporsiyon. Busa, ang dili tinuod nga kamalaomon dili angay. Bisan pa niana, ang pagkamalaomon nga ipasukad sa mga kamatuoran motabang sa tanan sa pag-atubang sa kamatuoran uban ang paglaom ug makadasig usab sa mga masakiton sa kanser nga makig-away nga labi pang epektibo.

Matambalan ba ang Kanser?

Unsa ang tubag sa mga eksperto sa maong pangutana? Matikdi ang mosunod:

“Ang kanser matambalan nga malamposon. Sa daghang hitabo kini bug-os mamaayo. Ang dili-maihap nga mga tawong gitambalan tungod sa kanser nagkinabuhi sa hatag-as, mahimsog nga mga kinabuhi, nga wala ang ilhanan o simtoma sa sakit. . . . Ang kanser tinong mamaayo.”—The Complete Medical Guide, nga sinulat ni Dr. Benjamin F. Miller.

“Ang pagkahadlok niining sakita nakapalubog sa kamatuoran nga duolag katunga sa mga tawong may kanser mamaayo, ug ang tukmang pagtambal niadtong dili mamaayo makadugang ug katuigan sa haruhay ug mabungahong kinabuhi.”—The Facts About Cancer, nga sinulat ni Dr. Charles F. McKhann, Propesor sa Siruhiya, Yale University.

“Ang pila ka kanser sayon nga ayohon; samtang ang uban halos kanunay bug-os dili na mamaayo sa panahong sila marekonosir. . . . Ang mga kanser sa tulo ka organo (baga, suso, ug dakong tinai) sa pagkakaron mao ang importante kaayo kay sila sa pagkakaron mao ang hinungdan sa katunga sa mangamatay tungod sa kanser sa U.S.”—The Causes of Cancer, Sir Richard Doll ug Richard Peto, University of Oxford, Inglaterra.

Apan may makapahinuklog pang bahin nga ikadugang niining hulagway. Sa iyang librong Target: Cancer, ang magsusulat bahin sa siyensiya si Edward J. Sylvester miingon: “Ang mamumuno wala pa hidakpi. Ang labing makapatayng mga kanser sa Tinipong Bansa—kanser sa baga, tapos-menopos nga kanser sa suso, ug mga kanser sa colon—dili mamaayo karon sama sa kapin sa katloan ngadto kap-atan ka tuig nga miagi, . . . bisan pag ang mga tawong may ingon nga mga kanser sa pila ka kaso nabuhig dugaydugay.”

Ang daghan kaayong salapi gigugol kada tuig sa panukiduki sa kanser, apan kini usa sa labing idlas mamumunong mga sakit nga nailhan sa tawo. Bisan pa niana, may positibong bahin sa tulo ka kanser nga gihisgotan—ang pila ka tawo “nabuhig dugaydugay.”

Kon mahitungod sa kanser, kitang tanan ba sulagmang mabiktima niana? O kita ba may mahimo sa pagsanta niana? Ang pagkaon ug paagi sa kinabuhi may kalabotan ba sa pagtungha sa kanser?

Sa mosunod nga mga artikulo, atong hisgotan ang pipila sa nahibaloang mga hinungdan sa kanser ug ang mga paagi sa pagsanta ug ang tambal, ingon man ang panig-ingnan sa kalamposan sa pagbuntog sa kanser. Ang kataposang artikulo mopatin-aw sa unsang paagi kita nahibalo nga ang kanser duol nang mabuntog.