Aborsiyon—Ano ang Bayad?

SA GLASGOW, Scotland, duha ka narses ang may “makalilisang nga mga damgo” ug nakaagom sa mga gabiing dili makatulog, mitaho ang The Daily Telegraph. Ngano? Tungod kay sila miapil sa usa ka operasyon sa pagkuha sa usa ka batang lalaki nga 24 ka semana ang edad. Nga wala dahoma, siya nabuhi “sa makadiyut.”

Sa Detroit, U.S.A., ang usa ka 29-semanang bata sa tiyan, nga gituohang napatay pinaagi sa usa ka ineksiyon ngadto sa tagoangkan sa inahan niana, gilabay ngadto sa dili-tay-ong-asirong balde sa lawak sa aborsiyon sa ospital. Apan kadto nabuhi, Nadunggan ang apgtiyabaw niana, ug ang maong batang babaye gidali sa pagdala ngadto sa intensive-care unit, nga igo ra sa panahon.

Ang pagkuha sa takos-mabuhing mga bata sa tiyan maoy nagadakong suliran samtang nagatubo ang gidaghanon sa mga aborsiyon. Ang mauswagong medikal nga mga teknik nagataganag mas maayong pag-atiman sa ahat-pagkahimugsong mga bata, mao nga sa 26 ka semana ang edad posible na karong mabuhi ang usa ka gimsog nga bata—butang mga lisod unta kaayo pila ka nasod may legal nga katungod sa pagbalibad, pinasukad sa konsensiya, sa pag-apil sa mga aborsiyon.

Apan komosta ang mga doktor? Unsay ilang sanong?

Ang Negosyo sa Aborsion

“Ang pagkamailhang tighimog aborsiyon mao ang halok sa kamatayon,” misugid si Dr. Phillip Stubblefield diha sa usa ka interbiyo uban sa Newsweek. Ngani, tungod sa pagpit-os sa katilingban daghang doktor sa Tinipong Bansa bug-os mihunong sa praktis. Ang ubay-ubayng hitabo sa pamomba nakaguba sa mga klinika sa aborsiyon, ug “sa tibuok nasod, kami may mga klinika nga dili makakuhag medikal nga mga direktor tungod kay ang mga doktor mahadlok kon unsay buhaton sa komunidad,” mipatinaw si Dr. Stubblefield.

Bisan pa niana, ang mga aborsiyon gihimo gihapon sa mausbawong gidaghanon, Ug ang usa ka hinungdan tingali dili lisod pangitaon. Kini maayong panapi.

Sa Paris, Pransya, pananglitan, ang mga ginikanan mibayad sa katumbas sa £1,000 ($1,400) aron ang ilang tin-edyer nga anak babaye magbatog pribadong aborsiyon, sumala sa usa ka taho diha sa makikal nga magasing Pulse. Ang pila ka klinika sa London, nag-ingon ang samang taho, mosingil ug abot sa £2,000 ($2,800) sa matag aborsiyon nga ilang himoon.

Niadtong 1982, duha sa kinadagkoang mga ahensiya sa aborsiyon sa Britanya may giipong kinitaan nga £4.5 milyones ($6.3 milyon). Sa pagtaho niining numeroha, ang Human Concern mikomento: “Ang aborsiyon mayo maayong panapi.” Sa Hapon ang gobyerno wala maglegal sa pildora sa pagpugong sa pagpanganak.“Ang pagdili,” mitaho ang The Sunday Times sa London, “Maoy tungod sa pag-impluwensiya sa mga doktor sa lehislatura, si Kinsa mangadato tungod sa aborsiyon.” Bisan diin ka molantaw sa kalibotan sa aborsiyon, ang kuwarta mopaibabaw.

Kini dili katingad-an. Kon atubangon sa kalit makapaguol nga situwasyon, sama sa iya sa dili-minyo, mabdos nga tin-edyer, daghang ginikanan mag-isiop nga makatarongan ang bisan unsang prisyo aron sa pagsulbad sa situwasyon, ilabina kon ang aborsiyon mahimong luwas, dali, ug tinago.

Bisan pa niana, daghang doktor mausbawong wala malipay bahin sa tibuok kahikayan. Sa sinugdan sa panahon sa aborsiyon sa Britanya, ang Daily Mail mitaho nga si Propesor Ian Morris miingon: “Kon ako nagsugod pa lamang unta sa akong karera nga nahibalo na sumala sa akong nahibaloan karon bahin sa mga aborsiyon, dili gayod unta nako pilion ang gynaecology.” Siya midugang: “Ako ngilaran sa operasyon. Kini bug-os nga pagbalit-ad sa akong tibuok medikal nga pagbansay. Ang bug-os nga tumong mao ang pagluwas ug kinabuhi, dili paghimo niining linaing matang sa pagpatay.” Grabe hayod nga mga pulong, ug dili tanang doktor mouyon niana. Apan kana nagapadayag sa ideya sa pag-ayad nga kinaiyanhong bation sa pila ka doktor bahin sa praktis.

Ang Pagbatog Aborsiyon—Kansang Pagpili?

Sa dihang moatubang ang usa ka babaye sa isyu sa aborsiyon, diyutay rang tawo, tingali bisan ang babaye mismo, ang maghunahuna sa amahan. Ang desisyon sa pagbatog aborsiyon kadaghanan himoon sa babaye lamang, nga madasig sa pagpaluyo sa suod nga mga higala ug sa mga paryente. Apan “ang mga lalaki moagi usab sa kagul-anan, sa pagbati sa kapildihan,” nagtaho ang The New York Times, ug “makasinati usab ug dakong kahigwaos nga bation sa mga babaye bahin sa pagkahimong ginikanan.”

Ang pila ka amahan nagtuo gayod nga ang ilang gusto angayy tagdon, usab, kay sila angay may labawng ikasulti una mohukom ang inahan sa pagpakuha o pagpataktak sa ilang anak. “Ang mga lalaki buot makaapil, dili magpatuman, sa paghimog desisyon,” matud sa sosyologong si Arthur Shostak tapos sa napulo katuig nga surbi sa suliran. Tinong ang maong panghunahuna makataronganon.

Pagsagubang sa Reaksiyon

Ugaling, sa paghimo sa desisyon, ang babaye, lahi sa lalaki, kinahanglang mosagubang sa lawasnong kalit nga apgkatugaw sa iyang tibuok nga sistema kon ang yugto sa pagsamkon kalit hunongon. Unsa ba gayod ang nalangkit?

Bisan tapos sa sayo na aborsiyon, ang usa ka babaye kasagarang mobati sa kaluya ug kakapoy. Ang mga pamikog, kaluod sa ginhawa, ug lagmit nga paghinugo kasa garan usab. Dihang himoon ang aborsiyon sa ulahi na kaayo, ang mga simtoma sa giputol nga pagpabdos mahimong molungtad sa usa ka semana o kapin pa samtang mous-os ang lebel sa hormone. Ang panakit sa suso ug ang pagbati sa depresyon maoy dugang mga butang atubangonon. Oo, ang pagbatog aborsiyon mahimong masakit nga kasinatian, ingon nga ang babaye lamang ang nasayod, ug kini panagsa rang sayon nga pagpili.

Labaw pang hinungdanon mao ang kamatuoran nga, sa emosyon ug sa mental, ang epekto sa aborsiyon makapagun-ob. Ang suliran mao nga samtang ang lawasnong reaksiyon mahimong dihadiha ug gidahom, ang mental ug emosyonal nga mga kadaot motungha sa ulahi ug madugay maalim, kon ugaling maalim man. “Sa pagpahayag ingong usa nga sa propesyonal nagdumala matag karon ug unya sa mga pasyenteng angbatog mga aborsiyon, sila kadaghanan masamok ug dako sa daghang katuigan tapos sa hitabo sa klinika,” misulat ang usa ka koresponsal sa The Times sa London. Unsa ka dako kining sulirana?

“Karon mopatim-aw nga ang gidak-on sa natagong suliran labaw pa kay sa gihunahuna sa nangagi,” mikomento ang The Sunday Times. Ang mga epekto sa depresyon ug emosyonal nga kasamok kadaghanan dako kaayo nga ”katunga sa mga babayeng dili minyo nga nagbatog mga aborsiyon tungod sa terapeutikanhong mga hinungdan mosangpot nga magkinahanglag sikyatrikanhong tabang.” Ang maong mga kaplag gipamatud-an sa usa ka pagtuon sa King’s College Hospital. Kining pagtuona nagapadayag, sumala sa The Times, nga “ang mga parisan nga mohukom sa pagputol sa pagmabdos mahimong moatubang ug grabeng mga reaksiyon sa kaguol” ug sila makakaplag nga ang ilang kaguol “lisod sagubangon.”

Ang mga Hapones may talagsaong paagi sa apgsagubang niining tawhanong suliran. Ang gagmitoyng mga estatwa, nga bihuhat sa plastik, plaster, o bato nga nagahawas sa mga anak nga gipataktak, ibutang sa nataran sa templo. Didto sila itugyan sa pag-atiman ni Jizo, ang Buddhistang magbalantay sa mga bata. Ang mga ginikanan, samtang sila moampo sa diyos alang sa kapasayloan, sa ingon makapahungaw sa ilang mga pagbati sa kaulawan, kasubo, ug sala. Apan sila wala maginusara sa pagbati sa panginahanglan sa pagbuhat niini. Palandonga ang mosunod personal nga mga kasinatian.

“Ako Naulaw sa Wala Madugay”

Sa panahong siya 22 anyos na, si Elaine nakabaton nag tulo ka aborsiyon. Siya nahinumdom: “Ako giingnan nga dili daotan o kriminal ang pagpataktak sa pagmabdos sa unom ka semana pa, sanglit wala pa maporma ang bata sa maong panahon, kana daotan kon kana tulo ka bulan o labaw pa. Human niadto, sa dihang akong madungog ang mga tawo nga mosultig daotang mga komento bahin sa mga inahan nga dili kasado, ako malipay nga akong gitapos ang akong pagmabdos. Duha ka tuig sa ulahi akong gisubli ang samang paagi sa kaduha, nga sa mausbawon nagkalipay nga ako nakakaplag ug paagi sa dili pagpatunghag mga anak niining kalibotana.”

Wala madugay tapos niadto, si Elaine misulod sa propesyon sa narses, nga angtrabaho ingong mananabang. “Usa ka kalipay,” siya nahinumdom, “ang pagtan-aw sa pagkatawo sa usa ka bata ug pagsinati sa kalipay nga ihatag sa among pagkatawo ngadto s mga doktor, mga mananabang, ug mga ginikanan. Apan sa wala madugay ako naulaw sa kaugalingon tungod sa pagputol sa tulo ka inosenteng kinabuhi ug akong nakaplagang ako nakigbisog sa akong mga pagbati sa pagkadili-malinawon ug kaulawan. Ako padayong naghinumdom ug nag-ihap kon unsa untay edad sa akong mga anak ug kon kaha sila mga lalaki o mga babaye ug kon unsay ilang hitsura. Makalilisang nga maanaa sa maong kahimtang.”

Si Janet, usa ka inahan nga karon 39 ka tuig na, miasoy sa iyang mga pagbati tapos sa usan ka aborsiyon: “Ang bugtong paagi nga ako nakasagubang maoy pinaagi sa pagpatuo sa akong kaugalingon nga kadto wala gayod mahitabo kanako. Akong gikombinsir ang akong kaugalingon sa daghang katuigan nga ako wala makabuhat niadto, nga kadto usa ka makalilisang damgo.”

Ang diesinuybe-anyos nga si Karen misumbong: “Gibuhat ko ang akong maarangan sa pagbale-wala sa akong nabuhat, ako mohilak inigkakita ko sa usa ka bata o babayeng mabdos. Ako naguol sa labihan. Unya ang gatas misugod sa pag-awas sa akong mga suso sa pagpahinumdom kanako. Ang daotang mga damgo nako nakapamata kanako nga naghilak, nga makadungog sa mga bata nga nagahilak. Gikayugtan ko kanang tanan.”

Ang pag-isip sa aborsiyon ingong yanong sayon nga operasyon maoy pagkalingla. Dihang ang lakang nahimo nakini dili na mabalit-ad. Ang dihadihang suliran tingali mahalaw, apan, ang mga epekto niini, sumala sa atong nakita, mahimong layog-abot ug malungtaron. Apan unsa man kon ang aborsiyon isugyot sa usa ka doktor?

“Angay Nimong Ipataktak ang Bata”

Kana ang deretsong tambag nga gihatag kang Sue sa iyang doktor. Ngano? Si Sue may duha na ka gagmayng anak, ug bag-o pa niyang naamgohang siya mabdos nga usa kanila gitakboyan sa rubella, o German measles sumala sa mas kasagarang pagtawag niana. “Dili kalikayan nga ako hitakdan usab niana kay wala pa ako hitakboyi niana sa nangagi,” matud niya. Segurado tuod, sa wala madugay siya nagdaot.

Ang medikal nga kasinatian nag-establisar nga ang rubella, dihang matakboy sa usa ka babaye sayo sa pagmabdos, makapahinabog makapalisod nga mga depekto nganha sa nagatubong bata sa tiyan. Maoy uban niining kamatuorana sa hunahuna nga ang doktor namulong sumala sa iyang gipamulong. “Ako iyang gisultihang prangka,” si Sue nahinumdom, “nga ang bata madepektoso ug dili gayod ako makasagubang niana. Sa iyang klinika siya miinsistir nga kon dili ko tumanon ang iyang tambag, kinahanglang mopirma akog usa ka sulat nga magadawat sa bug-os nga responsabilidad, nga dili magpakasala kaniya.” Gipirmahan kadto ni Sue. “Sa bug-os nga pagkamakiangayon, sa pagdepensa kaniya ako mangaingon ng siya tiunay nga nabalaka kanako, ilabina kay ako patolon man,” siya midugang.

Ang bana ni Sue, bisan tuod kinaiyanhong nabalaka kaayo, nagtugyan sa desisyon ngadto sa iyang asawa, ug iyang gihimo ang kahikayan nga ihimugso ang iyang anak. Sa nahaigong panahon natawo ang usa ka batang babaye. Ang mga pagsusi gihimo gilayon diha sa bata, apan gawas sa diyutayng anemia, siya walay deperensiya. Natingala ang mga doktor, hinunoa, sa pagkakaplag ug antibodies diha sa dugo sa bata nga wala mabatoni sa iyang inahan, nga nagpailang ang nagtubo nga bata tinong natakboyan sa rubella.

Pagsagubang sa Depekto

Bisan tuod nianang kasoha ang resulta makapalipay, ang kamatuoran nagapabilin nga daghang bata ang matawong depektoso, nga magkinahanglag espesyal nga pag-atiman. Sayon ang pagsulting makitawhanon ang pagpugong sa pagpatunghag mga bakol sa kalibotan, apan kinsay makaarang sa paghukom sa matang sa kinabuhi sa lain? Dili ba may mga tawo mang may nagkalainlaing sukod sa katakos sa apglihok diha sa matag komunidad, nga nagapahimulos sa kinabuhi sa gidak-ong maarangan nila ug may ginaamot, sa baylo, sa kaayohan sa katawhan?a

Si Sue nag-isip sa mga butang niining paagiha. Apan siya may lain usab nga tinubdan sa kusog—ang iyang pagtuo. Sa unang gipasabot sa iyang doktor nga madepektoso ang iyang anak, gisultihan niya siya nga bisan pag maingon kana, siya nasayod nga siya makasalig sa kusog nga gikan sa Diyos sa pagtabang kaniya sa pagsagubang. Gawas pa, siya walay katungod sa paghikaw sa usa ka batang bakol sa “kahibulongang paglaom sa pagkaayo sa tanang lawasnong sakit diha sa bag-ong sistema sa mga butang sa Diyos,” sa ilalom sa pagmando sa iyang Gingharian. (Pinadayag 21:1-4) Ang maong pagtuo may kaugalingong mga ganti.

Ang Lisod nga Pagpili

“Pagpanganak? O Aborsiyon?” Kon moatubang pa pagpili, hain kaha niana?

Si Sue nangatarongan: “Ang akong anak wala mohangyo nga ipanamkon, busa unsa ang akong katungod sa pagputol nianang gamayng kinabuhi sa dili pa kini makabatog higayon sa pagkakita sa kinabuhi?”

Ang iyang pangutana yano lamang. Unsaon nimo pagtubag kana?

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 9]

Nagasumpakilay nga Katutom?

Ang Deklarasyon sa Geneva gisagop sa Heneral nga Asembliya sa Medikal nga Asosasyon sa Kalibotan sa Geneva, Switzerland, niadtong Septiyembre 1948. Kini gipasukad sa karaang Hippocratikong panumpa. Ang mosunod maoy kinutlo gikan sa maong Deklarasyon:

“Sa Panahon sa Pagkadawat Ingong Membro sa Medikal nga Propesyon: Ako sa kaugdang manumpa sa pagpahinungod sa akong kinabuhi ngadto sa pag-alagad sa katawhan. . . . Akong tumanon ang akong propesyon uban ang konsensiya ug dignidad. . . . Akong padayong huptan ang knalabwang pagtahod sa kinabuhi sa tawo, sukad sa panahon sa pagsamkon; bisan kon hulgaon, dili nako gamiton ang akong medikal nga kahibalo nga supak sa mga balaod sa katawhan.”

Unsay paghubad sa mga doktor nianang panumpaa? Aniay duha ka nagkabanging mga hunahuna. Hain niana ang imong gituohan?

DOKTOR I. M.

“Dili gayod ako makatan-aw sa mga tisyu nga akong gikuha panahon sa pagputol sa pagmabdos nga walay pag-ayad. Kini tingali jelly, apan, kon buot sabton, tawhanong kinabuhi mao ang akong ginalaglag.”

DOKTOR V. A.

“Sa akong hunahuna ang aborsiyon dili gayod daotan. Basta ang usa ka indibiduwal bug-os nagasalig sa inahan, kini dili usa ka persona.”

[Kahon sa panid 11]

Mga Teknik sa Aborsiyon

Ang mga kapeligrohan sa aborsiyon alang sa inahan direktang may kalabotan sa edad sa bata sa tiyan. Kana angay dili pakamenoson.

Alang sa unang trimestre o tulo ka bulan kasagarang ang turok sa tiyan suyopon pinaagig vacuum pump.b Kini kasagarang buhaton sa klinika sa kadiyut rang panahon. Alang sa ikaduhang trimestre ang pagbungkag sa mga bahin sa nagtubong bata aron kuhaon kini gikan sa inahan, o ang gipugos nga aborsiyon nga ipahinabo sa ineksiyon, maoy kasagarang mga paagi. Ang kadiyut nga pag-estar sa ospital maoy normal. Alang sa ikatulong tremestre ang usa ka medyor nga operasyon, sama sa hysterotomy, mahimaong mao ang bugtong kapaingnan.c

[Mga footnote]

[Letrato sa panid 8]

Posible na karon nga ang ahat-pagkatawong mga bata mabuhi tungod sa modernong medikal nga mga teknik

[Tinubdan]

Justitz/Zefa/H. Armstrong Roberts

[Letrato sa panid 10]

Pila ra ka tawo ang maghunahuna sa mga pagbati sa amahan sa bata

[Letrato sa panid 12]

Sa emosyon ug sa mental, ang epekto sa aborsiyon makapagun-ob.