Satelayt nga Telebisyon—Alang ba Kanimo?
Tulo gikan sa matag walo ka TV sa kalibotan anaa sa Tinipong Bansa, busa dili ikatingala nga unang napopular ang satelayt nga TV didto. Gusto kaayo ang mga Amerikano sa ilang 175 ka milyong mga TV. Ang pagtan-awg TV mao ang ilang paboritong kalingawan. Apan ang pagkagiyan sa TV dili kay problema lang sa Amerikano.
Bisan pag ang Pransiya aduna lamay 19 ka milyong mga TV, ang pagtan-awg TV mao usay paboritong kalingawan sa mga Pranses, mas labaw kay sa Tinipong Bansa. Sa Canada, diin 97.3 porsiento sa tanang panimalay may kaugalingong TV, ginatan-aw kini sa aberids nga 23.7 porsiento matag semana. Sa Japan halos ang tanang panimalay adunay de-kolor nga TV. Ug sa Kasadpang Alemanya ang paboritong kalingawan mao ang pagtan-aw usab ug TV.
Ang nagatubong popularidad taliwala sa mga tumatan-awg TV mao ang satelayt nga TV. Apan unsa ang satelayt nga TV, ug unsay epekto niini diha sa mga tumatan-awg TV?
ANG talan-awon sa kabanikanhan sa Amihanang Amerika nagabag-o. Ang nag-ikis-ikis abugong dalan nagatultol gihapon ngadto sa karaan putig pinturang mga balay, apan sa likod nga lagwerta karon nagatindog ang dako pormag-panaksang antena, nga nagbanganga sa panganod samag mga bisita gikan sa ika-21ng siglo. Ug hain na ang mga bata nga sa naandan nanagdula sa mga dalan sa banika? Anaa sa sulod nagtan-aw sa satelayt nga TV.
Ang panahon sa pormag-panaksang antena miabot na kanato. Sa sayong bahin sa 1987 gibanabana nga 1,600,000 ka satelayt nga mga sistema sa TV ang nahalin sa Tinipong Bansa lamang, ug laing 175,000 anaa sa Canada. Ang kadaghanan niining mga instalasyon anaa sa kabanikanhan, nga halayo gikan sa regular nga mga signal sa TV o sa cable. Apan nagakadaghan usab ang satelayt nga TV sa ubang dapit sa siyudad.
Sobrang Pagdaghan—Ngano?
Duolan sa 250,000 ka sistema sa satelayt nga TV ang nahalin sa Tinipong Bansa sa 1986, sa kantidad nga ubos sa $1,000 ngadto sa kapin sa $5,000. Diha sa kadaghanang industriya giisip kana nga katingalahan, apan sa tinuod dili maayong tuig ang 1986. Ang 1985 mao ang tuig nga mibaha ang satelayt nga pormag-panaksang antena, dihang 625,000 ka sistema ang nahalin, hapit upat sa matag napulo ka bahin sa Tinipong Bansa karon. Kon may nailhan kang adunay pormag-panaksang antena, lagmit kini wala pay dos anyos.
Adunay duha ka rason sa dili pa dugayng pagtubo sa industriya sa satelayt nga TV sa balay—ang prisyo ug kapilian. Ang prisyo sa kompletong sistema karon dili momenos sa $2,500, bisag mahal, ang komersiyante ang mamuhonan. Apan nganong mogasto man ug lima o napulo ka pilo sa antena lang sa TV kay sa iyang gigasto sa pagpalit ug TV? Aron makuha ang tanang mga channel—nga kapin sa usa ka gatos. Ang kapiliang mga programa nga gitanyag pinaagig satelayt mas daghan kay sa makita sa kombensiyonal nga TV o bisan sa cable.
Sayo sa 1987, diha nay 8 ka channel sa satelayt nga TV nga pulos salida sa pelikula ang gipasundayag, 12 alang sa mga dula, 10 alang sa relihiyon, 14 alang sa mga arte ug edukasyon, 6 alang sa mga balita ug mga kalihokan sa katilingban. Dugang pa, 9 ka channel ang may programang shop at home, usa ka channel alang sa klima, ug 12 ka channel nga nagasibya sa langyawng mga pinulongan. Ang National Technological University nagatanyag gani ug mga kurso pinaagig satelayt, nga kapin sa 300 kanila! Ang mga serbisyo sa radyo nga gihatod pinaagig satelayt naglakip sa mga pagbasa alang sa mga buta ug halos sa tanang matang sa musika.
Sa laing bahin, adunay upat ka gitawag nga channel para sa mga hamtong nga nagpasalidag pornograpikong materyal, ug ubang mga channel nagpasalidag mga pelikulang kuwestiyonable alang sa mga tawo kansang mga konsensiya natudloan sa Bibliya. “Ang inosenteng mga tumatan-aw kinsa nagtuo nga ang pagkakitag mga salida sa sine ug mga konsiyerto diha mismo sa balay maoy yanong pagbukas lamang ug bag-ong paagi sa talan-awon makadiskobre nga, sa pila ka bahin, sila nagpakadawat ug labaw pa kay sa ilang gipangayo—o gusto,” miingon ang editor sa telebisyon sa mantalaan sa Los Angeles.
Natapos ang Libreng Serbisyo
Madumdoman ang 1986 nga lisoanang punto sa kasaysayan sa satelayt nga TV. Sa Enero 15, 1986, gigubot sa unang dakong channel sa pelikula ang mga signal niini sa elektronikong paagi. Ang mga kompaniya sa cable nga nagapasa sa pelikula sumala sa sabot nakahimo sa pagbadbad niini, apan ang may pormag-panaksang antena sa balay nakadawat lamang ug baludbalod nga mga linya sa iskren. Natapos ang libreng serbisyo. Sa pagka 1987, laing 36 ka channel ang misunod—lakip sa dagkong mga channel sa pelikula ug mga pagbasa alang sa mga buta. Sa kabaliskaran, usa lamang ka channel nga nagpasalidag pornograpikong mga pelikula ang gigubot.
Nahimong kamatuoran sa kinabuhi ang paggubot sa channel, ang ubang may pormag-panaksang antena sa balay gihatagan ug higayon sa pagpalit o sa pag-abang ug mga makina nga makabadbad sa ilang mga signal gikan sa wanang. Ang kantidad sa labing popular nga gamit sama ka mahala sa de-kolor nga TV ug makabadbad sa gigubot nga signal ug 15 tali sa 37 ka “itom” nga mga channel. Ang bitik mao nga ang gamit moobra lamang kon bayran ang binulang bayranan sa suskrisyon sa kada channel. Mopatongpatong kining mga balayranana. Sa pagkatinuod, kon gusto ang may antena nga mabadbad ang tanan niyang mga channel, mobalor kinig $1,000 nga bayranan sa usa ka tuig! Ug wala pay labot niini ang pagpalit o pag-abang sa nagkalainlaing mga descrambler o tigbadbad nga gikinahanglan. Ang tag-iyag mga antena naglaom nga momenos ang prisyo kon may kakompetensiya ug may kasangkapang makabadbad ug daghang channel, apan tino, nga natapos na ang miagi maayong mga adlaw kanila. Ang kantidad sa satelayt nga TV nagakamahal—ug nagkadiyutay ang kapilian.
“Ako, sama sa kadaghanang may pormag-panaksang antena, dili makakuha sa cable nga TV,” misulat ang usa ka tawong taga Louisiana. “Maayo unta kon makuha ko kadto: aron dili na ako mobayad pag dako alang sa akong satelayt nga TV! Ang mga tigsuskriber sa cable magabayad lamang ug gamayng deposito aron makuha sa ilang converter ang cable nga TV, ug magbayad ug dugang alang sa ubang mga serbisyo. Kinahanglang mopalit pa akog satelayt nga TV ug mobayad pag tigbadbad nga mokaraan na sa panahon nga madawat ko kana. Ug ilabay ko kana aron makakuhag bag-ong tigbadbad.”
Tinuod, ang paggubot sa channel tingali mao ang dakong hinungdan sa pag-us-os sa mga halin sa mga sistema sa satelayt sa 1986. Nganong mogastog dako alang sa pormag-panaksang antena nga dili mahibaloan kon pilay magasto sa paggamit niini sa usa ka tuig sukad karon o unsay imong makita? Gidayeg sa mga tiggamag mga piyesa sa satelayt nga TV ang bag-ong paabangang descramblers ingong pasis tali sa mga tag-iyag antena ug sa mga tigprogama o sa mga tag-iyag channel, apan walay kapuslanang pamation kanang maong pagdayeg.
Ang kamatuoran mao, makamaniobra ang black box descramblers sa ilegal nga paagi sa pag-ikyas sa binulang bayranan. Busa, ang Enero 1987 nga gula sa magasing STV, basahon sa T.B. nga gigahin alang sa mga tumatan-aw sa satelayt nga TV miingon: “Kami [mga tag-iyag antena] nangahimong mga kawatan ug mga pirata, mga termino nga among gipaningkamotang mawala.”
Makabawi Ba?
Tingali nagpuyo ka sa usa ka lugar sa siyudad ug dili makakuhag tin-awng signal sa TV o sa cable. Tingali napikal ka sa imong gituohang walay hinungdang mga programa nga ginapasalida sa network sa TV ug nagapangandoy nga may daghan untang kapilian. Apan sa dili ka pa mogasto sa sistema sa satelayt nga TV diha sa balay, maayong imong palandongon ang natagong mga gastos ug ang walay kasegurohang umaabot niini.
Tingali imo nang napalandong kining mga butanga. Ug tingali andam ka sa paggasto ug kapin sa usa ka libong dolyares sa satelayt nga pormag-panaksang antena ug sa ubang mga gamit. Andam ka na sa pagbayad sa binulang bayranan alang sa wala-gubtang mga channel nga gusto nimong tan-awon. Andam ka usab sa pagpataod sa pormag-panaksang antena—sa kasagaran gikan sa walo o napulo ka tiil (2.4 ngadto sa 3 m) sa diyametro—sa imong lagwerta. Nahibalo ka nga, bisan unsa pang sistemaha sa satelayt nga imong paliton, nagkinahanglan kini sa kadugayan ug serbisyo. Dugang pa, kinahanglang andam ka sa pagpaayo sa kadaot tungod sa hangin, yelo, ug kilat. Nahibalo ka sa mga kapeligrohan sa malaw-ayng programa diha sa mga satelayt ug nakapalit ug gamit aron masirhan ang bati nga mga channel.
Apan, adunay laing hinungdanong butang nga pagatagdon. Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘May panahon ba gayod ako sa pagtan-aw sa dugang mga programa, o makakuha ba hinoon kini sa panahon gikan sa mas maalamong mga buluhaton, sama sa pagbasa sa makadasig nga mga basahon, sa pagbaton ug mapuslanong mga kahanas, ug sa pagtabang sa mga tawong nanginahanglan?’
Kawhaan ug lima ka tuig kanhi, si Robert M. Hutchins, iladong edukador sa T.B., miingon: “Sa tibuok kong kinabuhi, nakunhoran ang akong semana sa trabaho sa ikatulo ka bahin ug ang katas-on sa kinabuhi sa pagtrabaho napamubo sa kada pikas tumoy tungod sa pagdili sa mga bata nga mangempliyo, sa pagtaas sa edukasyon, ug sa mga tagana sa pagretiro. Apan ang libreng panahon nakuha, sa matematikal nga katukma, sa telebisyon . . . Dili kita makaingon nga atong gigamit sa maalamong paagi ang ato karong nabatonang libreng panahon.”
Sa 1963 sa dihang gisulat ni Gg. Hutchins kadtong mga pulonga, ang unang synchronous communications satellite, ang Syncom 2, gitaod. Sa pagkasunod tuig, sa unang higayon ang Syncom 3 mipasa gikan sa orbito nga geostationary ug internasyonal nga signal sa TV. Sa pangbukas nga mga programa sa Tokyo Olympics ngadto sa Tinipong Bansa. Kining maong mga satelayt maoy mga kagikan sa daghan kaayong modernong mga kasangkapan nga karon anaa sa orbito nga geostationary nga 22,300 ka milya (35,900 km) sa itaas. Ang teknoholikal nga mga kauswagan sukad sa 1963 makaikag kaayo, apan gigamit ba nato ang atong libreng panahon sa maalamong paagi?
Ang atong mga TV aduna nay mas daghan mga channel, apan gigamit ba nato sila—o sila ba ang migamit kanato? Kinsa sa tinuod ang nagakontrolar?
[Kahon/Letrato sa panid 21]
Ang Paagi sa Pag-obra sa TV
Magsugod ang programa sa satelayt nga TV sama sa ubang mga programa sa TV—sa estasyon sa telebisyon. Kining maong estasyon adunay dakong pormag-panaksang antena nga makapadalag signal sa estasyon ngadto sa usa ka satelayt sa itaas. Kini mao ang uplink.
Ang satelayt nga nagadawat sa signal nahimutang sa linain nga lugar sa panganod nga gitawag Clark belt, mga 22,300 ka milya sa ibabaw sa equator. Tingali nahibalo kamo nga kon mas layo ang satelayt gikan sa yuta, mas dugay ang iyang pagbiyo sa iyang orbito. Ang mga satelayt nga anaa lamang sa pipila ka gatos ka milya sa ibabaw makabiyo sa yuta sa 90 minutos o kapin pa, apan ang satelayt nga nahimutang sa 22,300 ka milya sa ibabaw nagkinahanglag 24 oras sa pagbiyo sa yuta. Sanglit ang yuta nagabiyo man kada 24 oras, ang satelayt daw nagbitay nga walay lihok sa wanang. Kining maong orbito gitawag ug geostationary, o synchronous. Makita nga daw anaa ang satelayt sa ibabaw sa torre nga 22,300 ka milyang gihabugon, gawas lang kay wala gayoy torre.
Ang trabaho sa satelayt mao ang pagpasa sa signal sa TV balik sa yuta. Ang ginapasang (downlink) signal mas ubos ug frequency ug dili kaayo puwersado kay sa uplink. Sa pagkatinuod, ang kadaghanang mga satelayt nagapasa lamang ug mga 5 ngadto sa 12 ka boltahe sa enerhiya sa kada channel—menos ug diyutay kay sa magamit sa ordinayong bombelya. Apan gipakaylap kining maluyang signal—sa kadaghanang kahimtang—sa tibuok kontinente sa Tinipong Bansa.
Sa unsang paagi ang maluyang signal makuha sa ubos? Pinaagi sa usa ka espesyal nga antena nga gitawag parabolic antenna, nga gidesinyo sa pagsentro sa tanang mga signal nga mahulog diha niana, nagasentro sa mga signal diha sa usa ka punto sama sa paagi sa pagpakusog sa magnifying glass sa sidlak sa adlaw. Sa tinuod, kining kasangkapana maoy pagpaangay alang sa modernong mga radio telescope nga gigamit sa mga siyentipiko sa pagtan-aw sa halayong mga galaksiya. Ang signal ginatigom sa gagmayng mga gamit nga gitawag feed horn. Gikan dinhi ang signal dugang nga pakusgan, ug paubsan ang frequency aron mapadala kini pinaagig mga alambre ngadto sa TV.
[Kahon sa panid 22]
Kasaysayan sa Satelayt nga TV
1945—Ang awtor sa mga sugilanon sa siyensiya si Arthur C. Clarke misugyot nga ang satelayt nga nahimutang sa 22,300 ka milya sa ibabaw sa equator kon tan-awon gikan sa yuta nagabitay nga walay lihok diha sa panganod ug magamit sa pagpasag mga signal sa pagsibya gikan sa yuta.
1954—Gieksperimentohan sa mga enhinyero sa U.S. Navy ang nagabalik nga mga signal sa radyo gikan sa bulan. Ang mga signal sa tingog sa ulahi napasa tali sa Wahington, D.C., ug Hawaii pinaagi sa bulan.
1955—Gianalisar sa enhinyero sa T.B. si J. R. Pierce ang pipila ka satellite relay system sa iladong mantalaan nagpakita nga bisan ang hinayng broadcast power mahimo alang sa transoceanic nga komunikasyon pinaagi sa mga satelayt.
1960—Ang Echo, usa ka sinapawag aluminum nga balon nga 100 ka piye (30 m) sa diyametro gipalupad sa orbito ug gigamit sa pagpasag mga signal sa radyo.
1963—Ang Syncom 2 nahimong unang satelayt sa komunikasyon nga nakabaton ug synchronous nga orbito nga gitawag karong Clarke belt, 22,300 ka milya sa ibabaw sa equator.
1964—Gipasa sa Syncom 3 ang unang transpacific nga signal sa TV gikan sa wanang; 11 ka nasod misugot sa pagpormag tibuok yutang sistema sa komunikasyon—ang Intelsat.
1965—Gipalupad ang Intelsat, nga may usa lamang ka transponder, nga makapasag usa ka channel sa TV o 240 ka mga panagsultihay sa telepono sa usa ka higayon; gipalupad sa Unyong Sobyet ang iyang seryal sa Molniya nga mga satelayt, nga dili geostationary apan may orbito nga nakahimo kanila sa pagpasa sa mga signal diha sa mga dapit sa amihanang U.S.S.R. nga dili makadawat ug mga signal gikan sa mga satelayt sa orbito sa ibabaw sa equator.
1975—Gisugdan ang unang hinatod sa satelayt nga pasundayag sa cable nga TV.
1982—Mitungha ang satelayt nga TV sa balay.