Bangkok—Panagsagol sa Kagahapon ug Karon

ANG katawhang Thai nagatawag niining Krung Thep, o “Siyudad sa mga Anghel.” Ang mga bisitang taga-Kasadpan sa karaan nagtawag niining Venice sa Sidlakan. Alang kanamong uban pa, kini Bangkok, ang kaulohan sa Thailand, ang karaang Gingharian sa Siam.

Sa unang miabot ang mga Uropanhon sa Thailand sa ika-16 nga siglo, ang Bangkok gamay lamang nga balangay sa panagat, nga gipuy-an sa Insek nga mga negosyante ug mga artisano. Karong adlawa, ang duha ka milyong turista tuigtuig nakadiskobreng kining puliking siyudad sa kapig lima ka milyong tawo maoy makalingawng panagsagol sa kagahapon ug karon.

Siyudad sa mga Kaatbang

Niadtong 1782 si Haring Rama I, ang unang hari sa presenteng dinastiyang Chakri, nagbalhin sa kaulohan sa Siam gikan sa Thon Buri sa tabok sa Subang Chao Phraya nganha sa Bangkok. Dinhi, sa silangang pangpang sa kurbadang bahin sa suba, iyang gitukod ang iyang harianong puluy-anan, karon ang Dakong Palasyo nga kahugpongan. Kay gibanlasan sa suba sa tulo ka kiliran, ang siyudad gikurusan sa daghang kanal—gitawag khlongs—nga nagsilbing mga dagkong dalan ug suplay sa tubig niini, kaligoanan, ug tiyanggihan. Ang “Venice sa Sidlakan” haom gayong ngalan.

Karong adlawa, hinunoa, ang usa ka bisita dili na makakitag banikanhong mga talan-awon ubay sa nagaidlak, linawng mga kanal. Nawala, usab, ang kadaghanan sa mga balayng may mga tukod sa tubig ug mga balsang kawayan. Sa kapulihay, ang iyang makaplagan mao ang daghag-tawong siyudad sa kongkreto ug mga sugang dagitabnon, uban ang dili-matapos nga mga paghuot sa salakyan diin ang pagtabok sa kalye basin makuyawng kasinatian. Ang kadaghanan sa mga kanal gitambakan aron mahimong sistema sa kadalanan sa siyudad. Ug ang “shophouses” nga may duha, tulo, o upat ka andana nagpuli sa mga balay sa daplin sa kanal.

Sa daghang paagi gisagop sa Bangkok ang kasadpanhong kinaiya nga kompleto sa tag-as nga mga opisina ug air-conditioned nga mga tindahan. Apan tapad mismo sa sobra ka moderno mao ang tradisyonal—Buddhistang mga templo, mga halaran, ug mga balay sa espiritu. Sa sulod sa Budhistang monasteryo, ang mga monghe nagapalandong ug nagasumaysumay, ug ang mga tawo naningkamot sa pagkaplag ug diyutayng kalinaw ug kahilom. Sa gawas mismo, ang dili-matapos nga mga linya sa mga kotse, saba nga samlors (bukas, tulog-ligid nga mga taksi), mga motorsiklo, ug nagabugag-asong mga bus ug mga trak nagahuot sa mga karsada, nga ang pipila niana maoy mga agianan sa elepante duolag usa ka gatos ka tuig kanhi.

Sa residensiyal nga mga bahin sa siyudad, ang mga tawo nagapuyo sa air-conditioned, kasadpanhog-estilong mga apartment. Apan sa gawas ug sa mas kabos nga mga dapit sa siyudad, ang mga pamilya, nga ubay-ubayng kaliwatan, nagapuyo sa gagmayng tablang mga balay, nga diyutay rag kasangkapan, nga kasagarang may TV antenna sa atop.

Ang Relihiyosong Kinabuhi

Mga 95 porsiento sa katawhang Thai maoy mga Buddhista, busa ang unang butang mamatikdan sa mga bisita mao ang kadaghan sa sidlak nga mga templo, o wats, uban sa ilang daghag-andana, talinis nga mga atop ug inadornohan pag-ayong mga kabalyete. Mga 400 sa 30,000 ka Buddhistang monasteryo anaa sa Bangkok. Ang labing bantog kanila mao ang Templo sa Esmeraldang Buddha. Kini mao ang Harianong Kapelya, ug kini nasudlan sa labing gisimbang butang sa Thailand, ang 61-sentimetro-gihabogong imahen ni Buddha nga ginama sa berde crystalline nga bato. Giisip kining sagrado kaayo nga ang hari mismo mag-ilis sa tulo niini ka nagkalainlaing biste sa sinugdan sa ting-ulan, tingtugnaw, ug ting-init.

Sa usa sa labing puliking mga kinasang-an sa siyudad nagabarog ang labing popular nga halaran sa Bangkok, nga may doradong estatwa sa upat-ug-ulong diyos sa Hindu si Brahma. Dinhi, ang Buddhismo gisagol sa Hinduismo sukad sa sinugdan.

Ang laing bahin sa Oriental nga okulto mao ang presensiya sa daghang balay sa espiritu sa tibuok siyudad. Alang sa mga Thai, ang matag luna sa yuta gipuy-an sa usa ka espiritung magbalantay nga pagahupayon. Busa, ang balay sa espiritu tukoron tapad sa halos tanang estruktura, bisan kon kana residensiya, hotel, bangko, opisina, o bisan monasteryo.

Ang panagsagol sa relihiyosong mga tinuohan ug mga ideya nakaumol sa mga tinamdan ug panghunahuna sa katawhang Thai sa daghang paagi. Bisan tuod ang mga Buddhista nagaisip sa kinabuhi ingong nalangkoban lamang sa pag-antos, ang mga Thai nagtuo gayod sa sanuk (lulinghayaw o kalingawan). Kini nagamugna diha kanila sa walay-kabalaka ug paesi-esi nga espiritu. Bisan tuod kini makatabang sa pila ka butang, kini tinong dili makatabang sa mahusay nga trapiko o pagsunod sa kinahanglanong mga balaod. Ang mga tinamdang sama sa mai pen rai (pasagdi lang; way bale kana) ug ang tam sabai (relaks lang) dili makatabang sa pagwagtang sa mga suliran sama sa pagsagbotsagbot, ni kana makadasig sa layog-panglantawng pagplano.

Sa laing bahin, ang pagdawat sa mga epekto sa nangaging karma (mga binuhatan) ingong maoy nakaingon sa mga kaalaotan morag nagapatin-aw sa mapailobong pag-antos sa mga Thai sa dili maayong mga kahimtang. Dili lamang nga ang mag-uuma mopatim-awng kontento sa iyang hago nga kinabuhi apan ang kasarangang motorista sa siyudad dili mapikal kon may mokurus sa iyang unahan. Ang mga pasahero sa huot nga bus dili mapikal bisan pag kini mag-urong sa usa sa daghang huot nga trapiko sa usa ka alimuot nga hapon. Kining tanan tukmang matawag nga jai yen (kabugnaw sa ulo).

Nagkabalhing Siyudad

Ang tradisyonal nga estilo sa kinabuhi inanay nagakahanaw. Bisan pa niana, ang pagtahod sa mga katigulangan sa usa gipasiugda gihapon sukad sa pagkabata. Nindot nga tan-awon ang batan-ong mga estudyante nga nagatimbaya sa ilang mga magtutudlo pinaagi sa wai, ang pagyukbo sa ulo nga gidapat ang mga palad sa dapit sa sulang.

Ang mga mongheng nagsul-ob sa mapula tag-as nga biste nga nagahimo sa ilang pagpangayog limos sayo sa buntag maoy sinating talan-awon sa Bangkok. Daghang batan-ong lalaki nagatahod gihapon sa tradisyon ug nagasulod sa pagkamonghe sulod sa hamubong panahon—samtang nagabakasyong may tibuok nga suweldo gikan sa ilang amo.

Ang tanang dalan sa Thailand mosangko sa kaulohan, nga nagadala sa ginatawag sa Bangkok Post “labing huot nga trapiko sa Asia—tingali sa kalibotan.” Daghan niining mga karsadaha natukod pinaagi sa pagtambak sa naglungtad nga mga kanal. Ang resulta mao ang mga suliran sa awasanan, mga kapaingnan sa hugaw, ug subsob nga baha, ilabina sa tinuig nga ting-ulan.

Sa pagpasamot sa suliran, ang Bangkok nagakaunlod—sa gikusgong kapin sa upat ka sentimetros sa usa ka tuig! Busa, ang “Venice sa Sidlakan” kaha, nga makalingaw ingong panagsagol sa kahapon ug karon, duol na bang mahimong “Atlantis sa Sidlakan”?

[Kahon/Mga Letrato sa panid 18]

Naglutawng Tiyanggihan sa Bangkok

Hunahunaa nga moadto sa tiyanggihan nga naglingkod sa taas-ug-dulong, pit-os nga bangka, ug sa pag-abot, mamalit sa prutas ug utanon gikan sa ubang susamang bangka. Talagsaon? Dili kon ikaw nagapuyo sa langyawng Bangkok ug nagaduaw kanunay sa Naglutawng Tiyanggihan niini.

Matuod, kining nagdakong siyudad dunay modernog-estilong mga tiyanggihan, apan walay usang mas makalingaw kay sa tiyanggihan sa khlongs, o mga kanal sa Bangkok, nga nagalusotlusot niining siyudara nga nahimong sistema sa tubig.

Sa Naglutawng Tiyanggihan, imong makita ang mga babayeng bangkero nga sinul-oban sa ilang tradisyonal nga sinina, nga kompleto sa butang nga daw may samag pantalya nga lagpad ug ngilit nga gipatong sa ilang mga ulo. Kining mga tinderang nagkalog kawayang kalo nagabaligya sa ilang mga tinda ngadto sa ikag nga mga pumapalit. Ang usa ka bangka napuno sa dugaon, tropikanhong prutas; ang lain sa sarisaring utanon; ang sunod sa nagsagol nga pagkaon sa dagat.

Ayaw kabalaka kon kining tanang pagpamalit makapagutom o makapauhaw kanimo. Bugsay lamang hangtod sa usa ka bangka. Didto ang usa ka maestro kusinero nagkapuliki sa dapit sa nag-alisngaw nga wok nga nagapagawas sa makadani, iya sa lamas nga mga kahumot. Siya nagalutog lamiang mga pagkaon. Tilawi ang usa niana! O magpatig-anod ngadto sa usa ka bangka sa tabok sa khlong diin gibaligya ang bugnawng mga ilimnong prutas. Kana magtagbaw sa imong kauhaw samtang inanay nimong biyaan kining huot nga trapiko sa nag-ulpot-ulpot nga mga bangka.

[Tinubdan]

Awtoridad sa Turismo sa Thailand

[Tinubdan sa Letrato sa panid 16]

Mga Letrato: Awtoridad sa Turismo sa Thailand