SIDS—Pag-atubang sa Kaguol

ANG kalit nga kamatayon sa bata maoy usa ka makapukan nga trahedya. Ang daw normal, himsog nga bata wala makamata. Kini sa bug-os wala dahoma, kay kinsa bay magdahom nga unang mamatay ang bata kay sa iyang mga ginikanan? Ang bata nga nahimong sentro sa walay kataposang gugma sa inahan sa kalit mao ang hinungdan sa walay kataposang kaguol sa inahan.a

Mosugod sa pagsulod ang mga pagbating sad-an. Mobati ang mga ginikanan nga maoy responsabli sa kamatayon, ingon nga daw namatay kini tungod kay napasagdan. Ilang pangutan-on ang ilang kaugalingon, ‘Unsa unta ang angay namong buhaton aron mapugngan kini?’ Diha sa pila ka kaso ang bana, nga walay basehanan, walay kalibotang ginabasol niya ang iyang asawa. Dihang mipaingon siya sa trabahoan, buhi ang bata ug mahimsog. Dihang miabot siya sa balay, kini namatay diha sa iyang kuna! Unsa man diay gibuhat sa iyang asawa? Diin man diay siya niadtong higayona? Kining walay katarongang mga pagduhaduha kinahanglang wad-on aron dili madaot ang kaminyoon.

Si Tottie, nga gihisgotan sa sinugdan sa among unang artikulo, miagi ug malisod nga yugto. Siya miingon: “Kon dili ako magbantay, abton gihapon ako sa pagbating sad-an ug depresyon. Kinahanglan ikambiyo ko dayon ang akong hunahuna ug sa pagwala nianang dili-mabungahong kaisipan. Dako kaayong tabang kanako ang pag-ampo, samtang nangayo akog tabang aron masabtan ko ang paagi sa akong paghunahuna ug sa pagtabang kanako sa paghunahuna sa positibong paagi.”

Sa unsang paagi makatabang ang ubang tawo sa ilang kaguol? Mipahayag si Tottie sa tubag: “Naglihok ang uban nga daw wala maglungtad si Katie. Kon nasayod lang unta sila nga gusto nimong hisgotan ang imong minahal! Makaalim ang paghisgot. Matahom gayod kanunay nga bata si Katie alang kanamo, ug gusto namo siyang mahinumdoman, dili siya kalimtan. Busa nganong mahadlok sa paghisgot bahin kaniya?”

Sa laing bahin, dili tanan sa mga ginikanan gustong maghisgot sa ilang patay nga anak. Usa kana ka butang nga kinahanglang timan-an sa bisita.

Pagbuntog sa Kasubo

Nagkalainlain ang mga reaksiyon sa kaguol gikan sa tawo ug tawo ug gikan sa kultura ug laing kultura. Nakita sa usa ka pagtuon sa SIDS sa Tinipong Bansa nga, sa aberids, mokabat ug tulo ka tuig nga ang mga ginikanan “maulian sa normal nga kalipay nga ilang gituohang [ilang] gibati sa wala pa ang kamatayon.”

Si Doug, usa ka computer systems analyst, ug si Anne, nga karong panahona anaa sa ilang sayong panuigong 40, namatyan ug batang si Rachel sa miaging 12 ka tuig. Mao kadtong panahona nga wala pa kaayo mahibaloi ang SIDS. Bisan pag nasusi sa doktor ang bata sa adlawng miagi, ang miatimang polis miinsister sa pagpasusi sa patayng lawas sa mediko legal. Si Anne miingon: “Niadtong panahona wala namo kuwestiyona ang desisyon. Apan sa ulahi na lamang nga among nahibaloan nga nakamatikod ang polis ug lagom nga marka diha sa liog ni Rachel, ug nagduhaduha siya nga giabusohan ang bata! Apan ang resulta, ang kondisyon maoy ebidensiya lamang sa kamatayon, nga gitawag livor mortis—duha ka lama sa dugo nga miporma ug daw samad nga tan-awon. Nakita sa awtopsiya nga walay mipahinabo sa kamatayon, ug kadto sa kataposan gilista ingong kalit nga kamatayon sa bata.”

Sa unsang paagi giatubang ni Doug ug ni Anne ang kamatayon? Si Doug miingon: “Didto ako sa Kingdom Hall dihang gisultihan ako sa higala nga gikinahanglan ako dayon balay. Dihang miabot ako sa balay, akong nahibaloan ang labing mangil-ad. Dili ako makatuo niana. Ako ang kataposan nga nakahikap kang Rachel niadtong gabhiona. Karon patay na siya. Nahugno ako ug mihagolhol, duyog kang Anne. Mao lamang kadtong panahona nga nakahilak ako.”

Pagmata!: “Komosta ang kahikayan sa paglubong? Sa unsang paagi kini nakaapekto kanimo?”

“Ang katingalahan mao nga ako ug si Anne wala gayod mihilak diha sa paglubong. Ang tanan nanghilak.” Unya misumpay si Anne: “Oo, apan nagsige na akog hilak sa alang kanamong duha. Naapektohan ako niini sa pila ka semana human sa trahedya, dihang sa kataposan nag-inusara na ako sa balay. Mihilak ako sa tibuok adlaw. Apan nagtuo ako nga kini ang nakatabang kanako. Miarang-arang ang akong gibati tapos niini. Nagbangotan ako sa pagkamatay sa akong anak. Nagtuo ako nga angay gayod pahilakon ang mga tawong nagbangotan. Bisag natural nga reaksiyon sa uban ang pag-ingon, ‘Ayaw paghilak,’ kini dili gayod makatabang.”

Pagmata!: “Sa unsang paagi gitabangan ikaw sa mga tawo latas sa krisis? Ug unsang mga butanga ang dili makatabang?”

Si Anne mitubag: “Miabot ang usa ka higala ug gilimpiyohan ang akong balay nga wala nako sugoa. Gilutoan kami sa uban. Ang pipila mitabang pinaagi sa paggakos lamang kanako—walay mga pulong, paggakos lamang. Dili ko gustong hisgotan kadto. Ug dili ko gustong magbalikbalik ako sa pag-asoy sa nahitabo. Ug dili ko gusto sa matukiong mga pangutana, ingon nga daw may butang nga napakyas ako sa pagbuhat. Ako ang inahan; buhaton ko ang bisan unsa aron sa pagluwas sa akong Rachel.”

Si Doug mipadayon: “Usahay mogawas ang wala tuyoang mga pulong nga dili makatabang, sama sa: ‘Sanglit mga Kristohanon man kita dili kita angay magbangotan sama sa uban.’ Karon, nahibalo ako niana. Apan makapasalig ako kanimo, kon mamatyan kag bata, nianang gutloa bisan ang malig-ong kahibalo sa pagkabanhaw dili gayod makapugong kanimo sa paghilak ug sa pagbangotan. Gawas pa, si Jesus mihilak dihang namatay si Lazaro, ug nahibalo si Jesus nga iyang banhawon siya.”

Si Anne midugang: “Laing komento nga nakita namong dili makatabang mao, ‘Nahibalo ako sa imong gibati.’ Nahibalo kami nga gipamulong kadto nga may maayong intensiyon, apan gawas lamang nga namatyan kanang tawhana ug bata sama kanako, wala gayoy paaging mahibalo sila kon unsay akong gibati. Personal ang mga pagbati. Tinuod, ang kadaghanang mga tawo makapakitag simpatiya, apan pipila lamang ang makapakitag tinuod nga empatiya.”

Pagmata!: “Naapektohan ba ang inyong relasyon tungod sa kamatayon ni Rachel?”

Mitubag dayon si Anne: “Oo, naapektohan. Nagtuo ako nga lahi kamig mga paagi sa pagbangotan sa among pagkanamatyan. Gusto ni Doug nga magbutang ug mga letrato ni Rachel sa balay. Dili ako gusto niadto. Dili ako gusto niadto ug mga butang nga makapahinumdom. Dili ko gustong isipon kini nga daw naghimo kamig kulto gikan sa iyang kamatayon. Apan, nakasabot si Doug sa akong gibati, ug iyang gihipos ang mga letrato.”

Pagmata!: “Unsay reaksiyon ni inday Stephanie, nga igsoon ni Rachel?”

“Sa mubong yugto tapos namatay si Rachel, nahadlok si Stephanie nga magkasakit. Nahadlok siya nga ang bisan unsang sakit makapatay usab kaniya. Ug sa sinugdan dili siya gustong matulog. Apan naulian ra siya niini. Dihang nakaanak kami kang Amy, ang among sunod nga bata, nahadlok kanunay si Stephanie kaniya. Dili niya gustong mamatay siya, ug nerbiyoson siya sa gamayng pag-ubo kun paghingos sa iyang igsoong babaye.”

Nakahatag Kusog ang Malig-ong Paglaom

Unsay ikasulti bahin sa paggamit ug mga pangpakalma sa panahon sa kaguol? Ang patologong si Knight misulat: “Nakita nga ang maisog nga pangpakalma dili makaayo kon kini makababag sa normal nga proseso sa pagbangotan ug kaguol. Ang trahediya kinahanglang lahutayon, antuson ug sa ulahi timbangtimbangon ug ang pagsumpo niini pinaagi sa pagpatulog sa inahan pinaagig mga droga makapadugay o makadaot sa proseso.”

Gipangutana sa Pagmata! si Doug kon unsay nakalig-on kaniya ug kang Anne sa ilang kaguol.

“Akong nahinumdoman nga nakatabang ang pakigpulong sa patay. Ang labing nakahupay kanamo niadtong adlawa mao ang atong Kristohanong paglaom sa pagkabanhaw. Nasakitan kaayo kami sa iyang kamatayon, apan ang kasakit napapuypoy sa saad sa Diyos pinaagi ni Kristo sa pagkakita kaniya pag-usab dinhi sa yuta. Gikan sa Bibliya, among nakita nga ang mga epekto sa kamatayon mabali. Gipakita sa mamumulong gikan sa Bibliya nga si Rachel wala sa langit ‘ingong gamayng anghel’ ni atua sa Limbo nga naghulat aron makasulod sa langit. Siya yanong natulog lamang diha sa komung lubnganan sa katawhan.”—Tan-awa ang Juan 5:28, 29; 11:11-14; Ecclesiastes 9:5.

Pagmata!: “Unsay imong gitubag niadtong moingon nga ‘gikuha siya sa Diyos’?”

“Hakog nga Diyos siya nga gustong manguhag gagmayng mga bata gikan sa ilang mga ginikanan. Ang tubag sa Bibliya diha sa Ecclesiastes 9:11 madan-agon: ‘Ang panahon ug dili mahibaloang mga hitabo mahinabo kanilang tanan.’ Ug gisultihan kita sa Salmo 51:5 nga kitang tanan dili-hinpit, makasasala, sukad pa sa pagsamkon kanato, ug nga ang dangatan sa tanang tawo karon mao ang kamatayon gikan sa nagkalainlaing hinungdan. Usahay mohampak ang kamatayon sa dili pa matawo, sama nianang ipanganak nga patay ang bata. Sa kaso ni Rachel, may mitakboy kaniya sa masuso pa nga midaog sa iyang sistema—usa ka wala mahibaloing hitabo.”

Kada adlaw libolibong mga panimalay ang mamatyan ug bata. Kadaghanan kanila maoy mga masuso nga namatay tungod sa SIDS. Ang maloluy-ong mga higala, mga doktor, ug mga empliyado sa ospital, ug mga magtatambag dakog kahulogan niining makasubong mga kahimtang. (Tan-awa ang kahon sa wala.) Lain pa, ang tukmang kahibalo sa mga katuyoan sa Diyos sa katawhan tinuod nga makalig-on sa naguol nga mga ginikanan.

Kon buot kang masayod sa dugang pa bahin sa saad sa Diyos sa pagkabanhaw ngadto sa hingpit nga kinabuhi sa yuta, palihog ayaw pagpanuko sa pagkontak sa mga Saksi ni Jehova sa inyong kasilinganan. Sila malipayng motabang kanimo uban sa paglipay gikan sa Pulong sa Diyos, nga walay bayad.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 12]

Mga Sugyot sa Pagtabang sa Naguol nga mga Ginikanan

Unsay Imong Mahimo

1. Magmaandamon sa pagtabang. Paglutog mga pagkaon. Panglimpiyo sa balay. Pasugosugo. Atimana ang ubang mga bata.

2. Ipahayag ang imong tinuod nga pagbati ug kaguol sa ilang pagkanamatyan.

3. Pasagding ipahayag nila ang ilang mga pagbati ug kaguol kon gusto nila.

4. Dasiga sila nga magmapailobon sa ilang kaugalingon ug dili sobra ka pugoso sa ilang kaugalingon.

5. Tugoti sila sa paghisgot bahin sa namatayng bata sumala sa ilang gusto, ug hisgoti ang maayong mga hiyas sa bata.

6. Hatagig linain nga pagtagad ang mga igsoong lalaki ug babaye sa bata sa tanang panahong gikinahanglan.

7. Hupaya sila sa mga pagbating sad-an. Pasaligi sila nga ilang gihimo ang tanan nilang naarangan. Isulti ang bisan unsa nga imong nahibaloang tinuod ug positibo bahin sa pagtagad nga ilang gihatag.

Unsay Likayan

1. Ayaw silag likayi tungod kay gil-asan ka. Ang may simpatiyang gakos mas maayo kay sa dili magpakita.

2. Ayaw pagsulti nga nahibalo ka sa ilang gibati—gawas kon namatyan ka usab ug bata.

3. Ayaw paghukom kun ayaw sultihi sila kon unsay angay nilang bation o buhaton.

4. Ayaw pagpakahilom dihang hisgotan nila ang ilang patayng anak. Ug ayaw kahadlok sa paghisgot sa bata—gusto nilang makadungog ug maayong mga butang bahin kaniya.

5. Ayaw paghimog dili tinuod nga mga konklusyon o mga pagtulon-ang angay makat-onan gikan sa pagkamatay sa bata. Diha sa ilang kasubo, walay kahupayan sa ilang kaguol.

6. Ayaw pahinumdomi sila nga maayo na lang kay duna pa silay ubang mga anak o makaanak pa. Walay laing bata nga mahimong ikapuli.

7. Ayaw dugangi ang ilang pagbating sad-an pinaagi sa pagpangitag sayop sa pag-atiman sa balay o sa ospital.

8. Ayaw gamita ang makapuol nga relihiyosong mga ekspresyon nga nagapasangil sa Diyos.

(Binase sa bahin sa listahan nga gihikay ni Lee Schmidt, Parent Bereavement Outreach, Santa Monica, California.)