Mga Batan-on Nangutana. . .

Sa Unsang Paagi Ako Maulian sa Kaguol sa Kasingkasing?

NAHIBALO ka nga siya na mao ang imong pakaslan. Nalipay ka sa pagpakig-uban kaniya, managsama kamog mga interes, ug kamong duha naibog sa usa ug usa. Unya, sa kalit lamang, natapos ang relasyon, nagun-ob diha sa pagsilaob sa kasuko—o natunaw sa mga luha.

Pipila lang ka butang sa kinabuhi ang makahatag dakong kaguol sa kasingkasing sama sa pagbulagay. Diha sa iyang librong The Young Person’s Guide to Love, ang awtor si Morton Hunt miingon: “Usa lamang gikan sa lima ka tawo, sa matapos ang panagtrato sa mga tin-edyer, ang dili maapektohan. Mahitungod sa mga tawo nga dili gustong makigbulag, ang kadaghanan mibating nagun-ob, nadugmok, nasuko kaayo.” Ang mga batan-on naghatag lamang kaguol sa ilang kaugalingon pinaagi sa pakigtrato samtang dili pa sila andam sa pagminyo.

Bisan pa, ang pila tingali ka batan-on andam sa pagminyo ug dungganong nangulitawo ug seryoso—apan makakaplag lamang sa ilang kaugalingon nga naguol sa kasingkasing dihang dili molampos ang relasyon. Maulian ba ang usa gikan sa mapait nga kasakit sa kasingkasing sa nadaot nga relasyon?

Nganong Malisod ang Pagbulag

Diha sa iyang librong The Chemistry of Love, gipaamgid ni Dr. Michael Liebowitz ang pagturok sa gugma sa epekto sa maisog nga droga. Apan sama sa droga, ang maong gugma makapukaw ug grabeng ‘mga simtoma sa pagsibog’ kon kini mamatay. Ang sikologong si David Goss mikutlog ‘depresyon, kabalaka, pisikal nga balatian, pagkawala sa katuyoan sa kinabuhi, ug yugto sa kasubo’ ingong tipikal nga mga reaksiyon sa pagkabugto sa relasyon. Ug walay kalainan kon di-makataronganong gugma ang imong gibati o ‘tinuod nga gugma.’ Apan kining duha makamugnag makalipong nga mga pagbati sa kalalim —ug kasakit dihang matapos ang relasyon.

Ang mga pagbati sa pagkasinalikway, kasakit, ug tingali kasuko nga moresulta tungod sa panagbulag hayan mohatag kadaot sa imong panglantaw sa umaabot. Gilantaw sa usa ka Kristohanong babaye ang iyang kaugalingon nga ‘nasamdan’ tungod kay gibulagan. “Ako karon maoy usa na lang ka tawo nga igong moingong ‘Hi, komosta ka?’ [sa kaatbang sa sekso],” siya miingon. “Dili ko na tugotang may si bisan kinsa pa nga mosuod kanako.” Kon mas dulot ang bugkos nga imong gibati sa relasyon, mas lalom ang bationg kasakit sa panagbulag. Bisag sultihan pa sa uban nga binatang gugma lang kadto o ‘maulian ka ra ana sa dili madugay’ dili makahupay.

Nganong Mahitabo ang Pagbulagay

Ang labing gikinahanglan karon mao, dili kay walay katarongang emosyon, kondili ang kalmadong pagpalandong. “Ang katakos sa paghunahuna magabantay kanimo, ang kaalam magapanalipod kanimo,” miingon si Solomon. (Proverbio 2:11) Ang pangatarongan nagapatin-aw nga ang kagawasan sa pagpangulitawo kon kinsay imong gusto dunay mabug-at nga bili: ang posibilidad nga mag-antos dihang dili-sugton. Gawas pa, unsa may katarongan sa pagpakig-uban sa usa sa kaatbang nga sekso? Dili ba ang pagsusi kon takos ba ang usa ingong umaabot nga kapikas sa kaminyoon? Ang pakigdeyt aron lamang malingaw maoy mabangis nga pagduladula sa mga pagbati sa tawo.—Itandi sa Proverbio 26:18, 19.

Apan ang pakigdeyt, o ang bisan unsang porma sa pagpangulitawo, garantiya ba nga moturok ang tinuod nga gugma o nga posibleng may mahitabong kasal? Dili kinahanglan, kay sa dili madugay tingali makita nimo nga lahi ang inyong mga tumong, dili-managsama ang inyong mga estilo sa kinabuhi, o magkabangka ang inyong mga temperamento. Niining mga kasoha, ang maalamong himoon mao ang pagputol sa relasyon! “Ang maalamon makakita sa katalagman ug magatago sa iyang kaugalingon,” nagaingon ang Bibliya.—Proverbio 22:3.

Busa kon may mangulitawo kanimo nga may kinasingkasing nga mga intensiyon, apan sa ulahi mohukom nga dili maalamong magminyo, ikaw wala gayod tagda nga dili-makataronganon. Ang problema mao, wala gayoy dili-masakit nga paagi sa pagtapos ug relasyon. Sa walay duhaduha mas gusto nimong pakitaan ka sa tawo ug Kristohanong konsiderasyon ug atubangon ka, ipatin-aw diha kanimo nganong taposon ang relasyon. Apan, ang kasagaran, ang usa nga mobiya walay kaisog sa pagpakig-atubang. Tingali mohimo siyag dili-malulutong paagi sa pakigbulag, magpadalag masakit nga sulat o, mas grabe pa, dili ka na niya tagdon, nga nagahunahuna nga mawala nianang paagiha ang problema.

Bisan pag ang pagbulagay atimanon sa labing mataktikahon ug sa malulotong paagi, maguol ka gihapon ug mobating sinalikway. Apan, dili kini katarongan sa pagwala sa imong pagtamod sa kaugalingon. Sanglit ikaw dili man “angay” sa mga mata niining tawhana kana wala magpasabot nga dili ka usab angay sa mga mata sa uban. Gawas pa, dili lang siya mao ang lalaki o babaye niining kalibotana!

Ang laing paagi aron mabuntog ang mga pagbati sa pagkasinalikway mao ang pagbutang sa natapos nga relasyon diha kalmadong panglantaw. Ang babaye ba nga imong gituohang imong gihigugma tinuod nga mohaom sa hubit sa “takos nga asawa” nga gihubit diha sa Bibliya? (Proverbio 31:10-31) Ang batan-ong lalaki ba nga natugoban sa imong pagmahal maoy usa nga tinuod nga ‘magahigugma sa iyang asawa sama sa iyang kaugalingong lawas,’ o may pagkahakog ba gihapon siya? (Efeso 5:28) Tinuod, tingali siya guwapa o guwapo ug madanihon. Apan, ang “katahom malimbongon ug ang kaanyag kakawangan lamang.”—Proverbio 31:30, The Bible in Living English.

Tingali mapadako sa pagbulagay ang makatugawng mga butang bahin niining tawhana—pagkadili-hamtong sa emosyon, dili-makahukom, dili-makaangay-angay, dili-mauyonon, kulang sa konsiderasyon sa imong mga pagbati. Dili kini maayong mga hiyas diha sa kapikas sa kaminyoon. Sa samang higayon, tingali imong maamgohan nga ikaw may pipila ka butang nga imong pauswagon hangtod nga mahimo kang maayong kapikas sa kaminyoon.

‘Apan Dili Ko Gustong Matapos Kini!’

Apan, komosta kon usa lamang ang gustong makigbulag, ug nagtuo ka nga molampos ra ang kaminyoon? Siyempre may katungod ka sa pagpahibalo sa maong tawo sa imong pagbati. Apan, hinumdomi nga “siya nga matam-is ug mga ngabil nakadugang sa kamadanihon.” (Proverbio 16:21) Walay mahimo ang emosyonal nga kasuko ug kapungot. Apan, mapadayag sa kalmadong pagsultihay ang mga dili-pagsinabtanay. Bisan pa, kon ang lalaki o babaye mamugos sa pakigbulag, dili na kinahanglan pakaulawan pa nimo ang imong kaugalingon, nga maghilak sa pagpangayo sa pagmahal sa usa ka tawo nga sa dayag wala na mahigugma kanimo. Si Solomon miingon nga “dunay panahon sa pagpangita ug panahon sa pagwala.”—Ecclesiastes 3:6.

Tinuod, dunay kusganong rason sa pagduhaduha nga gigamit ka lang sa usa ka tawo nga wala gayoy tim-os nga interes sa kaminyoon sa sinugdanan pa. “Akong nahibaloan nga gihatagan lamang niya akog pagtagad aron sa pagpaselos sa laing lalaki,” nahinumdom si Daniel bahin sa babaye nga iyang gikuyogkuyogan sa mga tuig nga milabay. “Masakit kaayo kadto. Dugayng katuigang una ang milabay hangtod nga nagpalangkit ako pag-usab.” Ang tawong mapintasong magaduladula sa pagbati sa laing tawo dili malantaw nga sulondang Kristohanon, ug makasalig kang nakakita ang Diyos sa maong panglimbong. Sa madugay o sa madali, basolan ra niya ang iyang gihimo—dili na kinahanglang manimalos ka pa. “Ang tawong mapintas nagasakit sa iyang kaugalingong unod.”—Proverbio 11:17; itandi sa 6:12-15.

Ang Dalan sa Pagpahiuli

Siyempre, ang pagkahibalo nga ang pakigbulag mao ang labing maayong butang nga buhaton dili makapawala sa imong gibating kaguol. Tingali sa matag karon ug unya sakiton ka sa kamingaw o sa handumanan sa inyong pag-ubanay. Kon mao, magmakataronganon sa imong hunahuna! Magmapuliki, tingali sa pila ka pisikal nga kalihokan. Likayi ang pag-inusara. (Proverbio 18:1) Ibutang ang imong hunahuna sa mga butang nga makalipay ug makalig-on.—Filipos 4:8.

Dili kinahanglan magmabayani ka ug dag-a ang imong pagbati. Ang pagpakigsulti sa imong langitnong Amahan sumala sa gihimo sa salmista, sa walay duhaduha makahatag kahupayan. Makatabang ang pagkahimong okupado sa Kristohanong ministeryo. Makatabang usab kon makigsulti sa suod nga higala. (Proverbio 18:24) Ug ayaw kalimot nga ang imong mga ginikanan makahatag dakong kalipay, bisag gibati nimong tigulang ka na nga magkinaugalingon.—Proverbio 23:22.

Mapait nga kasinatian ang panagbulag. Apan makabaton gihapon ug kaayohan ang usa gikan sa gun-ob nga kasingkasing. “Ang labud nga nakasamad makahugas sa daotan,” miingon ang Proverbio 20:30. Hayan imong makita karon nga may pauswagon kang bahin sa imong personalidad. Ang imong panan-awon kon unsay imong tinguha sa imong kaminyoon mas motin-aw pa. Ug kay nakakat-on sa paghigugma ug napildihan sa gugma, tingali mohukom ka sa pagpakigtrato sa mas maalamonga paagi kon ugaling may moabot pag-usab nga tawong tilinguhaon—nga maoy malagmit nga mahitabo kay sa imong gihunahuna.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 13]

“Ako karon maoy usa na lang ka tawo nga igong moingong ‘Hi, komosta ka?’ “Dili ko na tugotang may si bisan kinsa pa nga mosuod kanako”

[Letrato sa panid 15]

Kon makitang dili malamposon ang panagtratohay, ang maalamong butang buhaton mao ang inatubangay nga pagsultihay, ipatin-aw nganong taposon ang relasyon