Ang Hunahuna sa Bibliya
Ang Pagsimba sa Katigulangan Alang ba sa mga Kristohanon?
ANG kadaghanang tawo nasayod nga ang pagsimba sa katigulangan may dakong bahin sa mga kinabuhi sa minilyong tawo, ilabina sa mga Confucianista, Budhista, ug Shintoista. Apan nasayod ka ba nga ang pagsimba sa katigulangan nahitagik sa gambalay sa Aprikanhong kinabuhi usab? Sa pagkatinuod, ang mga lanot sa pagsimba sa katigulangan makita diha sa halos tanang relihiyon, tingali diha usab sa imong relihiyon. Kini “tibuok kalibotan nga katingad-an,” matud sa usa ka Nigerianong propesor sa relihiyosong mga pagtuon.
Unsa ba ang pagsimba sa katigulangan? Tingali ang imong pagsabot niana nahiuyon niining kahubitana: “May mga rituwal nga pagpuypoy ug pagsangpit sa patay nga mga paryente, nga gipasukad sa pagtuo nga ang mga espiritu [sa mga patay] nagaimpluwensiya sa dulnganan sa mga buhi.”—The Concise Columbia Encyclopedia.
Busa, sa balay sa usa ka debotado sa pagsimba sa katigulangan—nga usa ka Budhistang nagpuyo sa Habagatan-silangang Asia, pananglitan—makakita kag gamayng halaran nga niana gidispley ang letrato sa namatayng paryente. Imo usab mapanimaho dinhi ang gisunog nga insenso o madungog ang pagyamyam sa mga pangadye ug pagpakpak sa mga kamot. Kadaghanan, ang debotado nagabutang ug pagkaon o nagaareglar sa mga bulak diha sa halaran alang sa ilang patayng paryente.
Balhin ngadto sa laing kontinente, ug makakita ka nga daghang Aprikano “nagapuyo uban sa ilang mga patay.” Sa Aprika sa nait sa Sahara ang kasagarang pagtuo mao nga ang pakighiusa ug pakigsulti posible tali sa mga buhi ug sa mga patay. “Kaming tanan nga Aprikano nagbati nga ang among namatayng mga ginikanan ug ubang katigulangan duol kanamo,” matud sa usa ka inilang Aprikanong teologo sa Protestanteng relihiyon.
Sa kinadak-an sa Aprika, ang patayng mga katigulangan giisip gihapon nga mga ulo sa mga pamilya o mga komunidad nga ilang gipasakopan samtang sila buhi pa. Sila nagapabiling “espirituwal nga mga magdudumala sa pamilyahanong kahikayan,” matud ni Propesor E. Bo̧laji Idowu, diha sa iyang librong African Traditional Religion—A Definition. Halos walay usa ka butang nga dili sangpiton ang espiritu sa katigulangan aron itugot o babagan kana. Busa, ang mga katigulangan giisip nga “mga elemento sa panaghiusa sa Aprikanhong katilingban,” ug sumala sa The New Encyclopædia Britannica, ang pagsimba kanila mopausbaw sa “pagkanahiusa sa pamilya.”
Sa mga nasod sa Kasadpan—sama sa Pransiya o Canada—ang mga simbahan, mga kapelya, o mga halaran gidedikar ngadto sa mga santos, kinsa matawag nga bayaning mga katigulangan. Ang mga pag-ampo gikan sa mga ngabil sa mga debotado ginalitok atubangan sa walay-tingog nga mga estatwa. O nga nagluhod uban ang mga kamot nga gidupa, ang mga debotado nagahalad ug mga gasa ngadto sa binulawanang mga larawan. Tinuod, ang mga sumusunod sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan masuko sa ideya nga ang ilang pagpasundayag sa debosyon maoy pagsimba sa katigulangan; apan ang Budhista, Shintoista, o ang debotadong Aprikano mopahiyom. Nasayod siya nga ang pagsimbang gipakita niining “mga Kristohanon” dili gayod lahi gikan sa iyang kaugalingong mga buhat sa pagsimba.
Sa Unsa Gipasukad ang Pagsimba sa Katigulangan?
Ang uyok sa pagsimba sa katigulangan mao ang pagtuo sa padayong paglungtad sa mga patay pinaagi sa nagpadayong buhi nga bahin sa tawo. Kini mao “ang pagtuo sa pagkadili-mamatay sa kalag,” sumala sa taga-Ugandang Katolikong magsusulat si Damian Lwasa. Unsa ka lig-on ang pasikaranan nianang pagtuoha? Ang teologo sa Sierra Leone si Harry Sawyerr miangkon nga ang mga Aprikano nga nagaangkon “nga ang ilang mga katigulangan maoy buhi sa espiritu nagtuo niana nga walay lig-ong ebidensiya.”
Sa pagkatinuod, sumala sa Bibliya, walay espirituwal nga bahin sa usa ka tawo ang magpadayong buhi inigkamatay sa lawas. Ang Maglalalang mismo miingon: “Tan-awa! Ang tanan nga kalag—sila ako man. Maingon nga ang kalag sa amahan mao usab ang kalag sa anak—sila ako man. Ang kalag nga makasala—kini mismo mamatay.” (Ezekiel 18:4) Ang mga siyentipiko ug mga tawong medikal wala makakitag ebidensiya sa may-pangisip, buhing bahin sa mga tawo nga magpadayong buhi inigkamatay sa lawas.
Dugay na sa wala pa si Confucius o Buddha, ang usa ka tawong makinaadmanon sa una-Kristohanong mga panahon misulat: “Ang mga buhi nasayod nga sila mamatay; apan mahitungod sa mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa.” (Ecclesiastes 9:5) Sayosayo, si Job miingon: “Ang usa ka tawong yutan-on mamatay, ug diin na siya? Ang iyang mga anak mapasidunggan, apan siya dili mahibalo niana.” (Job 14:10, 21) Busa, ang mga patay dili makaalagad nga ‘espirituwal nga mga magdudumala sa pamilyahanong kahikayan.’ Sa pagkamatay ang usa “walay madala nga bisan unsa.”—Salmo 49:10, 17-19.
Palandonga kini: Ang mga katigulangan nga patay na mokaon ba sa lamiang pagkaon nga idulot kanila? Dili ba ang kamatuorang ang pagkaon dili matandog nagapaila nga walay gahom ang mga patay? Dugang pa, ang patay nang katigulangan dili mahibalo sa pagsimba o mga halad nga himoon sa buhing mga kaliwat. Kay dili na buhi, sila dili mahimong maikag sa ilang kanhing pamilya o manghilabot sa kahikayan niini. Ang Bibliya nagaingon: “Sila wala nay bahin sa panahong walay katinoan sa bisan unsa nga gibuhat sa silong sa adlaw.”—Ecclesiastes 9:6.
Unsa ang Paglaom Alang sa Patay Nang mga Katigulangan?
Nan, nagkahulogan ba kini nga walay paglaom nga mahiusa pag-usab sa patay nang mga minahal? Dili gayod! Ang mga tawo sa dugay na nga nabulag tungod sa kamatayon magkahiusa pag-usab sa dihang sila pagabuhion sa pagkabanhaw. “Ang takna nagasingabot,” nagasaad si Jesus diha sa Bibliya, “nga ang tanan niadtong anaa sa handumanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug manggula.”—Juan 5:28, 29.
Kining paglaom sa pagkabanhaw mitabang sa pag-umol pag-usab sa kinabuhi sa usa ka babayeng taga-Okinawa nga nagsimba sa iyang mga katigulangan. Siya misaysay: ‘Nausab ang akong panglantaw sa kinabuhi. Ang pagkasumusunod ni Jesu-Kristo nakatabang nako nga mahimong mas mahigugmaon sa akong buhing mga paryente ug sa uban.’ Dili ba ang gugma alang sa buhing mga ginikanan labi pang makataronganon kay sa pagsimba sa patay nang mga katigulangan? (Efeso 6:2, 3) Siya mipadayon: ‘Sa dihang akong mapanid-an ang pagkamamingawon sa tigulang nga mga ginikanan ug mga apohan karong adlawa, ako mapasalamaton kaayo nga nakakat-on ako sa pagpakitag tinuod nga gugma ug pagtahod sa akong mga ginikanan samtang buhi pa sila.’
Dugang pa, alang sa mga Kristohanon ang labing seryosong pagsupak sa pagsimba sa katigulangan mao nga kini nagahawas sa usa ka dalan sa pagkamasuklanon sa yanong sugo sa Diyos: “Dili ka magbaton ug laing mga diyos sa akong atubangan . . . tungod kay ako si Jehova nga inyong Diyos maoy Diyos nga nagapangayog linain nga pagkamahinalaron.” (Exodo 20:3, 5) Busa inay sa pagsimba sa patay nga mga paryente, pamatia ang tambag sa Bibliya nga simbahon si Jehova, ang Usa lamang nga makapaposible sa masadyaong pakighiusa na usab sa patay nang mga paryente.—Pinadayag 20:12, 13.
[Blurb sa panid 18]
“Mahitungod sa mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa.”—Ecclesiastes 9:5