Ang Balay nga Gitukod sa Kadalo

“ANG kadalo maayo. Ikaw mahimo nga dalo ug mobati gihapon ug maayo sa imong kaugalingon.” Kanang mga pulonga, nga maoy bahin sa usa ka pakigpulong ngadto sa migraduwar nga klase sa usa ka tunghaan sa pamatigayon, gikatahong gisugat sa katawa ug pakpak. (The Roaring ’80s, ni Adam Smith) Ang mamumulong maoy usa sa mga tawo nga malamposon kaayo sa Wall Street, nga mibilig ginatos ka milyong dolyar. Ugaling, wala madugay human niadto ang magasing Fortune nagngalan sa mao mismong tawo nga “tikasan sa tuig.” Sa mga bulan lamang, siya napriso.

Ang kadalo, sumala sa misangpot, dili diay maayo. Apan ang mga pulong sa maong tawo subsob kutloon ingong nagahulagway sa tinamdan sa Wall Street. Unsay gipakita sa mga kamatuoran?

Palandonga ang mga kiling sa Wall Street nga amo nang gipahayag. Ang kilat-katulin nga pamalit-pamaligya pinaagig kompiyutir, malisangong mga pagpalit sa mga kompaniya alang sa labihan ka dagkong tubo, bukidbukid sa hinulaman nga kuwarta, ang tanan daw may usa ka tagik: pagsentro sa dali nga ganansiya.

Ang tanang mata gipunting sa dihadihang ganansiya. Ang usa ka editoryal sa magasing Maclean’s sa Canada nagpahayag sa punto nga kusganon: “Ang mga bag-ong nadato sa katuigang 1980 gustog butang nga walay gasto: ang pinakadaghang kuwarta nga labing gamayg kahago.” Katingad-an ba nga ang maong katilingban nga giagda sa ganansiya nakapasanay sa kaugalingon niining matang sa krimen? Kini gitawag . . .

Tagasulod nga Pamalit-Pamaligya

“Unsa ba kini?” Ang Pagmata! nangutana sa usa ka retiradong magbabangko sa pamuhunan. Iyang tubag: “Sa kinadak-ang diwa niini, ang tagasulod nga pamalit-pamaligya nagagamit sa butang nasayran nimo ingong propesyonal apan wala hisayri sa tigpamuhunan nga katilingban. Kini mohatag nimog bentaha kon kini imong pahimuslan.”

Kining batasana dili legal. Apan kini nakaylap kaayo sa Wall Street sulod sa katuigang 1980 sa kapin rag usa ka tuig, mga 70 ka negosyante sa Wall Street gidakop. Sama sa daghan sa mga suliran sa Wall Street, kini usab milukop sa yuta. Sa Hapon ang usa ka lalaki nga giimbestigar tungod sa tagasulod nga pamalit-pamaligya o insider trading misulay sa paghiphip sa usa ka magbabalaod nga nalangkit sa kaso, nga miluhod sa iyang atubangan nga punog $40,000 nga kuwarta. Apan siya wala masayod nga ang tibuok esena gikuhaag pelikula ug sa ulahi gisibya sa nasyonal telebisyon!

Ang ubang mga baligyaan sa stock—ang Bay Street sa Canada, Bourse sa Pransiya, ug Borsa sa Italya apil nila—nauyog sa mga eskandalo sa tagasulod nga pamalit-pamaligya. Ang usa ka sindikato sa tagasulod nga pamalit-pamaligya nga naggikan sa Inglaterra abot sa Israel nadiskobrehan. Ang mga baligyaan sa tibuok kalibotan naghimog mga balaod sa pagsanta niining matanga sa panglimbong, apan sumala sa giingon sa gihisgotan nang magbabangko sa Pagmata!, ang tagasulod nga pamalit-pamaligya “lisod mabatbat ug mas lisod makontrolar. Kami may makutihong mga sistema sa seguridad, apan ang impormasyon mas sayon nga kawaton kay sa kuwarta.”

Ang Yuppie Syndrome

Bisan tuod ang kadalo sa Wall Street mitultol sa pipila ngadto sa krimen, kini mitultol sa daghan pa ngadto sa materyalismo. Ang magasing Newsweek mitaho nga ang Wall Street mao ang sentro mismo sa dalo nga “kultura sa kuwarta” sa Amerika. Ang bull market sa katuigang 1980 nakadanig panonpanon sa batan-ong mga graduwado nga determinadong mokita sa ilang bahandi. Gianggaan silag yuppies, alang sa young urban professionals o batan-ong mga propesyonal sa siyudad. Kay ilado sa ilang tag-as nga mga ambisyon ug mga kinitaan nga motumbas niana, ang yuppies gipunting sa mga tig-anunsiyo ingong maayong mga tigkonsumo, nga tinuod nga mga makinang tiggasto.

Ang usa ka kanhing negosyante sa Wall Street nga nagbatbat sa iyang kaugalingon nga kanhi-yuppie mitug-an sa Pagmata! mahitungod sa iyang kinabuhi sa Wall Street sulod sa mauswagong katuigan. Ang hunahuna sa iyang kompaniya, sumala niya, mao: “Ang imong trabaho mao ang imong kinabuhi. Ang uban maoy ikaduha.” Kasagaran ang pagbangon sa alas 5:00 s.b., pag-adto sa trabaho sa tibuok adlaw, ug dayon paglingaw sa mga kliyente hangtod sa gabii nang dako.

Tin-aw niyang mahinumdoman ang usa ka hitabo nga, alang kaniya, nagsuma sa panghunahuna sa mga tawo. Gipakitaan siya sa usa ka kauban sa sunodsunod nga letrato sa usa ka ahente nga giatake sa kasingkasing sa salog sa usa ka stock exchange. Ang mainitong pamalit-pamaligya nagpadayon alirong sa giatake nga tawo; walay mihinay, walay mihunong.

Ang The New York Times mitaho nga ang paghagsa makadaot sa yuppies dili lamang tungod sa ilang mga paagi sa paghulam ug paggasto kondili tungod usab sa ilang panghunahuna. Ang daghang yuppies yanong wala masayod sa kalainan tali sa limpiyo nga kita ug sa bili-sa-kaugalingon.

[Blurb sa panid 10]

Ang daghang yuppies yanong wala masayod sa kalainan tali sa limpiyo nga kita ug sa bili-sa-kaugalingon