Tabang Alang Niadtong May Espesyal nga Panginahanglan
ANG mga tawo nga walay depekto sa igbalati sa katibuk-an dili lang kaayo maghunahuna niadtong dunay depekto, gawas kon sakop sila sa ilang kaugalingong pamilya. Apan, kining butanga angay sa pagtagad. Gidebatehan pa sa Britanya kon sa unsang paagi malangkob kadtong nadaot ang igbalati sa komunidad.
Si Jack Ashley, usa ka Britanikong Membro sa Parliamento kinsa bungol, nagpunting sa panginahanglan sa pagsabot. “Ang kadaghanang tawo walay-kahibalo sa mga suliran sa bungol,” siya miasoy. “Labaw sa tanan, [ang bungol] nagkinahanglan ug pagsabot gikan sa pagpamati sa mga tawo, sa pagsabot sa kaseryoso sa ilang depekto, ug pagtahod sa ilang indibiduwal nga mga hiyas nga wala madaot, gawas diha sa hunahuna sa uban.”—Italiko amoa.
Tungod lamang kay bungol ang mga tawo wala magkahulogan nga ang ilang kaisipan nadaot. Bisan pa, usa ka utokan nga batan-ong babaye kinsa dili makadungog miingon nga ang ubang mga tawo daw nag-isip kaniya nga daot ug pangisip. Sa dihang siya ug ang iyang bana giinterbiyo sa usa ka ahente sa seguro, siya nangutana nganong mitutok sila kaniya. Sa pagkadungog nga silang duha bungol ug naningkamot sa pagsabot sa pulong pinaagi sa lihok sa ngabil, siya nakasabot dayon.
Sa susama, kasagaran nga ang uban dili relaks kon kauban sa usa ka buta. Busa samtang ang kadaghanang tawo gustong motabang kon maghulat ang usa ka tawong buta sa pagtabok sa dalan, dili tanan mohunong ug mobuhat niini. Ngano? Kasagaran tungod sa kawalay-katinoan sa reaksiyon sa tawong buta sa tabang nga itanyag. Ang buta, hinunoa, sa katibuk-an malipay sa tabang kon kini ihatag sa natural, matinahurong paagi, sama sa pagtanyag ug tabang diha sa usa ka tigulang o sa usa ka tawo nga daw nagkinahanglan ug tabang sa pagdala sa mabug-at nga karga. Busa, unsa ka maayo kon sumpoon ang mga pagbati sa pagkadili-relaks ug malulutong motanyag ug tabang!
Kon kuhaon ang usa sa imong lima ka dakong igbalati, tingali mopili ka nga mawala ang imong igbalati sa igsisimhot. Giisip kini nga dili kaayo hinungdanon kay sa ubang mga igbalati. Apan usa ka babaye nga dili na makapanimaho miingon: “Gibati ko nga baldado sa tanang paagi. Gusto kaayo akong magluto apan imposible kini. Magkulang ako sa timpla o kaha manobra ug timpla.”
Busa bisan ang pagkawala niining daw dili kaayo importanteng igbalati mahimong dako kaayong kakulian. Si Ellis Douek sa Guy’s Hospital, sa London, nag-ingon: “Kinahanglan ilhon nimo [ang pagkawala sa igsisimhot] nga seryoso. Ang kadaghanan sa mga nag-antos nabalaka kaayo ug ang uban aktuwal nga nakaagom ug depresyon. Sila mibati nga sila nagkinabuhi sa walay-kolor nga kalibotan. Ang panimaho dunay dakong emosyonal nga kahulogan kay sa naamgohan sa mga tawo.”
Ang sukod sa pagkadaot sa igsisimhot dako ug kalainan gikan sa usa ka tawo ngadto sa lain. Ang usa tingali bug-os bungol, nga wala gayoy mabatian bisag gamay, samtang malisdan ang lain sa pagkadungog sa pila ka mga kahimtang, tingali kon banha ang palibot. Sa pagkamatuod, ang kadaghanan sa mga tawong bungol makadungog ug pila ka tingog, bisan tuod dili sila makadungog ug pagsulti. Sama usab kini sa panan-aw. Dunay mga tawo nga dili gayod makakita. Apan sa Tinipong Bansa, ang tawo ginaisip nga buta sa balaod kon siya makakita lamang gikan sa 6.1 ka metros (nga nagaantipara o may contact lens) nianang makita sa usa ka tawo nga may normal nga panan-aw gikan sa 61 ka metros.
Tabang Gikan sa Teknolohiya
Aron matagad ang nagkalainlaing sukod sa pagkadaot, ang bansay nga mga propesyonal dunay daghang gamit sa pagsukod sa gidakoon sa depekto. Pananglitan, gamiton sa mga teknisyan ang mga himan sa pagtino sa sukod nga madungog. Unya tinoon sa mga doktor ang matang sa pagkadaot. Ang deperensiya ba maoy tungod sa sayop nga pagpasa sa elektrikal nga mga signal ngadto sa utok? Ang pagkadaot ba matul-id sa operasyon?
Sa susama, sukdon sa mga optometra ug mga konsultante sa mata ang mga katakos sa mata. Ang ilang matukian makatabang sa mga doktor sa pagtino sa hinungdan sa depekto sa panan-aw ug sa posible nga tambal. Hapit 95 porsiento sa tanang mga kaso sa pagkabuta ginaingon nga gipahinabo sa sakit, ug ang nahibilin maoy mga pagkasamad.
Sa dihang ang hinungdan ug ang gidak-on sa deperensiya sa igbalati mahibaloan, ang gumonhap sa pagtabang matagad. Ang teknolohiya nagtanyag pila ka kasulbaran diha sa porma sa gamit nga mopaarang-arang sa nadaot nga igbalati. Alang sa nadaot nga igdulungog, dunay hearing aids, nga ginapaandar sa bateriya nga gamit sa dalunggan nga usahay ihulma aron mohaom sa ilalom nga dalunggan sa tawo. Gipahimuslan niini ang gamay nga madungog aron ang tawong bungol makagahom sa pagkadungog ug pagsulti. Alang sa nadaot nga panan-aw, ang mga atiyohos o mga contact lens ang iresita. Bisan ang simpleng mga gamit sama sa mga lente nga makapadako sa mga butang napamatud-ang panalangin sa kadaghanan. Ang uban natabangan pinaagi sa pag-transplant ug cornea o salamin sa mata.
Alang niadtong nawad-an sa ilang igsisimhot, ang suliran usahay masubay sa polyps sa ilong, sakit nga sinus, balikbalik nga sip-on ug ubo, mga alerdiyik, ug rhinitis. Kadaghanan niining mga sakita masubay ug matambalan.
Bisan pa nga ang medisina ug teknolohiya nakapauswag sa kahimtang sa mga tawo nga nadaot nga igbalati, dunay ubang importanteng mga tuboran sa tabang.
Pagtabang sa Kaugalingon
Sanglit ang paagi sa pagtambal dili man kanunay malamposon o maayo, ang kadaghanan sa mga tawo nga nadaot nga igbalati naningkamot sa pagbuntog sa makasubong mga sangpotanan sa ilang mga kakulian pinaagi sa pagkinabuhi sa bug-os nilang mahimo. Ilang gihimo kini pinaagi sa pag-ugmad sa bug-os ang mga katakos ug mga abilidad nga ilang nabatonan. Ang usa ka tawo nga mihimo niini mao si Helen Keller, usa ka iladong awtor ug lekturera, kinsa buta ug bungol. Apan duna pay daghang tawo kansang nadaot nga igbalati ang nanghawod sa nagkalainlaing natad.
Kon ang tawong baldado mahagit sa pag-ugmad sa iyang mga katakos, ang resulta sagad maoy mas dakong kagawasan ug pagtahod sa kaugalingon, bisan dili na lang hisgotan pa ang tabang nga mahimo nila ngadto sa uban. Si Janice, kinsa bungol ug buta, miingon: “Dunay dako nga gahom ang paghulip. Katingalahan ang pagkakita kon giunsa kita ni Jehova sa paghimo sa katingalahang paagi nga sa ingon kita makahulip sa nawala.”
Makatabang sa mga Relasyon
Kadaghanan sa mga tawong buta o bungol mahimong mamingawon. Sila kulang ug kauban. Sa unsang paagi kining dakong panginahanglan mahatag?
Usahay makatabang ang mga binuhi. Ang mapuslanong pagtinabangay sa mga tawo ug mga mananap makita diha sa mga iro nga tiggiya sa mga buta. Ang tigbansay sa iro nga tiggiya si Michael Tucker, awtor sa The Eyes That Lead, nagtuo nga ang kinabuhi uban sa iro nga tiggiya nagbukas ug bug-os bag-ong kalibotan alang sa buta, naghatag “kagawasan, independensiya, pagkamakalihok ug pag-ubanay.” Ang katugbang sa mga iro alang sa buta mao ang ‘pandungog’ nga mga iro alang sa bungol.
Apan, nakatabang ang mga binuhi sa ubang mga tawong may depekto sa lawas. Ang organisador sa usa ka programa sa pagtaganag mga binuhi alang sa masakiton ug sa mga tigulang mikomento: “Imong makita ang kalipay nga ilang makuha. Ang mga tawo nga hilomon kaayo nga halos dili makigsultig tawo mosanong sa usa ka mananap.” Siyempre, ang mga bentaha sa pagbaton ug kaubang binuhi kinahanglang sukdon batok sa responsabilidad sa pag-atiman niana.
Bisan tuod motubo ang tagsaong bugkos tali sa tawo nga nadaot ang igbalati ug sa usa ka mananap, ang komunikasyon sa ubang mga tawo ang dakog matabang nga mabatonan.
Maayong Komunikasyon
Aron labi pang magkasinabtanay ang mga tawo nga nadaot ang igbalati taliwala sa mga tawo nga gustong motabang, kinahanglan dunay maayong komunikasyon. Apan sa unsang paagi mahimong posible kini kon ang mismong mga igbalati nga naandang gigamit niining paagiha ang madaot? Nianang dapita nga ang Braille, komunikasyon pinaagig sinyas sa kamot, ug pagsabot sa pulong pinaagi sa lihok sa mga ngabil nakitang nakatabang sa kadaghanan.
Niadtong 1824 si Louis Braille, 15-anyos nga buta nga estudyante gikan sa Pransiya, nakaugmad ug sistema sa pagbasa binase sa mga seryal sa pinalutaw nga mga tuldok ug mga giyon. Sa milabay ang lima ka tuig iyang gipatik ang ilado na karon nga sistema sa tuldok nga gibase diha sa hugpong sa unom ka tuldok, nga dunay 63 ka posibleng mga han-ay nga naghawas sa alpabeto ug panulbok ug mga numero. Alang sa nadaot ang panan-aw, ang pagtuon ug Braille naghawas ug igong buluhaton kon bahin sa panahon ug paningkamot. Inay lantawon kini ingong dako kaayo nga hagit, ang basahong Working With Braille sa UNESCO (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization) nagtanyag niini nga pasalig: “Kinahanglan ipasiugda nga ang pagsabot sa mga letra sa Braille maarang ra sa mga katakos sa atong tactile [panghikap] nga mga igbalati.”
Ang mga teknik sa pagbasag Braille nagpakita nga kadtong nakakab-ot sa labing kusog ug labing hanas nga pagbasa sa Braille mao kadtong migamit sa igtutudlo sa duha ka kamot. Ilang hinolon paabante ang ilang mga tudlo ibabaw sa pinalutaw nga mga tuldok, nga makaabot sa gikusgon sa pagbasa katunga nianang sa usa ka tawo nga dili-buta nga nagabasag printa.
Ang pagkadaghan sa pagkamabatonan sa mga basahon nga Braille, ug nianang sa mga audio-cassette, nagatagana sa mga tawong nadaot ang panan-aw nga makabasa ug daghang hamiling mga basahon. Panguna kanila mao ang Bibliya, nga mabatonan sa Braille ug sa mga cassette tape gikan sa mga magmamantala niining magasina. Kami nagatagana usab ug mga librong Listening to the Great Teacher ug My Book of Bible Stories, ug ang among kaubang magasin, ang The Watchtower, diha sa teyp. Ug sugod sa sunod tuig, mabatonan usab ang Awake diha sa teyp.
Mahitungod sa komunikasyon pinaagig sinyas sa mga kamot, ang mga tigdukiduki si J. G. Kyle ug si B. Woll nag-ingon nga ang pagsabot niini “mao ang unang lakang sa pagbungkag sa mga kababagan alang sa tanan nga anaa sa kalibotan sa mga bungol.” Pinaagi niining epektibo kaayong paagi sa komunikasyon, ang mga bungol mobating relaks uban sa usa ug usa. Maayo unta kon kadtong makadungog ug makasulti maningkamot sa pagtuon sa komunikasyon pinaagig sinyas sa kamot. Niining paagiha ang bungol ug ang mga tawong makadungog mas mausa pa, alang sa kaayohan nilang duha. Ang mga tawong makadungog makatuon ug bag-ong pinulongan ug makapalambo sa ilang kultural nga kasinatian, ug ang mga tawong bungol makabaton ug mas dakong kalangkitan sa kalibotan sa mga tawong makadungog.
Makaiikag, daghang tawong bungol sukad pa sa pagkatawo o sa sayo nga pagkabata wala mag-isip sa ilang kaugalingon nga baldado. Ang kalainan tali kanila ug sa mga tawong makadungog giisip ingong yanong kalainan sa pinulongan ug sa kultura. Sa usa ka bahin, kadtong nangahimong bungol sa ulahi nga kinabuhi tungod sa aksidente o sa sakit makasinatig dako lahi nga sikolohikal nga epekto—usa ka dulot nga pagbati sa kapildihan. Alang sa kadaghanan kanila, ang komunikasyon pinaagig sinyas sa kamot maoy usa ka malisod nga remedyo, sanglit nagkinahanglan kini sa pagtuon ug bug-os bag-ong pinulongan. Daghan ang mipili sa pagbansay diha sa pagsabot sa lihok sa ngabil ug nagpadayon sa pagbansay aron magpabilin ang ilang naugmad na nga pagsulti.
Ang pagsabot kon unsay bation sa mga tawo nga nadaot ang igbalati ug maingon man sa pakigkomunikar kanila dili makawala sa gamot sa suliran. Ang ilang depekto nagapabilin. Kini mahimong mawala, dayon wala na unyay mga pagkadili-timbang, mga inhustisya, ug mga suliran nga ginaantos sa mga tawong nangadaot ang igbalati. Mahitabo kaha kana?
[Kahon sa panid 5]
Tabangi ang Imong Kaugalingon
1. Kahibalo. Sulayi ang pagdiskobre sumala sa imong maarangan ang bahin sa imong depekto ug kon unsaon sa paghupay niana.
2. Pagkamatinud-anon. Magmaprangka ug dawata ang imong depekto.
3. Empatiya. Pag-una sa paghimo nga marelaks ang uban ug isaysay kon sa unsang paagi sila labing makatabang.
4. Kalihokan. Sa pagsumpo sa depresyon, magmapuliki sa pila ka pisikal ug mental nga kalihokan.
5. Kaisog. Hulipi ang mga pagbati nga ubos pinaagi sa paghimo sa imong kusog nga mga kalihokan nga mahimo nimog maayo.
Tabang nga Mahatag sa Uban
1. Sulay sa pagtan-aw sa mga kahimtang sumala sa tinamdan sa mga tawong nadaot ang mga igbalati.
2. Iapil sila sa inyong regular nga mga kalihokan. Ayaw sila ug ilain.
3. Hatagi sila ug mga butang buhaton nga makatabang nga mopabati kanila sa ilang bili.
4. Pamati kon sila gustong makigsulti sa ilang gibati.
5. Kon makakita ka ug espesyal nga panginahanglan, buhata ang imong maarangan sa pagtrabaho uban sa usa nga dunay depekto aron makahulip niana.
[Letrato sa panid 7]
Si Janice (wala) buta ug bungol, bisan pa niana siya usa ka bug-os panahong ministro
[Letrato sa panid 8]
Ang mga binuhi makahatag ug usa ka sukod sa pag-ubanay