Sumala sa Panan-aw sa Bata
ANG kadaghanang mga ginikanan magkauyon sa labing menos sa usa ka punto: ang pagmatuto sa bata nga malamposon maoy usa sa labing dakong mga hagit nga ilang naatubang sukad. Adunay dili-maihap nga mga pulong ang nasulat bahin sa paghimo niini ug sa pagpalampos niini. Hinunoa, adunay usa ka paagi nga mabatonan sa tanang mga edaran, mga ginikanan man, mga apohan, mga iyaan, mga uyoan, o mga higala lamang. Kon bahin na sa pagsabot ug sa pagbansay ug bata, nakasulay ka ba sa pagtan-aw sumala sa panan-aw sa bata? Unsa bay anaa nianang gagmay nga mga hunahuna?
Hinumdomi, ang mga bata maoy mga tawong gagmay. Ang pagbaton niining hunahunaa mahitungod kanila makatabang kanato sa pagsabot kon unsay ilang paglantaw kanato. Sila natawong gamay sa usa ka kalibotan sa mga tawo nga nagbantaaw sa gidak-on, awtoridad, ug gahom. Alang sa usa ka bata, ang mga edaran mahimong naghawas sa proteksiyon, paglipay, ug tabang o kaha daogdaogan nga kapeligrohan.
Sila Dili Gagmay nga mga Edaran
Laing importanteng punto sa pagsabot mao ang pag-amping nga dili masayop sa pagtratar kanila ingong gagmay nga mga edaran. Ang pagkabata angay nga mao ang usa sa labing malipayong panahon sa kinabuhi. Dili angay nga dalidalion sila latas niana o sayloan nila kana. Pasagdi nga matagamtam nila kana. Ingong ginikanan, pahimusli ang higayon nga matukod diha kanila ang moral nga mga prinsipyo nga gikinahanglan aron mahimo, sa ulahi, nga maayong pagkasibo nga mga edaran.
Kon makiglabot sa mga masuso, ang pagtan-aw sa mga butang sumala sa panan-aw sa bata dili makawala sa bili niini. Pananglitan, ang paghilak dili gayod angay mahimong pangagda sa mga pagpalo sa naglagot nga mga ginikanan. Ang paghilak o ang pagdanguyngoy maoy kinaiyanhong paagi alang sa bag-ong natawong bata sa pagpahayag sa mga panginahanglan. Human nga makagula ang bata gikan sa pag-amping sa matris sa iyang inahan, siya makapadayag sa iyang hunahuna pinaagi sa kusog nga paghilak!
Dasiga ug Agaka Inay Magapamugos
Maayong dasigon ang mga paningkamot sa mga bata sa pagpahayag sa ilang kaugalingon. Ang ilang hunahuna hayan mobutyag ug mga problema, ug ang problema nga bug-os nga nasabtan mas daling sulbaron. Apan ang pagsanong nato sa ilang mga pahayag maoy sama ka importante sa pagdasig kanila sa pagpadayag sa ilang kaugalingon. Si Wendy Schuman, kaubang editor sa magasing Parents, mihatag ug tambag kon unsaon nato sa pagsulay sa pakigsulti sa mga bata: “Ang paghimo sa pagkamabination nga mga pulong . . . mao ang kinauyokang ideya nga sukaranon diha sa daghang dili pa dugay nga kahimoan sa ginikanan-bata nga mga komunikasyon. Apan ang pagkamabination mismo dili igo kon kini dili hubaron sa mabinationg pinulongan. Ug dili kini kinaiyanhong mogula sa mga ngabil sa kadaghanang mga ginikanan.”
Sa laing pagkasulti, kon walay-pagtahod ang bata o nakahimog grabeng butang, nga nagkinahanglan ug pagbadlong, maningkamot gayod kita nga dili nato tugotang ang atong tinamdan ug tuno sa tingog motumbas sa atong kapikal o kalagot. Siyempre, mas sayon kining isulti kay sa buhaton. Apan hinumdomi, ang masakit o mayubitong mga tubag, sama sa “Buang” o, “Dili ka ba makahimog hustong butang?” dili makapauswag sa malisod nang kahimtang.
Nakaplagan sa daghang mga ginikanan nga ang pagpasangkad sa pagkamabination pinaagi sa paghatag ug mga komendasyon, ilabina sa dili pa manambag, mobungag positibong mga sangpotanan. Aniay laing higayon usab sa pagtan-aw sumala sa panan-aw sa bata. Ang kadaghanang bata makamatikod kon ang pagdayeg gihatag nga adunay nagapaluyong motibo o kon kini dili kinasingkasing. Busa, sa maghatag komendasyon sa atong mga anak, tinoon gayod nato nga ang pagdayeg tinuod ug angay.
Ang iladong sikolohista sa bata si Dr. Haim G. Ginott, diha sa iyang librong Between Parent and Child, nagpasiugda nga maayong dayegon sa mga ginikanan ang mga nahimo inay ang personalidad. Pananglitan, human nga nakahimo ang imong anak ug estante sa libro ug magarbohong ipakita kini diha kanimo, ang imong komento, ‘Kanang estante sa libro dili lamang maanindot kondili praktikal usab,’ makatukod sa iyang pagsalig. Ngano? Tungod kay imong gidayeg ang iyang nahimo. Busa, ang imong pagdayeg tinuod alang sa imong anak. Apan, ang ekspresyon, ‘Maayo kang karpentero,’ hayan dili tinuod, tungod kay imong gisentro siya ingong tawo.
Si Dr. Ginott miingon: “Ang kadaghanang mga tawo nagtuo nga ang pagdayeg makalig-on sa pagsalig sa bata ug mopabati kaniyang masaligon. Apan ang tinuod, ang pagdayeg mahimong mosangpot ug tensiyon ug pagminaldito . . . Kon sultihan sa mga ginikanan ang bata, ‘Buotan ka nga bata,’ tingali dili siya modawat niana tungod kay ang iyang paglarawan sa iyang kaugalingon lahi man kaayo . . . Ang pagdayeg itumong, dili sa mga hiyas sa personalidad sa bata, kondili sa iyang mga paningkamot ug mga nahimo . . . Ang pagdayeg adunay duha ka bahin: ang atong mga pulong ug ang nasabtan sa bata. Kinahanglang klarong isulti ang atong mga pulong nga atong giapresyar ang paningkamot, trabaho, nahimo, tabang, konsiderasyon sa bata.”
Kining makataronganong sugyot sa komendasyon nahiuyon sa dinasig nga tambag sa pagpakitag pagkamahinatagon, sama sa makita diha sa Proverbio 3:27: “Ayaw pag-ihikaw ang kaayohan gikan kanila diin kini gikinahanglan, kon kini anaa sa imong gahom sa pagbuhat.”—New International Version.
Sa pagkamatuod ikaingon nga bisan unsa ka maayo sa tambag o kamaalamon ang tambag nga atong mabasa, wala gayoy panglaktod nianang gitawag sa uban nga 20-ka-tuig nga programa sa pag-amoma ug anak nga lalaki o anak nga babaye. Kini nagkinahanglan ug pailob, gugma, pagsabot, ug konsiderasyon. Apan ang dakong tabang paingon sa kalamposan mao ang pagtuon sa pagtan-aw ug sa pagsabot sa batasan sa imong gagmayng mga anak “sumala sa panan-aw sa bata.”
“Ang usa ka anak nga maalamon maoy kalipay sa iyang amahan,” misulat ang maalamong Haring Solomon. (Proverbio 10:1) Hinaot ang mas maayong pagsabot sa paagi sa paghunahuna sa imong anak ug panglantaw motabang kanimo sa pagkab-ot niining samang malipayong kasinatian.