Nagabalik ba ang Maayong Pamatasan?

ANG mga balay walay nagpuyo. Ang mga karatula nag-ingon nga sila paabangan. Kanang mga balay sa Hamburg, Alemanya, kaniadto maoy bahin sa usa sa kinadak-ang mga sentro sa prostitusyon sa kalibotan. Nganong ila kanang gisirhan?

Sa samang hinungdan nga ang lainlaing bantog nga mga tapokanan sa mga homoseksuwal sa San Francisco gibiyaan. Sa tibuok nga Tinipong Bansa, daghang klab ug sauna alang sa mga homoseksuwal sunodsunod nga nanirado.

Unsay pangunang hinungdan sa maong kausaban? Ang pagkaylap sa AIDS, ang makapatayng virus nga nahimong usa sa pinakadaotang mga hampak sa ika-20ng siglo.

Tungod sa AIDS nakalas ang mga kinabuhi sa tinagpulo ka libo. Ug kon husto ang mga banabana karon, makalas niini ang minilyon pang kinabuhi sa umaabot.

Usa ka Pagbalik sa Maayong Pamatasan?

Sa katuigang 1960 ug 1970, ang rebolusyon sa sekso mihampak sa kanasoran sa Kasadpan. Ang libreng gugma kaylap nga gidawat. Ang gidaghanon sa pagpanganak nga gawas sa kaminyoon miuswag. Ang edad niadtong makigsekso sa unang panahon iladong mius-os. Ang naandang mga sukdanan giwagtang diha sa mga kinabuhi sa minilyon, ug ang ilang gidaghanon tuling nagauswag.

Sa paghisgot sa espiritung naglungtad niining panahona, ang Canadianhong magasing L’Actualité mipahayag: “Ang buhat sa sekso nahimong usa ka matang sa dili makadaot nga dula.” Sa samang panahon, duyog sa pagtungha sa mga kalihokang nakigbisog alang sa “mga katungod” sa mga homoseksuwal, ang homoseksuwalidad nahimong iladong isyu, ug gihimo ang mga kausaban diha sa mga balaod nga sa nangagi nagdili sa homoseksuwal nga mga relasyon.

Dayon ang AIDS mitungha sa talan-awon sa kalibotan. Samtang ang mga kamatayon gumikan sa maong modernong hampak midaghan ug walay nakaplagang tambal, ang tinamdan sa mga tawo bahin sa sekso nausab kaayo. Sumala sa gisaysay sa L’Actualité: “Tungod sa AIDS, ang mga dula sa gugma nahimong peligroso kaayo.” Ang Amerikanang magsusulat si Ellen Goodman mikomento bahin sa kausaban sa tinamdan nga gipasabot niini: “Ingong​—dili kon apan samtang​—ang AIDS mokaylap sa populasyon, ang ‘dili’ mahimong labi pang kasagarang tubag sa pakigsekso.”

Mga Batasan Nausab​—Dili ang Pamatasan

Nagkahulogan ba kini nga nasaksihan nato ang usa ka matang sa pagkahigmata nga misangpot sa pagbalik sa maayong pamatasan? Sumala sa giangkon usahay sa media, kini ba “pagkabanhaw sa konserbatismo” o sa “puritanismo”?

Ang pila ka batasan nangausab tungod kay gikinahanglan, apan ang paninugdang kaisipan wala mosunod. Pananglitan, ang mga homoseksuwal nga nagbiya sa daghag-kaparis nga sekso ug naglimite sa ilang kaugalingon sa “usag-kaparis” nga panagtipon dili ikaingon nga pagbalik sa maayong pamatasan. Dugang pa, unsay mahitabo kon hidiskobrehan ang usa ka bakuna sa AIDS? May katarongan sa pagtuo nga daghan ang mamalik sa ilang kanhing mga batasan ug buksan na usab sa espesyalisadong mga negosyo ang ilang mga ganghaan.

Sa kalibotan sa heteroseksuwal o lalaki-babaye nga sekso, ang kausaban sa kagawian, dili sa paninugdang kaisipan, ang mapanid-an. Si Felice, usa ka estudyante sa University of California sa Los Angeles, U.S.A., nagbasol nga wala makasinati sa kagawasan sa sekso nga sa nangagi naglungtad sa kampus. Matud niya: “Kini makapukaw sa kasuko. . . . Maayo untag ako may kagawasan sa paghimo sa akong kaugalingong mga desisyon.” Ug ang usa ka Amerikanhong manunulat mipatin-aw nga ang nangaging mga sukdanan sa pamatasan dili mobalik, nga miingon: “Bisan pag ang rebolusyon sa sekso tingali mihinay, walay pinakyaw nga pagbalik sa pagminyo-una-makigsekso nga hunahuna sa katuigang 1940 ug 1950.”

Sa Canada, pananglitan, ang magasing Maclean’s mitaho sa mosunod bahin sa usa ka suportado-sa-gobyernong surbi sa mga estudyante sa kolehiyo: “Ang bag-ong mga hamtong may igong kasayoran bahin sa mga sakit nga ipasa sa sekso, apil ang AIDS, sipilis ug gonorea. Apan ang maong kahibalo dayag napakyas sa paghimo nilang mas mabinantayon. Ang kadaghanang estudyante nga gisurbi miingon nga sila nakigsekso, apan giangkon nila nga sila danghag kon bahin sa paghimo sa usa ka panagana panahon sa sekso nga motabang sa pagsanta sa sakit: ang paggamit ug condom.”

Ang taho miingon usab: “Daghang awtoridad bahin sa panglawas nagaingon nga sila mabalak-on nga, bisan pa sa tanang publisidad bahin sa luwas nga sekso, ang mensahe wala mag-apektar sa aktibo sa sekso nga bahin sa populasyon.” Si Dr. Noni MacDonald, usa ka espesyalista sa Ottawa sa mga mga sakit nga motakod, miingon: “Ang kadaghanang kampanya sa pag-edukar ug sa media sa pagpauswag sa paggamit ug condom bug-os nga pakyas.”

Ang Maclean’s midugang: “Ang surbi sa 54 ka kampus nakakaplag nga tres-kuwarto sa mga estudyante nakahimo na sa pakigsekso. Duolag katunga sa mga lalaki miangkon nga may lima o kapin pang kaparis, uban sa un-kuwarto nga miangkon sa total nga 10 o kapin pa. Taliwala sa mga kolehiyala nga gisurbi, 30 porsiento miingon nga sila nakigsekso sa labing menos lima ka kaparis; 12 porsiento miangkon nga nakigsekso sa labing menos 10 ka lalaki. Bisan pa niana, ang mga condom dili popular kaayo. . . . Kadtong labi pang may riyesgo lagmit kaayong dili mogamit sa mga condom.”

Nakat-onan ba ang Pagtulon-an sa Maayong Pamatasan?

Daghan ang dili gustong makakat-on sa maayong pamatasan gikan sa nagakahitabo. Ginasugyot sa pila ka doktor ang kausaban sa mga batasan, nga nagarekomendar nga makigsekso lamang sa usa ka kaparis ug gamiton ang mga condom sa paglikay sa AIDS. Apan sila nagalikay sa pagsaway sa malaw-ay nga kagawian. Si Alan Dershowitz, propesor sa balaod sa Harvard, nagahawas sa maong kiling sa misugyot siya nga ang mga tigdukiduki angay dili maglalis sa moral nga bahin sa seksuwal nga kagawian nga nagapasa sa AIDS. Siya miingon: “Ang mga siyentipiko angay molihok nga daw ang sakit igapasa sa neyutral nga kagawian.”

Bisan pa niana, ang Pranses nga mantalaan Le spectacle du monde mibating kini dili igo. Kini miingon: “Walay polisa sa pakigbisog batok sa AIDS ang may epekto gawas kon kini uban sa tulin, tibuok-yuta, ug boluntaryong pagbalik ngadto sa labaw nga matang sa maayong pamatasan. (Dili pagahikalimtan nga ang pagkamatinugoton sa sekso, prostitusyon, ug pagkagiyan sa droga mao ang pangunang mga sumbanan sa sosyal nga kagawian nga nakaingon sa pagkaylap sa maong sakit.) Kining pagbalik sa maayong pamatasan moabot lamang kon motungha ang usa ka bag-ong palibot sa kultura. . . . Ang maayong pamatasan dili bunga sa bisan unsang madapigong ideolohiya. Kon moatubang sa hulga sa AIDS, kinahanglang hubaron kini ingon nga gikinahanglan sa biyolohiya nga niana nagadepende ang paglahutay sa tawhanong banay.”

Ang maayong pamatasan igabalik ba ingong “gikinahanglan sa biyolohiya”? Ang pagsagop ba sa usa ka sistema sa moral nga mga prinsipyo igadiktar sa mga kahimtang? Ang tanan bang kalagdaan sa pamatasan may samang bili? Tan-awon nato kon unsay ikatudlo kanato sa mga pagtulon-an sa kasaysayan.

[Blurb sa panid 5]

“WALAY PINAKYAW NGA PAGBALIK SA PAGMINYO-​UNA-​MAKIGSEKSO NGA HUNAHUNA SA KATUIGANG 1940 UG 1950”