Ikaw ba Peligroso Kaayong Drayber?

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Hapon

“NASAYOD kami sa mga matang nga lagmit maaksidente,” matud ni Hiroyasu Ohtsuka, Hepe sa Trapikong Pagkaluwas sa National Institute of Police Science sa Hapon. “Bisan pa niana, kami dili modumili sa paghatag kanila ug lisensiya sa pagdrayb, apan buot namong ilhon sa mga tawo ang ilang mga depekto sa personalidad ug pauswagon kana.”

Ang peligroso kaayong mga drayber kasagarang dili mag-isip nga sila ingon niana. Apan giila sa mga eksperto ang unom ka matang sa mga depekto sa personalidad nga daling madayag sa dihang ang usa mopaluyo sa manibela. Samtang imong konsiderahon ang matag matang, sulayi ang paghunahuna sa imong kaugalingon, ug tan-awag unsa kaluwas ang imong pagkadrayber.

Ang mga Dili-Angayan sa Katilingban

Apil sa peligroso kaayong mga matang mao ang dili-angayan sa katilingban, kadtong may mga problema sa pagpakiglabot sa uban. Sila mao:

Ang Mahunahunaon-sa-Kaugalingon Kini mao ang tawong mopugos sa pagbuhat sa tanang butang sa iyang kaugalingong paagi. Sa paglingkod luyo sa manibela, siya magahunahuna nga siya mao ‘ang hari sa dalan.’ Mobati siya nga libre sa pagmaneho sumala sa iyang paso, dili magpakabana sa mga balaod nga giisip niyang hinobra, ug magpagawal kon gusto niya. Malimot siya nga kinahanglang ipakig-ambit niya ang dalan sa uban pang drayber. Kay molihok nga mabuutbuoton ug maakoakohon, siya magpahinabo sa mga aksidente kay mapakyas siya sa pagsanong ngadto sa kanunay nagakabalhing mga kahimtang sa dalan ug magpahiuyon niana.

Ang Dili-Mokooperar Ang dili-mokooperar nga drayber walay pagbati alang sa ubang tawo, ni siya makasabot kon unsay hunahuna ug pagbati nila. Tungod kay siya dili ikasinabot sa mga tawo, makiling siya sa paglikay kanila. Gipasibaw kini sa ngil-ad nga mga kagawian diha sa dalan ug kadili-matinahoron sa ubang drayber​—duha ka hataas-riyesgong mga hinungdan. Alang sa pipila, dangtag mga tuig aron mahikat-onan kon unsaon sa pagpakiglabot sa mga tawo, ug kini usa ka hinungdan sa daghang aksidente taliwala sa mga batan-on.

Ang Agresibo Usa ka ilhanan sa usa ka agresibong drayber, sumala sa librong Driving Instruction According to Aptitude, mao “ang bug-os nga pagdumili nga hatagag lugar ang uban sa dihang ang drayber nagtuo nga siya ang may katungod nga mouna. Dili niya pasagdan ang ginagmayng mga sayop sa ubang drayber o pedestriano, ug kini mosangpot sa sininggitay, pagbalda sa mga lihok sa uban, . . . ug pagbusina . . . aron panalipdan ang iyang mga katungod hangtod sa mapait nga kataposan.” Bisan ang hinandurawng kasaypanan makapalagot kaniya. Kon siya daling masuko, ang iyang pagdrayb kasagarang molapas sa mga utlanan sa sentido komun.

Ang Emosyonal nga mga Dili-Angayan

Unya anaa kanang may emosyonal nga mga suliran. Kini nagaapil:

Ang Mabalhinon sa Buot Ang emosyonal nga mga paghinobra nagatimaan sa tawong mabalhinon sa buot. Siya makasinati sa kangaya, kaukyab, ug depresyon. Kon magdrayb siya samtang may depresyon, dili siya makakita sa mga kapeligrohan, ug ang iyang mga reaksiyon mahimong hinay kaayo alang sa luwas nga pagdrayb. Kon siya magdrayb samtang makasinatig kaukyab sa emosyon, basin siya magdinanghag. Ang mga pasidaan nga ihatag kaniya sa maong daotang buot lagmit makahaling sa pasundayag sa pagkarebelyoso. Tingali iyang ilhon lamang ang iyang depresyon ingong abnormal.

Ang Sobra ka Nerbiyoso Kadaghanan kini hilomon nga matang nga maghunahuna lamang sa iyang kaugalingong mga hunahuna, nga mabalak-on sa tanang butang. Kon magdrayb, ang iyang hunahuna “magkalandrakas sa impormasyon nga dili bahin sa pagdrayb,” mao nga siya “lagmit nga makasaylo sa importanteng impormasyon o masayop sa pagbadbad niana,” matud sa mga tigdukiduking si Richard E. Mayer ug John R. Treat sa usa ka pagtuon bahin sa peligroso kaayong mga drayber. Ang nerbiyosong drayber matarantar bisan sa mga situwasyon nga dili peligroso, sama sa dihang ang usa ka trak motupad sa pagdagan. Magdahom siya sa pinakadaotan.

Ang Mapahinaykon Kining matanga molihok nga makaliton. Inay hatagag panahon ang pagtino sa mga kamatuoran ug paghimog tukmang panghukom, siya makiling sa pagsalig sa instinto o kinaiyang kiling. Ang panahong gugolon sa paghulat sa mga suga sa trapiko ug sa mga pedestriano daw dugay kaayo alang kaniya kay sa ordinaryong tawo. Busa siya mobatig kapakyasan ug daling mawad-ag pailob. Ang kapakyasan niya sa paghimog maayong hukom sa dili pa molihok makahimo niyang peligrosong drayber.

Nakita mo ba ang imong kaugalingon sa bisan hain niining mga matanga? Unsay imong reaksiyon sa dihang ang dili-mahunahunaong drayber motigi sa imong pailob? Kon paigo ang sapatos, sumala pa sa panultihon, nan isul-ob gayod kana. Sa imong kaugalingong kaluwasan, pamati sa pasidaan, ug pauswaga ang mga kahuyangan. Kinahanglang mapugngan nimo ang imong mga emosyon ug mga tinamdan aron mahimong maayong drayber.

Ang Angayan Kaayong Drayber

Apan unsay mohimo sa usa ka maayong drayber? Sa mga interbiyo sa Pagmata!, ang hawod nga mga tigdukiduki sa kapolisan sa Hapon mipasiugda sa konsiderasyon sa uban, paghunahuna sa dili pa molihok, katakos sa pagsabot sa katibuk-ang situwasyon, kaalam sa paghukom sa tukma, salabotan, kalumo, pagpugong-sa-kaugalingon, ug paglihok sa paagi nga manalipod sa ubang mga tiggamit sa dalan.

Sa susama, ang usa ka taho gikan sa Osaka Prefectural University nagbatbat sa maayong mga drayber ingong “may dakong kalig-on sa emosyon; ang paagi sa panghunahuna sa mailahong panghukom mas abtik moobra kay sa mga reaksiyon sa ilang lawas; tukma ang ilang panghukom; makapugong sila sa ilang mga emosyon.” Kini bang kabatbatana mohaom kanimo?

Sa kaliboan ka katuigan, ang Bibliya nagtudlo sa mga tawo kon unsaon sa pag-ugmad sa kaalam, pagkamasinabtanon, ug pag-ila. (Proverbio 2:1-6) Kini nagapakita sa unsang paagi mapulihan sa mga tawong dili hingpit ang “kapungot, kasuko, pagkadaotan, mapasipad-anong sinultihan, ug mahilas nga sinultihan” sa “gugma, kalipay, pakigdait, hataas-nga-pailob, kalulot, pagkamaayo, pagtuo, kalumo, pagpugong-sa-kaugalingon.” Oo, ang Bibliya makatabang gani kanimo nga mahimong mas maayong drayber!​—Colosas 3:8-10; Galacia 5:22, 23.