Mga Siglo sa Pagkabahinbahin
ANG pulong “schism” (lainlaing gilitok nga sizm, skizm, o shizm) gihubit ingong “ang proseso nga diin ang usa ka relihiyosong lawas nabahin nga mahimong duha o lahi kaayo, independenteng mga lawas.”
330 K.P. “Ang pagkabahinbahin tali sa Grego ug Latin nga Kakristiyanohan. . . . Ang pagkatukod sa Constantinople, ang ‘bag-ong Roma’ (330), mipuli sa ‘karaang Roma’ ingong kaulohan sa imperyo, nagpugas ug mga binhi sa umaabot eklesiastikanhong nga pag-indigay tali sa Sidlakang Grego ug sa Kasadpang Latin.”—The Encyclopedia of Religion.
330-867 K.P. “Sukad sa pagsugod sa Diyosesis sa Constantinople ngadto sa dakong pagkabahinbahin sa 867 ang listahan niining temporaryong mga kasungian sa komunyon lisod dag-on. . . . Sulod sa 544 ka tuig (323-867) dili momenos sa 203 ang gigugol sa Constantinople sa kahimtang nga bulag [sa Roma tungod sa kasungian sa teolohiya nga nalangkit-sa-Trinidad ug sa pagsimba sa mga imahen].”—The Catholic Encyclopedia.
867 K.P. “Gipabilin sa diyosesis sa Constantinople ang iyang baroganan batok sa Roma sa panahon sa gitawag nga Photian Schism. Sa gisupak ni Papa Nicholas I ang pagtuboy kang Photius sa pagkapatriarka, . . . ang patriarkang Byzantine midumili sa pagyukbo. . . . Giekskomunikar ni Nicholas . . . si Photius; misanong ang konselyo sa Constantinople (867) sa pag-ekskomunikar kang Nicholas ingong balos. Ang isyu tali sa duha maoy mga bahin sa eklesiastikanhong pagkalabaw, sa liturhiya, ug sa disiplina sa klerigo.”—The New Encyclopœdia Britannica.
1054 K.P. “SIDLAKAN-KASADPANG PAGKABAHINBAHIN, ang hitabo nga nagpadali sa kataposang pagbulag sa Sidlakang [Ortodokso] Kristohanong mga iglesya . . . ug sa Kasadpang [Romano Katolikong] Iglesya.”—The New Encyclopœdia Britannica.
1378-1417 K.P. “[DAKO] KASADPANG PAGKABAHINBAHIN—Ang yugto . . . diin ang Kasadpang Kakristiyanohan nabahin tali sa duha, ug sa ulahi sa tulo, ang pagsunod sa papa [nga may kaatbang nga mga papa nga nahimutang sa Roma, Avignon (Pransiya), ug Pisa (Italya)].”—New Catholic Encyclopedia.
Ika-16 ka siglo K.P. “Kon bahin sa Repormasyong Protestante, . . . ang Iglesya Katolika kasagarang migamit sa terminong supak sa tinuohan imbes pagkabahinbahin.”—Théo—Nouvelle encyclopédie catholique.
1870 K.P. “Ang Unang Konselyong Batikano, nga nagpaluyo sa ‘pagkadili-masayop’ sa papa, maoy nagpatungha sa pagkabahinbahin sa ‘Karaang mga Katoliko.’”—La Croix (peryodiko sa Paris, Katoliko).
1988: Ang pagbulag ni Arsobispo Lefebvre, nga maoy “nanguna sa pagkabahinbahin diha sa Iglesya Katolika pinaagi sa iyang pagsukol sa Papa ug sa espiritu sa ikaduhang Konselyo sa Batikano . . . nga nag-isip sa mga Protestante nga mga erehes, nga naglantaw sa ekumenismo ingong buhat sa demonyo, ug nga andam nga magpakamatay nga ekskomunikado inay nga mapasig-uli diha sa usa ka ‘modernista’ nga Iglesya.”—Catholic Herald.